Kültürel ve doğal miraslarımız XX (Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi)

Türk kültüründe önemli bir yeri olan, 13'üncü yüzyılda yaşayan Hacı Bektaş-ı Veli, Anadolu'nun Türkleşmesinde etkin bir paya sahipti.

Yaşadığı dönemden günümüze kadar olan süreçte Anadolu'nun yanı sıra Balkanlar ve Orta Doğu'da da varlığını sürdüren Bektaşilik tarikatının temellerini oluşturan öğretileri, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile örtüşen insan, evren ve Tanrı sevgisine ve hoşgörüye dayalıydı.

1209'da günümüzde İran'ın sınırları içinde yer alan Nişabur'da doğan Hacı Bektaş-ı Veli'nin hayatı hakkındaki bilgiler Vilâyetnâme'de yer alan menkıbevî bilgilerden oluşuyor. 'Horasan erenleri' diye bilinen Kalenderiyye akımına mensup sûfîlerden biri, dolayısıyla Horasan Melâmetiyye mektebinden olan Hacı Bektaş-ı Veli'nin Anadolu'ya Cengiz istilâsı sebebiyle derviş göçleri sırasında geldiği düşünülüyor.

Bütün Türkmen şeyhleri gibi muhtemelen Hacı Bektâş-ı Veli de Anadolu'ya kendine bağlı bir Türkmen aşiretiyle birlikte geldi. Nitekim Osmanlı tahrir defterlerine dayalı bir araştırmada Hacı Bektâş-ı Veli'ye bağlı geniş bir Bektaşlı oymağının mevcut olduğunu ortaya çıktı.

ESERLERİ

* Velâyet-nâme-i Hacı Bektaş-ı Veli

* Makalat

* Kitâbu'l-Fevâid

* Şerh-i Besmele

* Şathiyye

* Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye

Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi, uluslararası önem taşıyan inanç sistemiyle doğrudan ilgili olması ve bu inanç sisteminin ritüel ve sembollerinin türbe mimarisi ve iç tasarımında kullanılması nedeniyle Dünya Miras Listesi'ne aday olarak gösterildi.

1964'te müze olarak kadar kullanılmaya başlayan Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi, 2019'da yaklaşık 600 bin kişi tarafından ziyaret edilerek Türkiye'de o yılın en çok ziyaret edilen 8'inci müzesi oldu.

Hacı Bektaş-ı Veli, biri 1967'de diğeri 2009'de olmak üzere iki kez aynı adla sinemaya uyarlandı.

1967 yapımı filmde Hacı Bektaş-ı Veli'yi Cüneyt Gökçer, 2009 yapımı olan da ise Ünsal Emre canlandırdı.

UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde Türkiye'nin 77'si kültürel, 3'ü doğal ve 3'ü karma (Kültürel / Doğal) olmak üzere toplam 83 varlığı bulunuyor.

UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında Taraf Devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletmekle yükümlüdürler.

UNESCO Dünya Miras Merkezi'nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi'nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

İlk kez 1994'te UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletilen Geçici Listemiz 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020'da güncellendi.