Para sıkıntısıyla baş etme stratejileri
Bugünlerde herkes hesap kitap yapıyor, açıkları kapatmaya çalışıyor. Konu nerede başlarsa başlasın, dönüp dolaşıp mali sıkıntıya geliyor. Para sorununu konuşmak da gerilimi artırıyor. Hem ruh sağlığını hem de fiziksel sağlığı etkileyebilen bu açmazdan çıkmanın yolları olmalı. Finansal anksiyeteyle başa çıkma stratejileri...
Bütçenizi denkleştirmekte zorlanıyor musunuz? Kabul edelim, hepimiz bugünlerde biraz (ya da çok fazla) ekonomik kaygı içindeyiz. Ipsos'un yayımladığı son araştırma da bu kaygıyı bariz bir şekilde ortaya koyuyor. Ekonominin mevcut durumunu ortaya koyan çalışmada katılımcılar dünyanın en büyük sorununu enflasyon, Türkiye'nin en büyük sorununu 'ekonomi' olarak dile getirmiş. Hane gelirinin azaldığını belirten katılımcılar, ağırlıklı olarak 'ekonomik durumumuz kötüydü ve aynı şekilde devam eder' seçeneğini işaretlemiş.
Ekonomik sıkıntı içindeyken, şimdilerde herkes nerelerden küçük kesintiler yapabileceğini hesaplıyor. Kim bilir, belki pizza sipariş ediyorsunuz ve "Acaba bu sefer bahşiş vermesem olur mu?" diye aklınızdan geçiriyorsunuz. Ya da otel konaklamasında size verilen her hizmeti ödüllendirecek uygun nakit miktarını belirlemek için sürekli hesaplamalar gerektiren, stresli bir yaz tatili deneyimine hazırlanıyorsunuz...
PARA SIKINTISINI KONUŞMAK GERİLİMİ ARTIYOR
Kendini 'finansal psikoterapist' olarak tanımlayan Vicky Reynal tarafından kaleme alınan 'Money on Your Mind: The Psychology Behind Your Financial Habits' (Aklınızdaki Para: Finansal Alışkanlıklarınızın Arkasındaki Psikoloji) adlı kitapta, paranın nasıl her türlü soruna yol açtığını göstermek için bir dizi istatistiğe yer veriliyor. Buna göre Birleşik Krallık'ta yapılan bir anket, insanların yüzde 32'sinin aile ve arkadaşlarıyla mali durumları hakkında konuşmayı stresli bulduğunu ortaya çıkarıyor. Bir diğer araştırma, çiftlerin üçte birinin para konusunda tartıştığını gösteriyor.
Klinik Psikolog Arzu Beyribey, Amerika Psikoloji Derneği’nin yaptığı anketlere göre, Amerikalıların yüzde 72'sinin para konusunda stres yaşadığını ve bu stresin aile içi ilişkilerde gerilim yarattığını belirtiyor.
Benzer araştırmalar da şöyle:
Bir finansal hizmet şirketi tarafından yapılan araştırma, Amerikalıların yüzde 44'ünün finansal durumları hakkında konuşmanın stresli olduğunu belirttiğini gösteriyor.
Kanada'da yapılan bir ankette, katılımcıların yüzde 40'ının para konuşmalarını stresli bulduğu tespit edildi. Bu durumun özellikle genç yetişkinlerde ve düşük gelirli gruplarda daha belirgin olduğu görüldü.
Bir bankanın yaptığı araştırma, Avustralyalıların yüzde 35'inin mali durumları hakkında konuşmayı stresli bulduğunu ve bu durumun ilişkilerde çatışmalara neden olabileceğini ortaya çıkardı.
MALİ KONULAR HÂLÂ BİR TABU
Klinik Psikolog Beyribey, “Mali konular, birçok kültürde hâlâ bir tabu olarak görülüyor. İnsanlar, maddi sıkıntılarını veya borçlarını paylaşmanın utanç verici olduğunu düşünebilir. Bu, mali durumlar hakkında konuşmayı stresli hale getirir” diyor.
“Mali konular, kişisel mahremiyetle yakından ilişkili olduğundan, insanlar, mali durumlarını paylaşmanın, güvenliklerini veya mahremiyetlerini riske atabileceğini düşünebilirler” diyen Beyribey, para sıkıntısının aile içinde ve arkadaşlık ilişkilerinde gerginlik yaratabilmesinden dolayı insanların bu konuyu açmakta tereddüt edebileceğine işaret ediyor.
Maddi zorlukların ciddi bir duygusal yük oluşturabileceğini söyleyen uzman, bu durumun, finansal sıkıntılarla başa çıkmayı ve bu konuda konuşmayı daha da zorlaştırabildiğini belirtiyor.
Önemli miktarda borcu olan kişilerin ülser ve migrenden muzdarip olma ihtimalinin daha yüksek olduğu, anksiyete ve depresyon yaşama ihtimalinin 6 kat daha fazla olduğu da araştırmalar sonucunda ortaya çıkıyor. Sonuç olarak para eksikliğinin ilişkilerimizin kalitesi ve sağlığımız üzerinde ciddi bir etkisi var gibi görünüyor. Ancak 'finansal psikoterapist' Vicky Reynal, zenginler arasında da para sıkıntısı olduğunu belirtiyor: Mutsuzluklarından dolayı kendilerini daha suçlu hissediyorlar, çünkü paranın mutluluğu satın alması gerektiğine dair bir anlayış var. Eğer çok fazla servete sahip olmanıza rağmen mutsuzsanız, bu çok fazla utanç ve suçluluk duygusunu beraberinde getirir.
YAŞAM DOYUMU AZALIYOR
Hepimizin hayatının merkezinde olabilecek ekonomik sorunlar Klinik Psikolog Arzu Beyribey’e göre ciddi düzeyde stres ve anksiyeteye neden olabilir. Gelir kaybı, işsizlik veya mali belirsizlik, gelecekle ilgili endişeleri artırır. Bu durum, uyku bozukluklarına, sürekli bir gerginlik hissine ve genel bir huzursuzluğa yol açabilir. Yaşam doyumunu azaltabilir.
İş kaybı, mali yükümlülüklerin yerine getirilememesi veya finansal başarısızlık hissi, umutsuzluk ve değersizlik duygularını tetikleyebilir. Bu da günlük işlevselliği olumsuz etkileyebilir ve kişinin yaşam kalitesini düşürebilir. Ayrıca sebebi, fiziksel bir nedene bağlı olmayan bedendeki ağrılar, alerji, egzama gibi sorunların, kişilerin yaşadıkları ruhsal problemler sebebiyle ortaya çıktığı da gözleniyor.
BOŞANMAYA KADAR GİDEBİLİR
Ekonomik sorunlar, aile içi ve sosyal ilişkiler üzerinde de olumsuz etkiler yaratıyor. Mali sıkıntılar, ev içinde tartışmalara, çatışmalara ve iletişim kopukluklarına neden olabilir. Eşler arasında mali sorunlar yüzünden artan gerginlik, boşanma veya ayrılıklara yol açabilir.
Maddi sıkıntılar, aile içi rollerin ve sorumlulukların yeniden tanımlanmasına neden olabilir. Örneğin, bir eşin iş kaybı, diğer eşin daha fazla çalışmasını veya ek iş yapmasını gerektirebilir. Bu da ilişkideki dengeyi değiştirebilir. Ayrıca, arkadaşlık ilişkilerinde de mesafe yaratabilir.
Ekonomik başarısızlıklar, bireylerin özsaygısını ve kimlik algısını olumsuz etkileyebilir. Kişiler, işsiz kalma veya finansal problemler nedeniyle kendilerini yetersiz veya başarısız hissedebilirler. Bu durum, uzun vadede kişinin kendi değerine olan inancını zayıflatabilir.
Ekonomik stres, bireylerin davranışlarını da etkileyebilir. Bazı insanlar, mali baskılardan kaçınmak için aşırı alkol veya madde kullanımına yönelebilir. Diğerleri ise sosyal izolasyon veya aşırı çalışma gibi davranışsal değişiklikler gösterebilirler.
Ekonomik sorunlar, toplumsal ve kültürel düzeyde de etkiler yaratabilir. Toplum genelinde artan işsizlik oranları, sosyal huzursuzluklara, suç oranlarının artmasına ve genel olarak toplumsal sağlığın bozulmasına yol açabilir.
ÇOCUKLAR HER ŞEYİ HİSSEDİYOR
Aile bütçesini yetirmeye çalışan yetişkinler durumdan etkilenirken çocukların ve gençlerin ekonomik stresi hissetmemesi mümkün mü? Algıları çok açık olan miniklerin bile para hesabı yaptığı, ucuzu ve pahalıyı ayırt edebildiği yeni dünyada çocuklar, ebeveynlerinin mali endişelerini fark ediyor.
Klinik Psikolog Beyribey’e göre bu durum, çocuklarda ve gençlerde stres ve anksiyete belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabiliyor. Sürekli maddi sıkıntılar, çocukların ve gençlerin depresyon riskini artırabiliyor. Aile içinde yaşanan gerilimler ve belirsizlikler, onların duygusal olarak kendilerini güvende hissetmelerini zorlaştırabiliyor. Maddi yetersizlikler, onların arkadaşlarıyla ve sosyal çevreleriyle kendilerini kıyaslamalarına neden olabilirken, bu da özsaygılarını olumsuz etkileyebiliyor.
Maddi sıkıntıların, çocukların okul performansını da olumsuz etkileyebileceğini söyleyen Beyribey, “Kitap, bilgisayar, internet gibi yeterli kaynaklara erişim eksikliği ve evdeki stresli ortam, konsantrasyonlarını ve ders çalışma motivasyonlarını azaltabilir. Bazı durumlarda, ekonomik zorluklar, çocukların okula devam edememesine veya erken yaşta iş hayatına atılmasına neden olabilir. Özellikle düşük gelirli ailelerde, çocukların eğitimlerini yarıda bırakmak zorunda kalmaları daha yaygındır” diyor.
Sürekli stres altında olan çocuk ve gençlerin baş ağrıları, mide problemleri ve diğer psikosomatik belirtiler gibi fiziksel sağlık sorunları yaşayabileceğine işaret eden Beyribey, “Sıkıntılar, çocuklarda ve gençlerde davranışsal sorunlara yol açabilir. Bu durum, okulda veya evde uyumsuz davranışlar, agresyon ve isyankarlık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Maddi kısıtlamalar, çocukların ve gençlerin sosyal etkinliklere katılımını sınırlayabilir. Arkadaşlarıyla dışarıda vakit geçirememek veya sosyal etkinliklere katılamamak, sosyal izolasyona ve yalnızlık hissine yol açabilir” diyor.
Ekonomik sıkıntılar içinde büyüyen çocukların, yetişkinliklerinde de finansal güvensizlik ve para yönetimi konusunda zorluklar yaşayabileceğini söyleyen Beyribey, bu durumun, onların uzun vadeli finansal sağlığını olumsuz etkileyebileceğini vurguluyor.
Buraya kadar ekonomik sıkıntılarla içimizi yeterince kararttık. Peki, bu durumdan nasıl kurtulacağız? “Zam alarak” diyor olabilirsiniz. Evet, bu da bir seçenek ama zammın da ötesinde aile ekonomisini daha geniş düşünmek gerekiyor.
PARA SIKINTISIYLA BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ
Klinik Psikolog Arzu Beyribey, ekonomik sıkıntılarla başa çıkma stratejilerini şöyle sıralıyor:
Gelir ve giderlerinizi net bir şekilde görmek için bir bütçe oluşturun. Gelirinizi ve harcamalarınızı kategorize ederek, nerelerde tasarruf yapabileceğinizi belirleyin.
Borçlarınızı ve faiz oranlarını gözden geçirin. Yüksek faizli borçları öncelikli olarak ödemeye çalışın. Mümkünse, borç yapılandırması veya konsolidasyonu seçeneklerini değerlendirin.
Finansal konularda bilgi sahibi olmak, mali kaygılarınızı azaltabilir. Online kurslar, kitaplar ve danışmanlık hizmetleriyle finansal okuryazarlığınızı artırın.
Mali stresin ruh sağlığınıza olan etkileriyle başa çıkmak için bir terapistle görüşmek faydalı olabilir. Bireysel terapi veya grup terapisi, duygusal destek sağlayabilir.
Yoga, meditasyon, derin nefes alma egzersizleri ve diğer stres yönetimi teknikleri, kaygıyı azaltmada yardımcı olabilir.
Mali sorunlar hakkında açık ve dürüst bir şekilde konuşmak, duygusal yükü hafifletebilir. Aile ve arkadaşlarınızdan destek isteyin ve onların önerilerini dinleyin. Mali zorluklarla karşılaşan kişilerle deneyimlerinizi paylaşmak, yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlayabilir. Destek grupları, moral ve pratik çözümler sunabilir.
Ek gelir elde etmek için freelance işler veya yan işler yapmayı değerlendirin. Bu, mali baskıyı azaltabilir ve gelir akışınızı artırabilir. Kariyerinizde ilerlemek ve daha yüksek maaşlı işler bulmak için yeteneklerinizi ve eğitiminizi geliştirin. Bu, uzun vadede mali durumunuzu iyileştirebilir.
Gereksiz harcamalardan kaçının ve tasarruf etmeye özen gösterin. İndirimleri takip edin, uygun fiyatlı alternatifleri değerlendirin ve alışveriş listenize sadık kalın.
Bir finansal danışman veya planlamacı, mali hedeflerinize ulaşmak için size rehberlik edebilir ve kişiselleştirilmiş stratejiler sunabilir. Borç yönetimi ve kredi sorunları konusunda profesyonel danışmanlık hizmetleri, mali yükünüzü hafifletmeye yardımcı olabilir.
Grafikler Ipsos'un araştırmasından alınmıştır
