Yeni emekliler de ek zamdan yararlanacak

YENİ EMEKLİLER EK ZAMDAN YARARLANACAK MI?

Ek zam, bu kanun çıktıktan sonra emekli olacak kişilerin maaşına da yansır mı? Bir diğer sorum, vergi indiriminden emekli olanların aylıklarında diğer emekli aylıklarına nazaran fark olur mu? (Murat D.)

Emekli değilim. Henüz 4a statüsünde çalışıyorum, ama emekliliği hak etmiş bulunuyorum. SGK sisteminde “4A Emekli Aylık Bilgisi Hesaplama” linkinde emekli olursam ne kadar maaş alırım sorusuna cevap veriliyor. Enflasyona güre güncelleme yapıyor. Öğrenmek istediğim ise emekli maaşlarına yapılacak ek zamma göre sistemde güncelleme yapılacak mı? Yoksa emekli olmayıp çalışmaya devam edenlerin maaşı daha az mı olacak? (Tuncer B.)

SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına ocak ayında 5 puan ek zam yapılacak. Böylece yüzde 37,57 yerine yüzde 42,57 zamlı maaş alacaklar. 7.500 TL olan en düşük emekli aylığı da 10.000 TL’ye çıkartılacak.

Ek zamla ilgili kanun teklifi perşembe günü TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşüldü. Gelecek hafta ise Genel Kurul’da görüşülerek yasalaşacak. Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin ek zamdan kaynaklı maaş farkları hesaplarına yatırılacak.

Kanun teklifine göre, ek zam 2024 yılından önce bağlanmış aylıklar ile 2024 yılında bağlanacak tüm malullük, yaşlılık ve ölüm aylıklarına yansıtılacak. Buna göre, kanun yürürlüğe girmeden önce emeklilik dilekçesi verenler ile kanun yürürlüğe girdikten sonra emeklilik dilekçesi verenler dahil 2024 yılı içinde emeklilik başvurusu yapacak veya aylık bağlanacak herkes 5 puanlık ilave zamdan ve 10.000 TL’ye yükseltilen en düşük emekli aylığı uygulamasından yararlanacak. Ek zamdan SSK ve BAĞ-KUR kapsamında dul ve yetim aylığı alanlar da aynen yararlanacak.

Vergi indiriminden yararlanan engellilerin emekliliğinde yaş şartı aranmadığından, daha az primle emekli oluyorlar. Prim ödeme gün sayısı emekli aylıklarının belirlenmesinde önemli kriterlerden birini oluşturuyor. Vergi indiriminden yararlanarak emekli olanların aylıkları bu nedenle normal emeklilere göre daha düşük bağlanıyor. Ancak, ek zamdan yararlanma konusunda aralarında bir fark söz konusu olmayacak.

Henüz emekli olmamış 4/a ve 4/b’lilerin emekli aylığı tutarları e-Devlet’te şu an yüzde 37,57 zamlı olarak görünüyor. Maaş bilgileri, ek zamma dair kanun yürürlüğe girdikten sonra yüzde 42,57 zamma göre tekrar güncellenecek.

FİİLEN ÇALIŞTIĞI HALDE KÇÖ ALAN İŞÇİ İÇİN EKSİK PRİM BAŞVURUSU NASIL YAPILMALI?

Pandemi döneminde işyerimdeki tüm çalışanlar olarak kısa çalışma ve ücretsiz izinde gösterilmiş olmamıza rağmen tam zamanlı çalışmaya devam ettik. Firma pandemi dönemi bitip normal hayata döndüğümüz tarihten 1 yıl sonra ticari faaliyetine son verdi. Pandemide fiilen çalıştıkları halde kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterilenlerin primlerinin ödenmesi konusundaki genelge yayımlandıktan sonra işverenimizle konuştuk. İşveren genelge kapsamında beyanname doldurup İŞKUR’a müracaat ettiğinde, İŞKUR firmanın kapalı olduğu gerekçesiyle başvuruyu kabul etmedi. Bununla ilgili nasıl bir yol izlemeliyiz? (Mehmet Y.)

Pandemide fiilen çalıştıkları halde kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterilen işçilerin, bu dönemlere ait primlerinin işverence ödenmesi konusunda 13 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren 7431 Sayılı Kanun ile düzenleme yapıldı. SGK da konuyla ilgili olarak 25 Temmuz 2023 tarihinde genelge yayımladı.

Genelge uyarınca, prim ödemesi yapılacak işçi için daha önce eksik gün kodu ve nedeni olarak “18– Kısa çalışma ödeneği”, “27- Kısa çalışma ödeneği ve diğer nedenler”, “28- Pandemi ücretsiz izin” veya “29- Pandemi ücretsiz izin ve diğer” seçilmiş olması gerekiyor. İşvereniz öncelikle Çalışma ve İŞKUR İl Müdürlüğüne giderek sizin için 4447 Sayılı Kanunun Geçici 29 ve Geçici 32. madde hükümlerinden yararlanıldığını belirten ve yukarıda saydığım eksik gün kodlarını içeren Ek-1 formunu almalı. Alınan onaylı form ile Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne başvurmalı.

İşverenin başvuru tarihini takip eden ay başından itibaren eksik hizmet bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini/aylık prim ve hizmet belgelerini üç ay içinde vermesi ve hesaplanan prim tutarını aynı süre içinde ödemesi gerekir.

İşyeri kapandığı gerekçesiyle Form – 1’in onaylanması talebinin İŞKUR tarafından reddedilmesi söz konusu olamaz. Kaldı ki, İŞKUR talebi reddetse bile idare mahkemesinde itiraz etmelisiniz.

Primi ödeme yükümlülüğü işverene aittir. İşveren, prim ödememek için size yanlış bilgi vermiş olabilir. İşyerinin kapanmış olması, işverenin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İşvereninizin ödeme gücü olmadığını düşünüyorsanız, prim ödemeyi kendiniz üstlenerek güvence verebilirsiniz. Bu durumda, eksik bildirilen günlerin tamamının primini kendiniz ödemeniz gerekir. Bir gün bile eksik olamaz.

Şunu da vurgulamak gerekiyor: İşçi söz konusu dönemde fiilen çalışmamış ve gerçekten kısa çalışmaya ve ücretsiz izne ayrılmışsa, bu sürelere ilişkin prim ödemesi talebinde bulunmamalısınız. Gerçek ortaya çıktığında faiziyle ödemek durumunda kalabilirsiniz.

ÜCRETİ DÜŞÜRÜLEN İŞÇİ NE YAPMALI?

2006 yılından bu yana Cezayir'deyim. Ücretlerimizi Mart/2018 tarihine kadar dolar olarak aldık. Mart/2018’de TL'ye çevirdiler ve kuru 1$ = 3,5TL olarak sabitlediler. İlerleyen zamanlarda da 5,5 TL ve 9,00 TL olarak değiştirildi. Her değişiklikte de yeniden bu tutarlara uygun sözleşme düzenleyerek bize imzalattılar.

En son bir kaç ay önce maaşları %35 oranında düşürerek güncel kura çevirdiler. Bu uygulamadan önce ücretim 4200 dolar iken güncel kura geçilince 2.730 dolara düştü. Banka hareketleriyle ispatlanabilir. Kurun sabitlenmesinden dolayı 4.200 dolara göre bugüne kadar yaklaşık 50.000 dolar zararım oldu. Bu parayı yasal yoldan alabilir miyim? Yasal olarak alabilirsem çalışıyorken firmadan yazılı olarak talep etmek doğru olur mu? Yine yasal olarak alabilecek isek şahit istenir mi? (İsmi saklı)

İş Kanunu’na göre, işçinin ücretinde indirim yapılabilmesi için işçinin yazılı onayının olması gerekir. İşveren işçinin onayını almadan ücretini düşürse işçi daha sonra alacak davası açabilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, ücreti düşürüldükten sonra iki yıl boyunca bordroyu imzalayarak çalışmaya devam eden işçinin açtığı alacak davasında işçiyi haklı buldu. Yargıtay, ücretin düşürülmesine karşı çıkmaması ve suskun kalmasının işçinin bu değişikliği kabul ettiği anlamına gelmeyeceğine hükmetti.

En son yapılan ücret indirimine ilişkin sözleşme değişikliğini imzaladıysanız işiniz zorlaşabilir. Çalışırken sözleşme değişikliğini kabul etmediğinizi ve ücret farkını talep ettiğinizi belirten yazı gönderirseniz açacağınız davada bunu kanıt olarak sunabilirsiniz. Sözleşme imzalamadıysanız işten ayrıldığınızda da eksik ödenen tutar için dava açabilirsiniz. Alacak davasında son beş yıl için hak iddia edebilirsiniz. Ücretinizi daha önce 4200 dolara göre aldığınızı banka hesapları ile kanıtlayabiliyorsanız ayrıca tanık göstermenize gerek yok diye düşünüyorum.

BAĞ-KUR’DA PRİMLER NE ZAMAN EŞİTLENECEK?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, BAĞ-KUR’da prim eşitleme için “Söz verdik yapacağız, orta vadeli programa aldık” dedi. Orta vadeli programlar 3 yılı kapsıyor. Bu açıklama, BAĞ-KUR prim eşitlemenin üç yıl sonra yapılacağı anlamına mı geliyor? (Ahmet Ü.)

BAĞ-KUR’a tabi erkekler 9000 prim gününü tamamlayarak emekli olabiliyorlar. Kadınlar ise 1999 öncesi çalışmaya başlayanlarda 7200, sonraki yıllarda çalışmaya başlayanlarda ise 9.000 prim gününe tabi bulunuyorlar. Geçen yıl seçim kampanyası döneminde AK Parti adına yapılan açıklamalarda BAĞ-KUR’a tabi küçük esnafın prim gününün 7200’e indirileceği açıklandı. Bundan yaklaşık 1 milyon dolayında BAĞ-KUR’lunun yararlanacağı belirtildi.

Dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, şöyle dedi:

“Küçük işletmelerde çalışanlar hem emekçi hem sermayedar. Bu işletmelerin sahipleri için büyük işletmelerin emeklilik şartlarını geçerli sayamayız. Dolayısıyla mikro işletmelerde prim gününü yeniden düzenlemek lazım. Bütün hazırlıklar bitmiş, ilk fırsatta yapacağımız düzenlemelerden biridir. Esnafımıza, tüccarımıza verdiğimiz sözdür.”

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da geçen hafta kabine toplantısının ardından gazetecilerin sorusu üzerine, “O söz mutlaka yerine gelecek ama bütçe disiplininden de çok uzaklaşmamamız gerekiyor” dedi.

Işıkhan, bu ve diğer vaatlerin orta vadede madde madde hayata geçirileceğini söyledi. Belli bir süre vermedi ama ucu açık bıraktı. Düzenleme hayata geçerse özellikle 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan erkek BAĞ-KUR’lular emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinden yararlanarak daha erken emekli olabilecek.

KİMLERİN İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ARTACAK

2023 yılında işsizlik ödeneği almaya başladım, 2024 yılında da devam ediyor. İşsizlik ödeneğime zam yapılmadı, zam yapılması gerekmez mi? (Kemal B.)

İşsizlik maaşı son 4 aylık ortalama ücretin yüzde 40’ı oranında ödeniyor. Brüt asgari ücretin yüzde 80’ini aşamıyor. 2024 yılında en düşük işsizlik ödeneği net 5.325 TL’den 7.940 TL’ye, en yüksek işsizlik ödeneği ise 10.650 TL’den 15.881 TL’ye çıktı. Ancak, 2023 yılından beri işsizlik ödeneği almakta olan herkesin ödeneği artmayacak.

İşsizlik ödeneği almaya devam edenlerden, işsiz kaldığı tarih itibarıyla son 4 aylık ortalama brüt ücreti 26.825 liranın altında olanların işsizlik ödeneği değişmeyecek. Sizin işsiz kalmadan önceki son 4 aylık ortalama brüt ücretiniz 26.825 TL’nin altında ise önceki tutarda işsizlik ödeneği almaya devam edersiniz.

İşsiz kaldığı tarih itibarıyla son 4 aylık ortalama ücreti 26.825 lira ve üzerinde olanların işsizlik ödenekleri ise ocak ayında artacak. Dört aylık ortalama ücretlerinin yüzde 40’ına yükselecek.