Doğum izninden önce ödenek artırılsın

Konu AK Parti’nin geçen hafta yapılan Merkez Karar ve Yönetim Kurulu toplantısında da gündeme geldi. Habertürk TV Muhabiri Esra Nehir’in kulis haberine göre, MKYK üyelerinden biri, arzu edilen nüfus politikasının inşası için çalışma şartlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini, annelere verilen 16 haftalık doğum izninin az olduğunu, bir yıllık doğum izni seçeneği ile 2 – 3 yıllık uzaktan çalışma imkanının değerlendirilmesini önerdi.

Habere göre, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise “Bu konuda asla klasik Maliye olarak hareket etmeyeceğiz. Bize ne düşerse varız” dedi.

MEMURLARIN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ 8 YILDIR BEKLİYOR

İş Kanunu’na göre, doğum yapan kadınlara doğum öncesi ve sonrası 8’er haftadan toplam 16 hafta doğum izni veriliyor. Devlet memurlarına da doğumda 16 hafta mazeret izni veriliyor.

Bu sürenin sonunda kadın veya erkek işçiler ile memurlar birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilir. Analık izninin bitiminden itibaren işçiler 6 ay, memurlar ise 24 ay ücretsiz izin yapabilir.

2016 yılında yapılan kanun değişikliği ile ayrıca işçilere ve memurlara çocuk ilköğretim çağına girinceye kadar hem çalışıp hem de çocukları ile ilgilenebilmeleri için kısmi süreli çalışma hakkı getirildi. Özel sektör işyerlerinde yaygın uygulanmamakla birlikte işçilerle ilgili yönetmelik aynı yıl hayata geçirildi. Devlet memurları ise sekiz yıldan beri yönetmelik çıkartılmadığı için kısmi çalışma hakkını kullanmaya başlayamadılar.

DOĞUM İZNİ UZARSA SGK’NIN RAPOR PARASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ ARTACAK

Halen 16 hafta olan analık (doğum) izni sırasında Sosyal Güvenlik Kurumu kadın işçi (4/1-a) ve esnafa (4/1-b) brüt ücretin 3’te 2’si oranında geçici iş göremezlik ödeneği veriyor. Bu kapsamda 2023 yılında 440.343 kişiye 4,7 milyar TL, 2022 yılında 462.692 kişiye 2.6 milyar TL, 2021 yılında ise 481.067 kişiye analık nedeniyle 1,8 milyar TL geçici iş göremezlik ödeneği verdi.

Doğum izni 16 haftadan 12 aya çıkartılırsa SGK bu kez 12 ay boyunca geçici iş göremezlik ödeneği vermek zorunda kalacak.

Oysa 2021 yılında yapılan kanun değişikliği ile halk arasında rapor parası olarak adlandırılan doğum izni sırasında verilen geçici iş göremezlik ödenekleri azaltıldı. Daha evvel doğum iznine çıkmadan önceki son 3 aylık brüt ücret ortalaması üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği verilirken, 2021 yılından itibaren 12 aylık brüt ücret ortalaması üzerinden ödenek verilmeye başlandı. Bu da doğum yapan kadınlara yapılan ödeneklerde büyük düşüşe yol açtı. Bu düzenlemeye gerekçe olarak yüksek ödenek almak için son üç ay brüt ücretin yüksek bildirilmesi gösterildi.

Bu değişikliğin doğum yaptıkları dönemde daha fazla paraya ihtiyaçları olan kadın çalışanlar açısından nasıl bir kayıp yarattığını örnekle anlatalım. Mayıs ayında doğum iznine ayrılan bir kadını ele alalım. Bu kadın işçinin brüt ücreti 2023’ün ilk yarısında 15.000 TL, ikinci yarısında 20.000 TL, bu yılın ocak ayından itibaren de 30.000 TL olsun. Önceki yasa uygulansa idi şubat - nisan aylarının ortalama ücreti esas alınarak günlük 666,67 TL olmak üzere 112 gün için toplam 74.667 TL geçici iş göremezlik ödeneği alacaktı. Otuz günlük ödenek tutarı 20.000 TL olacaktı.

Fakat kanun değişikliği sonrası 12 aylık ortalama ücrete bakıldığı için artık 2023 Mayıs - 2024 Nisan ayları arasındaki ortalama ücret dikkate alınıyor. Buna göre aynı işçi günlük 500 TL olmak üzere 112 gün için toplam 56.000 TL, 30 gün için de 15.000 TL geçici iş göremezlik ödeneği alabilir.

Brüt ücreti 30.000 TL olan işçinin mayıs ayında net ücreti 23.274 TL'dir. Aynı işçi doğum yaptığında aylık net geliri eski sistemde 23.274 TL'den 18.667 TL'ye düşer iken yeni sistemde 15.000 TL’ye düşer.

Rapor parasıyla ilgili yapılan bu değişiklikten sadece asgari ücretle çalışanlar etkilenmiyor. Kanuna göre, geçici iş göremezlik ödenekleri ödemenin yapıldığı tarihteki asgari ücret üzerinden hesaplanan tutarın altında olamıyor. Dolayısıyla son 3 ay yerine son 12 aylık ortalama kazancın dikkate alınması asgari ücretlilerin rapor parasını değiştirmiyor.

Devlet memurlarında kayıp nispeten daha az oluyor. Devlet memurları doğum dolayısıyla 16 hafta süreyle mazeret izinli sayılıyorlar. Mazeret izninde fiili çalışmaya bağlı ödemeler hariç (örneğin ek ders ücreti gibi) maaşlarını almaya devam ediyorlar.

AK Parti MKYK’daki önerinin amacına ulaşabilmesi için işçiler açısından doğum izni süresinin artırılması tek başına yeterli olmaz, doğum izni sırasındaki gelir kayıplarının da önlenmesi gerekir. Bu amaçla en azından geçici iş göremezlik ödeneğinde önceki gibi son üç aylık ücret ortalamasının esas alınması gerekir. Nüfus artışını teşvik etmek için esas yapılması gereken ise bu sürede net ücretlerini alabilmelerine imkân sağlanması olmalıdır.

KADIN İSTİHDAMINI OLUMSUZ ETKİLER Mİ?

Doğum izninin artırılması konusuna özel sektör işverenlerinin nasıl yaklaşacağı da önem taşıyor. İşveren kesimi ikna olmazsa doğum izninin uzatılması genç kadınların işe girmelerini olumsuz etkileyebilir. Türkiye kadın istihdamı konusunda dünya ortalamasının hayli gerisinde yer alıyor. İşveren kesimi ile istişare edilmeden doğum izinlerinin uzatılmasının kadın istihdamını olumsuz etkileme riskine dikkat etmek gerekir.