Prim günü eksik olanlar nasıl emekli olur?
Prim günleri normal emeklilik için yeterli olmayanlar, daha az prim günüyle ama daha geç yaşta emekli olabiliyorlar. 8 Eylül 1999 tarihinden önce SSK'lı çalışmaya başlayan kadın ve erkekler 3600 günle emekli olabilir. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayanların ise 4500 günü tamamlamaları gerekir. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
PRİM GÜNÜ EKSİK OLANLAR NASIL EMEKLİ OLABİLİR?
Öncelikle herkesi ilgilendiren ve bir o kadar da özel durum oluşturduğu için uzmanı olmayanlara çok karmaşık gelen bu konularda toplumu bilgilendirdiğiniz için şükranlarımı iletiyorum. 1963 temmuz doğumlu annemin sigorta girişi 20.10.1999. Toplam 3241 gün primi var. 1983 ve 1990 yıllarında doğan iki çocuğu bulunuyor.
Anladığım kadarıyla ülke gündeminde olan EYT sorununu doğuran yasa annemi çok kısa bir süre ile yakalamış. Doğum borçlanması gibi ihtimaller de çocuklar sigortalılıktan önce olduğu için mümkün görünmüyor. Artık yaşı ve sağlık sorunları nedeniyle çalışması güç olan annem için bulabileceğimiz en iyi yöntem nedir? (Ufuk I.)
Anneniz çok kısa bir süreyle yeni yasaya takılmış. 8 Eylül 1999 tarihinde veya öncesinde SSK’ya tabi çalışmaya başlayan kadınlar 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim gününü doldurduğunda 58 yaşında, erkekler 60 yaşında emekli olabilir. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayan erkek ve kadınlar ise yine 58 – 60 yaşında ama bu kez 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle emekli olabilir.
Anneniz 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı çalışmaya başladığından 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gününe tabi olur. 25 yıllık sigortalılık süresini 20 Ekim 2024 tarihinde dolduruyor. 3241 gün primi bulunduğuna göre, 4500 güne tamamlayabilmesi için 1259 gün daha prim yatırması gerekiyor. Neyse ki bu konuda şanslı. Eksik prim günü 1259 değil de 1260 olsaydı SSK yerine BAĞ-KUR’dan emeklilik için daha uzun süre beklemesi gerekecekti.
Eksik prim günlerini isteğe bağlı sigorta primi ödemek suretiyle tamamlayabilir. Ancak, isteğe bağlı sigorta primini tam olarak 1259 gün üzerinden ödemeli, ne bir gün eksik ne de fazla olmalı. Prim gününü 3.5 yılda, yani 20 Ekim 2024 tarihinden sonra tamamlayabileceği için günü doldurunca hemen emeklilik dilekçesi verebilir. Dilekçeyi izleyen ay başından geçerli olmak üzere emekli aylığı bağlanır.
Bu işlemleri yapmaya 3.5 yıl önce başlamış olsaydı, 2024 yılından itibaren emekli aylığı alırdı.
İŞ KAZASI GEÇİRENLERE NASIL AYLIK BAĞLANIR?
Trabzon’un bir köyünde içme suyu isale hattında kaynakçı olarak çalışırken toprak kayması sonucu kaza geçirdim. Şu an hastanede yatıyorum. Yürüyebilmem için en az 6 ay geçmesi gerekiyormuş. O da kemik kaynarsa. Ben bundan sonra SGK’dan maaş alabilir miyim? Ne yapmalıyım? (Mehmet Ç.)
Öncelikle geçmiş olsun. İş kazalarının işverenlerce kolluk kuvvetlerine derhal bildirilmesi gerekir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na ise 3 işgünü içinde bildirim yapılmalıdır. İş kazası geçirenlere raporlu oldukları süre boyunca geçici iş göremezlik ödeneği bağlanır. Bu ödenek, istirahat süresinin bitiminde sona erer.
İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü en az yüzde 10 oranında azalmış olanlara ise “sürekli iş göremezlik geliri” bağlanır. Halk arasında buna engelli aylığı denir. Sürekli iş göremezlik geliri engellilik oranına göre belirlenir. Örneğin brüt ücreti 4500 lira olan bir kişi meslekte kazanma gücünü yüzde 10 oranında kaybetmişse, 315 lira sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Meslekte kazanma gücünü yüzde 20 oranında kaybetmesi durumunda aynı sigortalıya 630 ödenir. Herhangi bir işte yeniden çalışmaya başlasa da emekli olsa da sürekli iş göremezlik gelirini almaya devam eder.
Geçirdiğiniz iş kazasından dolayı sürekli iş göremezlik gelirinden yararlanabilmeniz için öncelikle SGK’ya başvuracaksınız. SGK’nın belirlediği yetkili hastanelerdeki sağlık kurullarından verilen rapor, SGK’nın kendi sağlık kurulunca da onaylanırsa, tespit edilecek meslekte kazanma gücündeki azalma oranına göre sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. İleride meslekte kazanma gücünüze tam olarak kavuşursanız veya meslekte kazanma gücünüzdeki kayıp oranı azalırsa o durumda iş göremezlik geliri kesilebilir veya daha düşük oran üzerinden bağlanır.
BAĞ-KUR’DAN EMEKLİLİK İÇİN MUTLAKA 9000 GÜNÜ DOLDURMAK GEREKİR Mİ?
05.12.1976 tarihinde doğdum, 01.09.1999 tarihinde BAĞ-KUR’a giriş yaptım. Şu an 8010 gün prim ödememi tamamlamış bulunmaktayım. 9000 günü doldurmayı beklemeli miyim, yoksa BAĞ-KUR primi yatırmayı durdurmalı mıyım? 5400 gün prim yatıran ile 9000 gün prim yatıranın aldığı maaş ne kadardır? 5400 gün mü yoksa 9000 gün mü avantajlı? Ben hangi durumda ne zaman emekli olabilirim? (Mehmet S.)
Prim gününüzü 9000’e tamamlamanız halinde 58 yaşında emekli olabilirsiniz. Yaklaşık 3 yılda 9000 günü doldurduktan sonra 10 yıl emeklilik yaşını bekleyeceksiniz. 9000 günü doldurmadığınız takdirde de 58 yaşında emekli olabilirsiniz. Ancak, emekli aylığınız daha düşük olur.
Emekli aylığını belirleyen unsurlardan biri aylık bağlama oranıdır. Aylık bağlama oranı da prim gün sayısına göre belirlenir. 5400 prim günüyle emekli olanların aylık bağlama oranları düşük olacağı için aylıkları da düşük olur.
9000 gün, BAĞ-KUR’dan normal emeklilikte aranan asgari gün koşuludur. 9000 günü doldurunca çalışmayı bırakmak doğru değil.
Aylık bağlama oranınız, 8010 gün üzerinden emekli olduğunuzda yüzde 54, 9000 gün üzerinden emekli olduğunuzda yüzde 60 olur. Yaşı dolduruncaya kadar prim ödemeye devam ettiğiniz takdirde her 360 güne karşılık aylık bağlama oranınız 2 puan artar.
DOKTORASI YARIM KALANLAR DOKTORA BORÇLANMASI YAPABİLİR Mİ?
Şu an sigortasız şekilde doktora eğitimimi sürdürmekteyim. Daha önceki bir yazınızda doktora sürelerinin borçlanılabileceğini yazmıştınız. Eğer doktora eğitimini yarım bırakıp tamamlayamaz ve mezun olamaz isem yine bu haktan yararlanabiliyor muyum? (Mustafa U.)
Mevzuata göre, sigortalıların sosyal güvenlik kanununa tabi olmaksızın yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya tıpta uzmanlık öğrenim süreleri, talepleri halinde borçlandırılır. Gerek kanunda, gerekse konuyla ilgili hususları düzenleyen sigorta işlemleri genelgesinde, mezun olma şartına ilişkin açık bir hüküm bulunmuyor. Ancak, genelgeye göre, borçlanma yapacak kişilerden istenen belgeler şöyle:
- Borçlanma talep dilekçesi,
- Doktora diplomasının onaylı fotokopisi,
- Doktora öğrenimini yurtiçinde yapanların doktora öğrenimlerinde geçen sürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini gün ay yıl olarak gösterir şekilde doktora yaptığı üniversitece düzenlenmiş belge,
- Doktora öğrenimini yurtdışında 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yapmış ise dil, yüksek lisans ve doktora eğitim sürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini gösterir Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğünce düzenlenecek öğrenim planı,
- Doktora öğrenimini kendi imkânları ile yurtdışında yapmış olanların doktora yapılan üniversiteden alınacak doktora sürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini gün, ay ve yıl olarak gösterir belgenin aslı ile onaylı Türkçe tercümesinin ve doktora diplomasının Türkiye’de denkliğini gösterir Üniversitelerarası Kurul Başkanlığından alınacak belge.
Görüldüğü gibi, doktora süresini borçlanabilmek için doktora diplomasının ibraz edilmesi gerekiyor. Diplomanın kuruma sunulamaması halinde borçlanma yapılamaz.
Diğer taraftan, doktora süresi uzamış olanlar ise diploma almış olsalar bile sadece normal doktora süresini borçlanabilirler. Uzatılmış süreyi borçlanamazlar.
