Deprem hasar ve risk tespiti nasıl yapılıyor?
10 ili etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından gözler yapı denetimlerine çevrildi. Deprem sonrası hasar alan binalar nasıl tespit ediliyor? Binaların depreme dayanıklılıkları nasıl anlaşılıyor?
Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından hasar tespit çalışmaları sürüyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızca depremden etkilenen aralarında Kayseri, Niğde ve Kilis’in de yer aldığı 13 ilde yürütülen hasar tespit çalışmaları kapsamında şuana kadar 236 bin 410 bina da yer alan 1 milyon 279 bin 576 bağımsız birimde hasar tespit çalışması yapıldı. Yürütülen çalışmalar kapsamında 33 bin 143 binada yer alan 153 bin 506 bağımsız birimin acil yıkılması gereken, ağır hasarlı ve yıkık olduğu tespit edildi. 6 bin 849 binada yer alan 46 bin 640 bağımsız birimin orta hasarlı, 59 bin 995 binada yer alan 439 bin 647 bağımsız birimin ise az hasarlı, 108 bin 840 binada yer alan 535 bin 490 bağımsız birimin de hasarsız olduğu tespit edildi.
Hasarsız, hafif hasarlı, orta hasarlı ya da ağır hasarlı gibi ifadeler ne anlama geliyor? Yapı denetim raporları ne kadar geçerli?
İnşaat Mühendisleri Odası'nın yayınladığı deprem hasar ve risk tespitleri raporlarına göre süreç şu şekilde ilerliyor:
DEPREM SONRASI HASAR TESPİTİ
Depremin ardından Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından görevlendirilen yetkililer tarafından yapılan tespit, gözlemsel olup hasar tespitine yönelik gerçekleştiriliyor.
Bu işlem yapının depreme dayanıklı olup olmadığını belirten bir tespit değil, binanın depremden önceki durumunu koruyup korumadığına ilişkin yapılıyor.
Bu tespit binanın olası yeni bir depremde hasar alıp almayacağı hakkında bilgi vermiyor. Beton karot alımı, donatı (demir) tespiti veya projeye uygunluk kontrolü yapılmıyor.
Hızlı bir gözlemsel inceleme yapılarak binanın taşıyıcı sisteminde depremden kaynaklı hasar olup olmadığına bakılıyor.
Bu tespit sonucu bina hasarsız, hafif hasarlı, orta hasarlı ya da ağır hasarlı olarak sınıflandırılıyor.
Bina ağır hasarlı veya orta hasarlı ise kullanıma uygun değil, boşaltılmalı anlamına geliyor.
Orta hasarda kullanıma devam etmek için güçlendirme yapılması gerekiyor.
Hasarsız ya da hafif hasarlı olması durumunda gerekli tadilatlar yapılarak kullanılmaya devam edilebiliyor.
RİSKLİ BİNA TESPİTİ
Yaşanacak olası bir depremde binanın ağır hasar alıp almayacağı 6306 sayılı Kanun (Halk arasında bilinen adıyla Kentsel Dönüşüm Yasası) gereğince tespit ediliyor. Beton kalitesi, donatı durumu hızlıca kontrol ediliyor. Bu da ileri bir analiz değil.
Yapının kentsel dönüşüm kapsamında riskli yapı olup olmadığı tespit ediliyor. Riskli yapı tespiti yapılması durumunda yasa kapsamında tapuya şerh konularak ve yapı maliklerine 60 günden az süre verilmemek kaydıyla yapının yıktırılması sağlanıyor.
SERTİFİKALI FİRMALARA BAŞVURU GEREKİYOR
Başvurunun ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen ve bakanlığın internet sitesinde yer alan sertifikalı firmalara yapılması gerekiyor.
DEPREM PERFORMANS ANALİZİ
Deprem Performans analizi ise binanın deprem performansını (TBDY2018) Türk Bina Deprem Yönetmeliği 2018'e göre en kapsamlı şekilde analiz eden yöntem olarak belirtiliyor.
Binanın farklı deprem senaryolarına göre performansını ve hasar durumunu öğrenmenizi sağlıyor. TBDY2018'e göre yapının durumu hakkında çok kapsamlı bilgi ediniliyor.
Yapılacak performans analizinde yapının can güvenliğini sağlamaması halinde güçlendirme projeleri ya da yeniden yapım ile ilgili maliyet karşılaştırmaları yapılıyor.
Performans analizi ve gerekmesi halinde yapılacak güçlendirme projeleri için yapı konusunda uzman SİM-İTB Belgelerine sahip İnşaat Mühendislerine ulaşmanız gerekiyor.
Bu analizleri ve projeleri yaptırmanız halinde doğruluğunun kontrolü için İnşaat Mühendisleri Odası'na getirilmesini firmadan talep etmeniz öneriliyor.,
YIKIM YA DA GÜÇLENDİRME KARARI ÇIKABİLİYOR
Performans analizi sonrasında binanın can güvenliği sağlamadığı tespit edilirse güçlendirme veya yapının yıkımı seçeneklerinden birine karar veriliyor. Güçlendirilmesine karar verilen yapının güçlendirme tasarım ve hesapları, performans analizi sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda yapılıyor. Talep edilmesi halinde, güçlendirme projesi ile birlikte maliyet analizi çıkarılarak yıkım ve yeniden yapım maliyeti ile kıyas yapılıyor.
