Kültürel ve doğal miraslarımız XVI (Çanakkale ve Gelibolu I. Dünya Savaşı Alanları)

ÇANAKKALE SAVAŞLARI

Deniz Savaşı... 19 Şubat 1915 - 18 Mart 1915

Kara Savaşı... 25 Nisan 1915 - 9 Ocak 1916

ASKER SAYISI

Büyük Britanya... 489 bin

Fransa... 79 bin

Osmanlı İmparatorluğu... 315 bin

ASKER KAYIPLARI

Büyük Britanya - Fransa... 50 bin

Osmanlı İmparatorluğu... 57 bin

Büyük Britanya ile Fransa'nın Çanakkale Boğazı'nı geçerek Marmara Denizi üzerinden İstanbul'a ulaşmak istemesiyle I. Dünya Savaşı çerçevesindeki Çanakkale Savaşı başladı.

Büyük Britanya ile Fransız donanmasının güçlü gemileri boğazın sırtlarına konuşlandırılmış tabyalar karşısında çaresiz kalınca yeni bir strateji geliştirildi.

İngiliz, Fransız ve Anzak askerleri karaya çıkıp tabyaları etkisiz hale getirecek, bunun sonucunda da gemiler güvenli bir şekilde boğazdan giriş yapacaktı.

Büyük Britanya ile Fransa'nın hesabı buydu.

Hesaba katmadıkları, Mustafa Kemal Paşa'nın da aralarında olduğu Türk komutanlarının askeri zekası, yönetim kabiliyeti ve Mehmet Akif Ersoy'un 'İstiklal Marşı'nda da belirttiği gibi serhadı iman dolu göğsüyle eş tutan Türk askeriydi.

Mustafa Kemal Atatürk, göğsü iman dolu olan Türk askerinin kahramanlığını şu sözlerle dile getirmişti; "Bomba sırtı vakasını anlatmadan geçemeyeceğim. Siperler arasında mesafe sekiz metre. Yani ölüm, muhakkak... Birinci siperdekiler, hiçbiri kurtulmamacasına kâmilen düşüyor. İkincidekiler, onların yerine geçiyor. Fakat ne kadar gıpta edilecek bir itidal ve tevekkülle biliyor musunuz? Öleni görüyor, üç dakika sonra öleceğini biliyor. Hiç ufak bir korku ve endişe göstermiyor, sarsılmak yok. Okuma bilenlerin elinde Kur'an-ı Kerim, cennete gitmeye hazırlanıyorlar. Bilmeyenler Kelime-i Şehadet getirerek yürüyorlar. Bu, Türk askerindeki ruh kuvvetini gösteren şayan-ı hayret ve tebrik bir misaldi. Emin olmalısınız ki Çanakkale Savaşları'nı kazandıran bu yüksek ruhtur."

.png

Askeri yönüyle dünya tarihini etkileyen Çanakkale Savaşları, aynı zamanda kültürel ve toplumsal olaya dönüştü.

Çocukken izlediğim Mel Gibson'un 1981 yapımı 'Galipoli' adlı filminde en etkileyici sahneler arasında şu sahne oldukça etkileyici. Anzak askerleri, esir düşmüş bir Türk askerine bakarken şunları söyledi; "Türkler, bize anlatıldığı gibi canavar değilmiş. Bizim gibilermiş. Yurtlarını savunuyorlar, bizim burada ne işimiz var?"

Böyle bir sahnenin filmde yer almasını sağlayan unsur, Alistair John Taylor ve binlerce Anzak askerinin ailelerine yazdığı mektupta Türk askerleri hakkındaki ifadeleriydi.

Ölüleri gömmek için sağlanan kısa süreli ateşkeste her iki tarafın askerlerinin birbirlerine yiyecek ve su vermesi, kurulan arkadaşlıklar, savaşı eşi görülmemiş kültürel ve toplumsal bir olaya da dönüştürdü.

Çanakkale ve Gelibolu I. Dünya Savaşı Alanları, UNESCO tarafından da dünya tarihini etkileyen önemli noktalardan biri olarak kabul edildi. 2014'te Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınan Çanakkale ve Gelibolu I. Dünya Savaşı Alanları, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nin adaylarından biri.

UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde Türkiye'nin 77'si kültürel, 3'ü doğal ve 3'ü karma (Kültürel / Doğal) olmak üzere toplam 83 varlığı bulunuyor.

UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında Taraf Devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletmekle yükümlüdürler.

UNESCO Dünya Miras Merkezi'nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi'nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

İlk kez 1994'te UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletilen Geçici Listemiz 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020'da güncellendi.