Otomotivdeki tarihi rekorun 5 sebebi!

Türkiye otomobil ve hafif ticari araç pazarı, 2023'ün ilk 11 ayında tüm zamanların rekorunu kırdı ve toplam pazar tarihinde ilk kez 1 milyon adet sınırını aştı.

Ocak-Kasım döneminde yüzde 61 oranında büyüyen pazar 1 milyon 73 bin 982 adede yükseldi, böylece yılın bitmesine 1 ay kala tarihi rekor geldi.

Hatırlanacak olursa, otomotiv pazarı geçmişte 3 yıl üst üste 1 milyon adedin kıyısında dönmüştü.

2015'te 986 bin 17, 2016'da 983 bin 720 ve 2017'de 956 bin 194 adetleri gören Türkiye otomotiv pazarı, 2018'de sert daralmış ve 2019'da ise 480 bin adedin altına gerileyerek 2010'dan beri en düşük seviyeye inmişti.

Pandeminin patlak verdiği 2020'den itibaren artan satışlar ise, son 3 yıldır pazarın 800 bin adetlere yakın seyretmesine yol açmıştı.

Bu yıl ise, henüz 12 ay dolmadan pazarın 1 milyon adet sınırını ilk kez geçmesi kuşkusuz ki önemli bir dönüm noktası. Peki pazarı bu noktaya taşıyan sebepler neler, gelin birlikte bakalım...

YENİ BİR 'YATIRIMCI' TÜRÜ ORTAYA ÇIKTI

Pandeminin patlak verdiği 2020 yılına dönersek, o dönem sağlık önlemleri nedeniyle fabrikalar kepenk kapatmış ve üretimler aksamıştı. Bu durum, bayilere gelen araç sayısının azalmasına yol açmıştı. Gelişmeler dünya genelinde yeni araç satışlarının azalmasına yol açarken, Türkiye'de ise tablo daha farklıydı.

Öyle ki, 2018'in yaz aylarında başlayan döviz rallisi, otomobil fiyatlarını yukarı çekmiş tüketicinin ise 'bekle ve gör' pozisyonuna geçmesine yol açmıştı. Fiyatların dengeye oturduğu 2019 yılının ikinci yarısına kadar otomobil satışları düşmüş ve pazardaki talep de tabiri caizse 'ertelenmişti'!

2019'un üçüncü çeyreğinde tablo tersine dönmeye ve yaklaşık 18 aydır ertelenen talep geri dönmeye başlarken, 2020'nin başında pandeminin patlak vermesi, arzın talebi karşılayamamasına yol açmıştı. İşte bu gelişme, aslında 3 yıl boyunca sürecek bir kısır döngünün de başlangıcı oldu.

O dönem, bayide sıfır araç bulamayan tüketici rotayı ikinci ele kırmış, bu da ikinci el de fiyatları şişirmeye başlamıştı. Bayiden sıfır araç alanların, aldıkları aracı kısa süre içerisinde daha yüksek fiyattan ikinci el olarak satabildiklerini keşfetmesi ise Türkiye'de yeni bir 'yatırımcı' grubu türemesine yol açtı.

Daha önce borsa, altın, döviz, gayrimenkul gibi farklı yatırım enstrümanlarına yönelen kesimler, tüm güçleri ile otomobile hücum eder hale geldi ve alabildiği kadar araç alarak bu araçlar üzerinden kâr elde etmeye başladı. Bu durum 2020'nin yaz aylarından 2023 yazına kadar aralıksız devam etti. İşler o boyuta geldi ki, sektörün yetkili ağızları tarafından sıfır araç satışlarının yüzde 40'ının 'yatırım' amaçlı olduğu açıklanır oldu.

Bu yatırım amaçlı satışlar, işte 11 ayda ulaşılan 1 milyon adetlik pazar büyüklüğünün de ana sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.

GEÇMİŞTE ARAÇ BULAMAYAN SOLUĞU BAYİDE ALDI

Pazarda kırılan rekorun ikinci ana sebebi ise, geçmişten gelen ertelemiş yada karşılanamamış talep.

Yatırım amaçlı satışların devam ettiği süreçte, asıl ihtiyaç sahiplerinin bayilerde araç bulamaması, bu kesimin otomobil sahibi olmak için zorunlu bekleyişine yol açmıştı. Yılın son çeyreğinde satışların yüksek tempoda devam etmesi, bu kesimin aradığı aracı bayide bularak satın alabilmesinden kaynaklanıyor.

Bu gelişme, bizi pazardaki rekorun üçüncü sebebine getiriyor.

Temmuz ayından bu yana Ticaret Bakanlığı'nın otomobili yatırım aracı olmaktan çıkarmaya yönelik aldığı tedbirler, aylık bazda satışların hız kesmesine neden olurken, markaların da satışlarını korumak adına yıllar sonra kampanyalara ağırlık vermesine öncülük etti.

Dolayısı ile, fiyat indirimlerini kaçırmak istemeyen ve markaların sunduğu finansman seçeneklerini değerlendirmek isteyen tüketiciler yeni bir araç almaya yöneldi. Bu noktada, son çeyrekte hız kazanan kampanyaların satışların düşmesini engellediği söylenebilir.

FİLOLAR YENİLENDİ, TALEP ÖNE ÇEKİLDİ

Bu kapsamda, mevcut ekonomik gelişmelerin de ortaya çıkan tabloda etkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Haziran ayındaki genel seçimlerin ardından döviz kurlarında başlayan hareketlilik birçok üründe olduğu gibi otomobilde de fiyatları artırdı. Fiyat artışlarının devam edeceğine yönelik tüketici beklentisi, ekonomi literatürüne 'enflasyon talebi' olarak giren refleksi harekete geçirdi. Bu refleks, birçok tüketiciyi planladığı tarihten önce otomobil satın almaya itti.

Otomotiv pazarındaki tarihi rekorun arkasındaki bir diğer majör sebep ise filo satışları olarak karşımıza çıkıyor.

Pandemi döneminde aradıkları aracı bulamayan kiralama şirketleri, bu dönemde kiralanan aracın yaş ve kilometre sınırının yoğun baskısını hissettiler.

Filoların yenilenme ihtiyacı, şirketlerin markalardan yüksek adetlerde otomobil almasına sebebiyet verdi. Pazarın yüzde 10'una yakının filo satışlarından oluşması, bahsini ettiğimiz rekorun ana faktörlerinden biri oldu.

Görüldüğü gibi, Türkiye otomotiv pazarında kırılan tarihi rekor ve satışların ilk kez 1 milyon sınırını aşmasının birden fazla sebebi var.

Rekor getiren sebeplerin hepsinin aslında birbiri ile bağlantılı olduğunu unutmamak gerek.

Ayrıca, Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) verilerine göre, Ocak-Kasım döneminde elektrikli otomobil satışlarının 60 bin 101 adetle yüzde 7.1 pay almasının da elde edilen sonuçlarda etkisi olduğunu unutmamak gerek.

2024 BEKLENTİLERİ NE YÖNDE?

Bu noktada, 2024 tahminlerine de bakmak lazım.

Marka yetkilileri, yatırım amaçlı satışlar, geçmişten gelen talep, enflasyon talebi, filo yenileme ihtiyacı ve kampanyalar olarak özetleyebileceğimiz 2023'teki rekorun ana sebeplerinin etkisinin azalacağını ve gelecek yıl pazarın 750 bin adet civarında kalacağını öngörüyor.

Bu öngörü ilk başta her ne kadar kulağa yüzde 30 daralma şeklinde gelse de, 2024'te olağanüstü koşulların sona ererek pazarın dengeye oturacağını söylemek daha doğru olacaktır.