Kültürel ve doğal miraslarımız X (Antik Aspendos Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri)

Aspendos kralının bir zamanlar herkesin evlenmek istediği çok güzel bir kızı vardı.

Kral kızını kime vereceğini bilemediği için halkına "Kim halkımız, kentimiz için en yararlı şeyi yaparsa kızımı ona vereceğim" dedi.

Bunun üzerine iki ikiz kardeş, iki büyük yapı inşa etti.

Biri kente çok uzaklardan su getiren su kemerleri, diğeri ise ortasında yere metal para atıldığında üst sıralardan bile sesinin duyulduğu dünyanın akustik olarak en iyi tiyatrosunu yaptı.

Kral su kemerlerini gördükten sonra kızını su kemerlerini yapana vermek istedi. Bunun üzerine tiyatronun mimarı Zenon krala bir oyun oynadı. Kral, tiyatronun üst sıralarında gezerken bir fısıltı duydu; "Kral kızını bana vermeli"... Akustiğe hayran kalan kral, kızını büyük bir kılıçla ikiye ayırarak kardeşler arasında pay etti.

Tabii ki bu bir efsane...

Her yıl binlerce turistin ilgi gösterdiği Aspendos ve günümüzde hâlâ sanatsal faaliyetlerin icra edildiği tiyatrosu hakkında gerçek bilgi şöyle; Antik Aspendos kenti, Antalya sınırları içindeki Köprüçay'ın kenarında, kayalık bir tepenin üzerinde ve etrafındaki düzlükte Akalar tarafından kuruldu. Antik devrin mamur zengin kentlerinden biri olan Aspendos'un tiyatrosu ise ikinci yüzyılda Roma döneminde inşa edildi.

Aspendos, önemli bir ticaret yolu üzerinde olduğu ve Köprüçay ile limana bağlandığı için her çağda ele geçirilmek istenen kentler arasındaydı. Kentte tespit edilebilen en erken dönem yapı kalıntısı, agoranın doğusunda bulunan üç katlı market binası olup diğer yapılar, Roma ve Roma sonrası dönemine ait.

Bu yapılar arasında iki katlı ikinci bir market binası, Hristiyanlık bazilikası, çeşme, odeon, anıtsal bir kapı, tapınak, su kemerleri, Roma hamamları ve tiyatronun yanı sıra Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilen bir de köprü bulunuyor.

Dünyanın en iyi korunan tiyatrolarından biri olarak gösterilen Aspendos Tiyatro'su antik en önemli yapılarından. Yapı, güney paradosunun üzerindeki yazıtından anlaşıldığına göre Marcus Aurelius döneminde Aspendoslu Theodoros'un oğlu mimar Zenon tarafından yapıldı.

Antik yerleşimde kentin su ihtiyacını karşılayan Aspendos su kemeri hâlâ yapıldığı tarihten günümüze kadar ayakta kalmış eserler arasında bulunuyor.

Kalıntılarını inceleyen arkeologların yapmış olduğu bilimsel araştırma ve değerlendirme sonucu elde edilen verilere göre su kemerinin de tıpkı tiyatro binası gibi ikinci yüzyılda yapıldığı sanılıyor. Yapılış tarz ve mimarisinde dönemin tekniklerini taşıyan su kemeri, kaynağından 15 metre yükseklikte oyulmuş taş bloklar kanalıyla antik yerleşime 30 metre yükseklikteki kulelerde biriktirilip antik yerleşime dağıtıldığı anlaşılıyor.

Ören yerinde bulunan bir yazıtta su kemerlerini Tiberius Claudius Italicus tarafından yaptırıldığı ve şehrin hizmetine sunulduğu yazıyor.

Almanya'da yayınlanan 'Wetten Dass' adlı programın bir bölümü 2005'te Aspendos Tiyatrosu'nda çekildi.

Programın konuğu olan Shakira, Aspendos Tiyatrosu'nun sahnesinde şarkı söyledi.

UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde Türkiye'nin 77'si kültürel, 3'ü doğal ve 3'ü karma (Kültürel / Doğal) olmak üzere toplam 83 varlığı bulunuyor.

UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında Taraf Devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletmekle yükümlüdürler.

UNESCO Dünya Miras Merkezi'nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi'nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

İlk kez 1994'te UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletilen Geçici Listemiz 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020'da güncellendi.