Tarihe tanıklık eden 8 havaalanı

Haberturk.com yazarı Güntay Şimşek'in yazısı...

Hali hazırda neredeyse dünyanın bir çok havalimanında tadilat var. Terminalde, apronda, pistlerde veya havalimanı çevresinde çalışmalar her daim görebiliyor. Konumu ve kapasitesi sorunu sebebiyle kapanan havalimanlarının yerine yenileri açılıyor. Ancak kapanan ve bir daha havacılıkla buluşmayacak olan tarihe tanıklık etmiş havalimanlarını hemen terk etmek mi gerekir, yoksa buralarda havacılık tarihine açık bir pencere bırakmak daha iyi olmaz mı?

Bu hafta dünyanın en eski havalimanlarına bir göz atalım istedim. Havacılık tarihine tanıklık eden en eski havalimanları hangileri? Havacılığın kalbi olan Amerika’daki havalimanlarının yanı sıra Avrupa’da; Almanya, İtalya, Fransa ve Hollanda havalimanları listede ön plana çıkıyor. Elbette Yeşilköy/Atatürk Havalimanı’nda havacılık tarihinde önemli bir yeri var.

Wright Kardeşlerin Havaalanı

1- College Park Havaalanı, ABD

Dünya havacılığında önemli bir yere sahip olan, havacılık endüstrisinin kaynak ülkesi Amerika Birleşik Devletlerinin (ABD) Maryland eyaletinde bulunan College Park Airport (KCGS), dünyanın en eski havalimanıdır. İlk motorlu uçağı yapan Wright kardeşler, uçak mühendisliğinin temeli sayılan çalışmaları sonunda, ilk kumanda edilebilir uçağı, 17 Aralık 1903’te Kuzey Carolina’da burada gerçekleştirdiler. 12 saniye süren ilk uçuşun merkezindeki havalimanı,

1908 yılında, Wilbur Wright'ın ABD Ordusu'ndaki iki askeri subayı eğitmek için alana geldiğinde kurulan havalimanıdır. “Havacılığın beşiği” olarak bilinen College Park Havalimanı, dünyanın ilk uçağının (Wright Type A çift kanatlı uçak) monte edilip 7 Ekim 1909’da uçtuğu havalimanıydı. 1977 yılında havaalanı Ulusal Tarihi Yerler Siciline eklendi. College Park Havaalanı, havacılıkta birçok ilke ev sahipliği yaptı. Ünlü havacılar ve havacılık mucitleri bu havaalanında birçok uçuşa imza attı. Amerikan ordusunun ilk pilotu Teğmen Frederic Humphreys’de ilk eğitimini bu havalimanında yapmıştır. Sahadaki tarihi hangar, şimdi Prince George County Polisinin Özel Operasyonlar Bölümüne ev sahipliği yapıyor. Havalimanı halihazırda bile özel durumlarda iniş ve kalkışlara ev sahipliği yapıyor.

Dünyanın En Eski 2. Meydanı

2- Hamburg Havaalanı

Dünyanın en eski ikinci ticari havaalanı Hamburg Havaalanı’dır. Şehir merkezine 8,5 km mesafede yer almaktadır. 1911'de kurulan havalimanı aynı zamanda Avrupa’nın en eski havalimanıdır. Hamburg Havalimanı (HAM), 2001 ve 2009 yılları arasında büyük bir yenileme programı kapsamında büyük ölçüde genişletilerek kapasitesi artırıldı. Yenilenen havalimanı, Avrupa’nın genelindeki yaşlı havalimanlarına nazaran yepyeni bir çehre kazandı. Avrupa’nın en iyi bölgesel havalimanı ödüllerini aldı.

Romanya’nın tarihine tanık

3- Bükreş Baneasa Havaalanı

Baneasa Havaalanı olarak da bilinen Bükreş Aurel Vlaicu Havalimanı’nda (BBU), ilk uçuşlar 1909’da başladı. Burada uçuş okulunun kurulmasıyla beraber ilk resmi uçuş 1912’de yapıldı. Baneasa, 1968 yılında Henri Coanda Uluslararası Havalimanı'nın inşasına kadar Romanya'nın tek uluslararası havalimanı oldu. Havalimanı, 1920 yılında Fransız-Romanya Hava Gezinti Şirketi (CFRNA) adlı dünyanın en eski havacılık şirketlerinden birine ev sahipliği yaptı. 1952 yılında açılan terminal binası, halihazırda hizmete devam ediyor. Romanya’nın komünist rejimle yönetildiği yıllarda devlet havayolları Tarom’un ana üssü olarak kullanıldı. Bugün sadece özel jetler ve bazı charter uçuşlar için kullanılıyor.

Havacılık kulübü çıkışı oldu

4- Bremen Havaalanı

Yerel bir havacılık kulübü olarak hizmet veren Verein für Luftschiffahrt, 1910 yılındaki ilk test uçuşunu bu havalimanında gerçekleştirdi. 16 Mayıs 1913 yılında kurulan havaalanı, dünyanın en eski havaalanlarından birisi oldu. Bremen Havalimanı (BRE), I. Dünya Savaşı’nda ise Alman ordusu tarafından idare edildi. 1920 yılında ticari trafik için yeniden açıldı. 1930'larda inşa edilen yeni bir terminal ve pist tesisleri, havalimanını zamanının en modernlerinden biri haline getirdi. Şehir merkezine sadece 11 dakika mesafede olan Almanya’nın en eski ikinci havalimanı günümüzde düşük maliyetli havayolları tarafında kullanılıyor.

Yıllarca Roma'da tekti

5-Roma Ciampino Havaalanı

Roma şehir merkezine 12 km mesafede yer alan Roma Ciampino Havaalanı (CIA), 1916 yılında hizmet girmiş ve İtalya’nın en eski havaalanı unvanına sahip. 1961 yılında Leonardo da Vinci Havaalanı’nın açılmasına kadar da Roma'nın tek havaalanı olmuş. Şu anda ise düşük maliyetli havayolları için önemli bir merkez. Wizz Air ve Ryanair gibi havayolları kullanılıyor. Ayrıca charter uçuşlarına ve iş jeti uçuşlarına da hizmet veriyor.

Havva üssünden havalimanına

6-Amsterdam Schiphol Havaalanı

1916 yılında askeri bir hava üssü olarak kurulmuş olan günümüzün Schiphol Havalimanı (Amsterdam Airport Schiphol - AMS), kentin yaklaşık 9.1 km güneybatısında Haarlemmermeer beldesinde yer alıyor. Yolcu yoğunluğu açısından Hollanda’nın lideri, Avrupa’nın en yoğun 3’ncü havalimanı. Günümüzde ise Avrupa’nın en eski havayollarından KLM’in yanı sıra Corendon Dutch Airlines, Martinair, Transavia ve TUI Havayollarının da merkezi konumunda. Havaalanı 1916 yılında askeri bir hava üssü olarak kurulduktan sonra 1920'de ilk sivil uçuşa ev sahipliği yapmış. II. Dünya Savaşı sırasında ise ağır hasar görmüş. 1945'te kısmen onarılmış. 1990'lardan sonra ilk beş Avrupa havalimanından biri oldu ve Hollanda'nın ana uluslararası havalimanı olarak hizmet veriyor.

Paris Airshow’un ilham kaynağı

7- Paris-Le Bourget Havaalanı

1914’te açılan Paris-Le Bourget Havalimanı (LBG) 1919'da ticari faaliyetlerine başladı. 2014 yılında 100’ncü yılını kutlayan havalimanı, Fransa'nın en eski havalimanı. Havaalanı Paris'in yaklaşık 7 km kuzeyindeki Le Bourget'de bulunuyor. 1932'de Orly Havalimanı'nın inşasına kadar Paris'in tek havalimanı oldu. Tarihte ilk havacılık gösterileri de bu havaalanında yapılmaya başladı. Şu an tekli yıllarda 2 yılda bir yapılan Paris Airshow’un da ana üssü. Şu özel iş jetlerine hizmet veriyor.

Yeşilköy’e İlk Uçak 1911’de indi

8- Yeşilköy/Atatürk Havalimanı

Tarihte ilk hava manevraları 1910 Eylül’de Picardie’de gerçekleştirildiğinde Fethi Bey de (Okyar) Fransa’daydı. Türkiye Cumhuriyeti Kurucusu Kur. Yzb. Mustafa Kemal de uçağı ilk kez burada gördü. Çok etkilenen Fethi Bey, Osmanlı Savunma Bakanlığı’na uçağın önemini vurgulayan ayrıntılı bir rapor gönderdi.

Bu esnada ilk sivil Türk havacılar, Sadi Fuad Bey ve Hüseyin Münif Bey, Bleriot Hava Okulu’ndan pilotluk lisanslarını almışlardı.

5 Şubat 1911 tarihinde Genelkurmay, iki ordu subayını pilotluk eğitimi almak üzere Fransa’ya gönderme kararı aldı. Bir gurup gönüllü arasından iki subay seçmek üzere 1 Haziran 1911’de (bu tarih sonradan Türk Hava Kuvvetlerinin resmi kuruluş tarihi olarak kabul edildi) bir havacılık komisyonu kuruldu. Yzb. Fesa (Evrensev) ve Müh. Yzb. Yusuf Kenan, 4 Temmuz ilk pilot adaylığına seçildi.

Yeşilköy’de uçak istasyonu kurulmasından önce 1911’de Rus yapımı Farman IV uçağıyla bu alana ilk inen Rus pilot Boris Sergeyeviç Maslennikof oldu. Yeşilköy (Ayastefanos) çevresinde birkaç gösteri yapıp Rusya’ya döndü. Tüm işaretler Yeşilköy’ün havacılığın merkezi olacağını gösteriyordu.

Havacılıkta bu gelişmeler üzerine 1912’de Yeşilköy’ün ilk havaalanı olması için hazırlıklara başlandı. Fesa Bey ve Yusuf Kenan Bey de Mart 2012’de ilk Türk pilotlar olarak Fransa’dan Türkiye’ye dönerek Osmanlı Ordu Hava Kuvvetlerinin 1 ve 2 nolu uçuş brövelerinin sahipleri oldular. 15 Mart’ta 2 Deperdussin uçağı; biri iki kişilik, diğeri tek kişilik eğitim uçağı Yeşilköy Havaalanı’na indi. Bu uçaklar ilk kez, 27 Nisan 1912’de Sultan V. Mehmet Reşad’ın taç giyme törenin 3. Yıldönümü kutlamalarında uçurulmasında karar verildi. 1913 ise Türk havacılığının kurumsallaşmaya başladığı yıl olarak dikkat çekti.

Ülkemizi dünyaya bağlayan Yeşilköy/Atatürk Havalimanı tarihi aynı zamanda Türk havacılığını, Türk Hava Kuvvetlerinin de tarihi demek. Umarım Atatürk Havalimanı ‘Millet Bahçesi’ kapsamında değerlendirilirken bu tarihi ayrıntılar unutulmaz. Türkiye’nin en önemli havacılık müzesinin burada korunmasında fayda var.

1912 yılında askeri havaalanı olarak kurulan Yeşilköy, aynı zamanda sivil uçuşların da yapıldığı bir meydan oldu. 1944 yılında Chicago’da imzalanan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) anlaşması sonrası uluslararası bir havalimanı kurulmaya karar verildi. Anlaşmanın ardından, 1953 yılına kadar havalimanı inşaatı devam etti ve Yeşilköy Havalimanı adıyla hizmete açıldı. 1971 yılında Yeşilköy Havalimanı için bir master plan yapıldı. 05/23 pistine ilave olarak 17/35 pisti yapıldı. İlave olarak terminal binası, THY Hangar Tesisleri, Kargo Tesisleri, Hava Trafik Kontrol Kulesi, teknik blok, aydınlatma sistemi, elektrik dağıtım sistemi ve akaryakıt ikmal tesisleri çalışmaları başlatıldı. Söz konusu projenin içinde bulunan dış hatlar terminali ise 29 Ekim 1983’te işletmeye açıldı.

1985 yılında ise isim değişikliği yapılarak, Atatürk Havalimanı adını aldı. Artan yolcu trafiği nedeniyle, 1990 yılların ikinci yarısında Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle yeni bir dış hatlar terminali yapımına karar verildi. Yeni terminal, 10.01.2000 tarihinde işletmeye açıldı. 2017 yılında 63,7 milyondan fazla yolcu ağırlayan havalimanı yaklaşık 449 bin uçağa hizmet sundu. Bayrak taşıyıcımız Türk Hava yollarının merkezi yaklaşık 18 yıldır TAV Havalimanları tarafından işletiliyor.