Tarihin en büyük 4 çöküşü

İşte piyasalarda şimdiye kadar görülen ve sonrasında patlayan en büyük 4 balon hareket

LALE ÇILGINLIĞI

Literatüre 'Tulip mania' olarak geçen lale çılgınlığı piyasalardaki spekülasyon çılgınlığına ilk örnekti. 16'ıncı yüzyıl başlarında Hollanda'da ortaya çıkan bu çılgınlık lale soğanı fiyatlarını tarihte eşi benzeri görülmemiş seviyelere çıkarmıştı.

O günlerle ilgili çok net verilere ulaşmak çok zor fakat müzelerdeki yazıtlara bakarak insanların akıl dışı bir çılgınlığa sürüklendiğini söylemek mümkün.

Yatırımcılar evlerini arsalara ve ellerinde değerli ne varsa satıp lale soğanı satın alıyorlardı.

Dönemin en popüler lale soğanı olan Viceroy ile iki buğday, dört çavdar yükü, dört öküz, sekiz domuz, oniki koyun, 480 Litre Şarap, 5250 litre bira, iki ton tereyağı, 500 kilo peynir, bir yatak, bir takım elbise ve gümüş bir kupadan sepetin alınabildiği belirtiliyor.

Birçok piyasa balonu gibi lale çılgınlığında da balon fiyatlar tepe noktasına çıkınca patladı. Önceki getirilere kendini kaptıranlar daha fazla para kazanmak adına her seviyeden lale soğanı alıp bunu istedikleri zaman satabileceklerini düşünmüştü.

Ancak gerçek onların beklediği gibi olmadı. Bir domino etkisi ile fiyatlar bir anda baş aşağı gitmeye başlarken, ortada alıcı kalmadı ve binlerce insan ellerinde altın fiyatına satın alınmış lale soğanları ile kalakaldı.

İsveçli Riksbank yöneticisi ve Basel Komitesi Başkanı Stefan Ingves, geçtiğimiz günlerde Bitcoin'deki hareketleri lale çılgınlığına benzetmiş ve sene başında 1000 dolar civarında olan Bitcoin'in 1 günde 4-5 bin dolara varan dalgalanmarla 15-20 bin dolara yükselmesinin güven vermediğini belirtmişti.

GÜNEY DENİZİ BALONU (SOUTH SEA BUBBLE)

1700'lü yılların başında yaşanan bir finansal harekettir. O dönem Güney Amerika İspanya tarafından kontrol ediliyordu ve Britanya İmparatorluğu ile savaş halindeydi.

Britanya merkezli South Sea adındaki şirketin tekel olarak Güney Amerika ile yapacağı ticaretten çok büyük para kazanacağına inanan yatırımcılar devamlı olarak bu şirketin hisselerini satın almış ve hisse fiyatlarının çok yüksek seviyelere çıkmasına neden olmuştu.

İngiltere hükümeti de yatırımcıları bu hisselere almaya teşvik edip balonun iyice şişmesine neden olmuştu.

Ancak sonuçta balon patladı ve yatırımcılar ellerinde çok değerli hisselerle ortada kaldılar. Bu hisseler asla nakit paraya döndürülemedi.

1929 BÜYÜK ÇÖKÜŞ

Ekim 1929'da yaşanan büyük borsa çöküşü öncesinde piyasalarda inanılmaz bir yükseliş yaşanmıştı. Krizden önceki 5 yıl içinde ABD borsaları yüzde 500'ü aşan değer kazançları sağlamıştı.

O dönem hemen her yatırımcı fiyatların asla düşmeyeceğine inanıyor ve devamlı hisse alıyorlardı.

Ancak her balon gibi o da patladı ve hisseler iki yıl boyunca düştü. Dow Jones Endeksi kriz bittiğinde gördüğü en yüksek seviyenin tam yüzde 90 altındaydı.

Borsalarda başlayan çöküş reel piyasaları da çok kötü vurdu ve Büyük Buhran'ın yaşanmasına neden oldu.

O dönemde binlerce insan iflas etti, işgücü piyasası çöktü ve büyük yıkımlar yaşandı.

DOTCOM BALONU

Günümüze en yakın finansal çöküştür. İnternetin hayatımıza girmesinden kısa bir süre sonra piyasada bir internet çılgınlığı yaşanmaya başlamıştı.

Yatırımcılar internete odaklı şirketlere çok büyük yatırımlar yaptılar ve sadece 1 sene içerisinde Nasdaq Endeksinin yüzde 200 artmasına neden olmuşlardı.

Milyarlarca dolar teknoloji şirketlerine akarken, hiç adı duyulmamış şirketlerin hisseleri bile büyük talep görmeye başlamıştı.

Ancak parti uzun sürmedi. 1999 yılında şişmeye başlayan balon, yükselen faizlerin de etkisi ile 2000'in başında patladı.

Nasdaq endeksi bir iki yıl içinde yüzde 80 oranında değer kaybetti, hisse değerleri dibe vurdu.