Ana babaya aylık bağlama koşulları
Sosyal Güvenlik Kurumu iş kazası, meslek hastalığı veya başka bir sebeple ölen kişilerin ana babalarına aylık bağlayabilir. Bunun için öncelikle ana babanın gelirlerinin net asgari ücretten az olması gerekir. Peki net asgari ücretten az olsa bile SGK'dan emekli aylığı, dul ve yetim aylığı alan ana babalar çocuklarından dolayı ölüm aylığı alabilir mi? Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
ANNE BABAYA ÖLEN ÇOCUĞUNDAN HANGİ KOŞULDA AYLIK BAĞLANIR?
Oğlum 2002 yılında bir iş kazasında vefat etti. O zaman çalışmakta olduğum için ne bana ne de eşime maaş bağlandı. 2018 yılında emekli oldum. SGK’ya müracaat etsem oğlumun iş kazası nedeniyle bana maaş bağlanır mı? (Abdullah G.)
Ölen kişilerin ana ve babalarına aylık bağlanması için bazı koşullar vardır. Ana baba 65 yaşından küçük ise ana babaya aylık bağlanabilmesi için ölen kişinin eş ve çocuklarından artan hisse bulunması gerekir. Ana baba 65 yaşından büyük ise artan hisse şartı aranmaz.
Bir başka koşul ise varsa ölen diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekir. Bağlanmış gelir veya aylık olmasa bile her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması şartı aranır.
Artan hisse olmaması nedeniyle aylık bağlanamayan ana ve babaya 65 yaşını doldurdukları tarihte aylık bağlanır.
Burada “aylık” ile kastedilen Sosyal Güvenlik Kurumu’nca bağlanmış malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malullüğü kapsamında yapılan ödemelerdir. “Gelir” ise iş kazası ve meslek hastalığı dolayısıyla sigortalının kendisine veya hak sahiplerine yapılan ödemelerdir.
65 yaş aylığı başta olmak üzere çeşitli kanunlara göre bağlanmış aylıklar ölen çocuktan dolayı aylık ve gelir bağlanmasına engel teşkil etmez. Ancak, ana babanın gelirinin asgari ücretin altında olup olmadığına ilişkin yapılan gelir testinde 65 yaş aylığı ve diğer gelirler de dikkate alınır.
Ölen çocuğundan dolayı ana babaya aylık bağlanabilmesi için gelir testi bizzat Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrol ile yetkili memurlarınca yapılır. Gelir testinin yapılması 2-3 ayı bulabiliyor. Yapılan inceleme sonucu ana ve babanın gelirinin net asgari ücretin altında kaldığının tespit edilmesi halinde dilekçe tarihini izleyen ay başından geçerli olmak üzere ölüm aylığı bağlanır.
Özetlemek gerekirse, kendi çalışmasından dolayı emekli aylığı alanlar ile dul ve yetim aylığı alan ana babaya çocuklarından dolayı ölüm aylığı bağlanamıyor. Sizin kendi çalışmanızdan dolayı emekli aylığınız bulunduğu için iş kazası sonucu vefat eden çocuğunuzdan dolayı ölüm geliri alamazsınız.
Son yıllarda asgari ücret zamları emekli aylıklarına yapılan zamdan yüksek olduğu için net asgari ücret ile en düşük emekli aylığı arasındaki makas açıldı. Net asgari ücret 17.002,12 TL’ye çıkarken en düşük emekli aylığı 10.000 lirada kaldı. Kanun hükmünün esnetilerek, kendi çalışmasından dolayı aylık bağlanmış olsa bile toplam geliri net asgari ücretin altında kalanların da çocuklarından dolayı ölüm aylığı / geliri alabilmesinin önü açılmalıdır.
SGK PRİM BORCU OLAN BAĞ-KUR’LUNUN ÖZEL HASTANEDEKİ TEDAVİSİNİ KARŞILAR MI?
BAĞ-KUR prim borcum bulunuyor. Devlet hastanesinden 6 lira muayene ücreti verip muayene olabiliyorum. Doktorum benden bir HSG röntgeni istedi. Bu röntgen sadece özel hastanelerde çekiliyor. SGK bu röntgenin parasını karşılar mı? (Yeter A.)
Kanuna göre normalde 60 günden fazla prim borcu bulunan BAĞ-KUR’lular ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler SGK üzerinden sağlık hizmeti alamazlar. Bununla birlikte, vatandaşlar mağdur olmasın diye uzun süredir geçici düzenlemelerle prim borcu bulunanların SGK üzerinden sağlık hizmeti almasına izin veriliyor. Ancak, prim borcu bulunanlar sadece Sağlık Bakanlığına bağlı hastaneler ile devlete ait üniversite hastanelerinden sağlık hizmeti alabiliyorlar. Özel hastanelerden aldıkları sağlık hizmeti SGK tarafından karşılanmıyor. Bu nedenle özel hastanede çektireceğiniz röntgen SGK tarafından karşılanmaz.
PRİMİN BORDRODA AYRI GÖSTERİLMESİ EMEKLİ AYLIĞINI ETKİLER Mİ?
Kurumsal bir firmada Ekim 2008’den beri çalışıyorum. Sigortalı çalışmaya ise 07.12.2007 tarihinde başladım. Toplam 5430 prim günüm var. En erken ne zaman emekli olabilirim? Bir çocuğum var, doğum borçlanması yapmalı mıyım? Yapacak olursam nasıl oluyor, günden mi yıldan mı düşüyor? Emeklilik maaşımı etkiliyor mu? Firma verdiği primi bordroda özel kesintiler kısmında gösteriyor. Emekli aylığımı etkiler mi? (İsmi Saklı)
En az 7000 prim gününü tamamlamak şartıyla en erken 58 yaşında emekli olursunuz. Yaşınızı belirtmemişsiniz, o nedenle doğum borçlanması yapmanız gerekip gerekmediği hususunda kesin bir şey söyleyemem. Yaşınız genç ve normal çalışarak priminizi tamamlama ihtimali varsa doğum borçlanması için acele etmeyin. Normal çalışma ile prim gününüzü tamamlayamayacağınız belli olursa o zaman doğum borçlanması yaparsınız.
Sizin durumunuzdaki kişi için doğum borçlanması sadece prim eksiğini tamamlamaya yarar. Sizin ifadenizle günden düşer. Daha erken emekli olma hakkı vermez ama emekliliğinizin 58 yaşından sonraya uzamasını önleyebilir.
Doğum borçlanmasının emekli aylığına elbette katkısı olur ama ödeyeceğiniz prime değmez. Sadece emekli aylığını artırmak için doğum borçlanması yapmanızı tavsiye etmem.
Emekli aylığı sosyal sigorta primine esas kazanca göre belirlenir. İşverence size verilen prim niteliğindeki ödemelerin bordroda gösterilmiş olması yeterlidir. Ayrı bir kalemde gösterilmiş olması sorun teşkil etmez. Bordroda hiç gösterilmemiş olsaydı o zaman emekli aylığınız açısından sorun olurdu.
BORÇ ÖDEMEK İÇİN İŞTEN AYRILANA KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?
On yıldır belediyede çalışıyorum. Maddi sorunlarım nedeniyle borçlandım. Borcu ödemek için işten ayrılıp kıdem tazminatı alabilir miyim? Başka bir yolu var mıdır? (H. B.)
Kıdem tazminatının ödenebilmesinin koşulları 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nda sayılmıştır. Emeklilik ile erkek işçinin askerlik kadın işçinin evlenme sebebiyle işten ayrılması hallerinde kıdem tazminatı ödenir. Ayrıca işçinin örneğin ücretinin zamanında ve tam ödenmemesi gibi haklı bir nedenle işten ayrılması ya da işverenin haklı bir sebep olmadan işten çıkarması halinde de işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşçinin işe giriş tarihine göre değişen yaş dışındaki asgari emeklilik koşullarını yerine getirmesi halinde de kıdem tazminatı alma hakkı doğar.
Buna göre, 8 Eylül 1999 öncesi çalışmaya başlayanlar 3600 prim günüyle;
8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlar 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle ya da sigortalılık süresine bakılmaksızın 7000 prim gününü doldurmuşlarsa kıdem tazminatı alabilirler.
30 Nisan 2008 sonrası çalışmaya başlayanlarda ise sigortalılık süresine bakılmaksızın 2008 -2016 arasında çalışmaya başlayanlar için prim günü 4500’ün üzerine her yıl 100 gün artırılır. 2016’dan sonra başlayanlarda ise 5400 gün aranır.
Kanuna göre, borç dolayısıyla işten ayrılanlara kıdem tazminatı alma hakkı tanınmıyor. Sigortalı çalışmaya başlama tarihinize göre gerekli yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirmeniz halinde işten ayrıldığınızda kıdem tazminatı alabilirsiniz.
