Teknokent ve teknopark Ar-Ge personelinden vergi kesintisi yapılmıyor
Teknokent ve teknoparklarda çalışan araştırma geliştirme, tasarım ve destek personelinin ücretlerinden vergi kesintisi yapılmıyor. Ücretleri de net ücret üzerinden ödeniyor. Bunların brüt ücretleri, yani prime esas kazançları düşük olduğu için emekli aylıkları da olumsuz etkilenecek. Aynı tutarda net ücret kazanan diğer çalışanlara göre emekli aylıkları daha düşük olacak. Okurlardan gelen mesajlardan, 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı olanların 7000 prim gününü doldurduklarında bazı sosyal güvenlik merkezlerinden kıdem tazminatı yazısı alamadıkları anlaşılıyor. SGK'nın konuyla ilgili genelgesi yeterince açık olmakla birlikte kimi personelin yazı konusunda talimat ihtiyacı duyduğu görülüyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
TEKNOKENTTEKİ AR-GE’CİLERİN BRÜT ÜCRETİNİN DÜŞÜKLÜĞÜ EMEKLİ AYLIĞINA YANSIYACAK MI?
Ben teknokentte çalışmaktayım. Vergi indiriminden dolayı maaşımı net almaktayım. Brüt maaşımızın SGK'da normale göre düşük görünmesi ileride emekli olduğumuzda daha düşük emekli maaşı almamıza neden olabilir mi? Örnek olarak 10.000 TL net maaş almaktayım, teknokent çalışanı olduğum için SGK’da brüt 12.000 civarı görünmekte. Normalde teknokent harici çalışmış olsaydım brüt maaşım 16.000 civarı görünecekti. Bu yüzden emekli maaşını daha düşük mü alırım? (İsmi saklı)
AR-GE personeli olarak çalışanlar için iki farklı vergi teşviki uygulanıyor.
Teknokentlerde çalışanlar 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’a, teknokent dışındakiler ise 5746 Sayılı Araştırma Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’a tabidir.
Her ikisinde de net ücret uygulaması vardır, fakat aynı ücretle çalıştıkları halde prime esas kazançları farklıdır. Emekli aylığının hesabında prime esas kazanç dikkate alınır. 4691 Sayılı Kanun’a tabi olanlar, emekli aylığı bakımından olumsuz etkilenmektedir.
5746 ve 4691 sayılı kanunlar kapsamında net ücret alan sigortalıların prime esas kazançlarının nasıl hesaplanacağı, SGK’nın 18 Haziran 2020 tarihinde yayımlanan 2020/20 Sayılı Genelge’de açıklanmıştır.
Genelgeye göre, 5746 Sayılı Kanun kapsamında AR-GE, tasarım ve destek personelinin araştırma geliştirme, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamındaki kazançları üzerinden gelir vergisi hesaplanıyor ancak hesaplanan bu tutar muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indiriliyor.
5746’ya göre AR-GE çalışanları için net ücretten brüt ücret hesaplama şöyle yapılıyor:
Net ücret: 8000 TL
Sigorta primi işçi payı (% 14): 1.566,63
İşsizlik sigortası primi işçi payı (% 1): 111,90
Gelir vergisi matrahı: 9.511,69
Gelir vergisi (% 15): 1.426,75
Damga vergisi: 84,93
Brüt ücret (Prime esas kazanç): 11.190,22 TL
(Not: Hesaplamada vergi dilimi yüzde 15 olarak dikkate alınmış, asgari geçim indirimi gözönünde bulundurulmamıştır.)
4691 Sayılı Kanun kapsamında teknoloji geliştirme bölgesinde (Teknopark ya da teknokent) çalışan AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri, 31 Aralık 2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesna olduğundan herhangi bir vergi kesintisi yapılmıyor. Bu nedenle, 4691 kapsamında net ücret sistemine göre çalıştırılanların brüt ücretleri, yani prime esas kazançları hesaplanırken gelir vergisi ve damga vergisi dikkate alınmıyor.
4691’e göre AR-GE çalışanı için net ücretten brüt ücret hesaplaması şöyledir:
Net ücret: 8000 TL
Sigorta primi işçi payı (% 14): 1.317,65
İşsizlik sigortası primi işçi payı (% 1): 94,12
Gelir vergisi matrahı: 0
Gelir vergisi: 0
Damga vergisi: 0
Brüt ücret (Prime esas kazanç): 9.411,76 TL
NET ÜCRETİ AYNI OLAN AR-GE’CİLERİN EMEKLİ AYLIĞI FARKLI
Bu örnekler doğrudan SGK’nın genelgesinden alınmıştır. Örneklerdeki kişilerin 25 yıl boyunca aynı ücretle çalıştıklarını ve diğer koşulların sabit kaldığını varsayarsak, 4691’e göre çalışanın emekli aylığı 4.705 TL olurken, 5746’ya göre çalışanın emekli aylığı 5.595 TL olur. Teknokent ve teknoparklardaki AR-GE çalışanlarının emekli aylığını olumsuz etkileyen bu durumun düzeltilmesi için kanun değişikliği gerekir.
Bordroları 4691’e göre düzenlenen çalışanların kıdem tazminatı konusunda da kayıpları söz konusu olabilir. Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden ödenir. Her bir yıla karşılık, bir aylık brüt ücret tutarında kıdem tazminatı hesaplanır. İş ilişkisi sona erdiğinde kıdem tazminatı tutarı konusunda anlaşmazlık yaşanmaması için, iş sözleşmesi imzalanırken söz konusu AR-GE personelinin kıdem tazminatının gerçek brüt tutar üzerinden hesaplanacağına dair hüküm konulmasında yarar vardır.
SGK 7000 PRİM GÜNÜ OLANLARA KIDEM TAZMİNATI YAZISINI VERMİYOR MU?
7000 prim günümü doldurdum, kıdem tazminatı için SGK’dan yazı almaya gittiğimde “Bizim elimizde böyle bir bilgi yok” dediler. Avukatlara danıştım hepsi aynı şeyi söylüyor. Haklarımı öğrenmek istiyorum. (Semanur D.)
Yaş dışındaki koşulları yerine getirenlerin kıdem tazminatı alabileceğine dair düzenleme, 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’na 1999 yılında eklendi. Uygulamanın usul ve esasları ise ilk olarak 10 Eylül 1999 tarihli ve 12-99 sayılı genelge ile belirlendi. 10 Temmuz 2008 tarihli genel yazı ile de kurum personeli talimatlandırıldı. Son olarak 2018/38 Sayılı Emeklilik İşlemleri Genelgesi’nde de daha ayrıntılı açıklamaya yer verildi. Genelgenin “4/1-(a) Sigortalıları için Kıdem Tazminatı” başlıklı bölümünde şöyle denilmektedir:
“Kurumca verilen kıdem tazminatına esas yazı; 8/9/1999 (dahil) tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için aylığa hak kazanma koşullarından yaş dışında en az 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı koşullarını, 8/9/1999 (hariç) tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar için ise 506 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı koşullarını en erken yerine getirdikleri tarihe göre verilmekte olup, kıdem tazminatı yazısına ilişkin taleplerde Genelge eki (Ek-3) yazı kullanılacaktır.”
506 Sayılı eski Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) alt bendi 4/a kapsamındaki sigortalıların en az 7000 prim günüyle; (b) alt bendi ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle kadınların 58, erkeklerin 60 yaşında emekli olabilmelerini düzenliyor.
Genelge aslında tereddüde yer vermeyecek kadar açık. Ancak, görünen o ki, Sosyal Güvenlik Kurumu’nda (SGK) başvuruların kabulü aşamasında vatandaşa yardımcı olmak için görevlendirilen memurların yeni bir genel yazı ile daha açık şekilde talimatlandırılması gerekiyor.
Bugüne kadar sadece 8 Eylül 1999 öncesi çalışmaya başlamış olanlar kıdem tazminatı yazısı alabiliyordu. Onlarda uygulama oturduğu için sorun yaşanmıyor. Ancak, 8 Eylül 1999 sonrası çalışmaya başlamış olanların kıdem tazminatı yazısı alırken bazı sosyal güvenlik merkezlerinde sizin gibi olumsuz yanıtla karşılaştıklarına dair daha önce de bazı okurlarımdan mesajlar geldi. Sorunun, 8 Eylül 1999 sonrası çalışmaya başlayanlar 7000 prim gününü henüz bir yıldan beri doldurmaya başladıkları için bazı başvuru kabul memurlarının mevzuata hakim olmamasından kaynaklandığını düşünüyorum. 8 Eylül 1999 sonrası çalışmaya başlayıp da kıdem tazminatı yazısı almak isteyecek kişilerin sayısı her geçen gün artacak. Gerekli tedbirin bir an evvel alınması gerekir.
STAJ SİGORTASI KIDEM TAZMİNATINDA SİGORTA BAŞLANGICI SAYILIR MI?
"1999 sonrası işe girenler kıdem tazminatını nasıl alabilir?" başlıklı yazınızı dikkatlice okudum ve çok teşekkür ediyorum. Meslek lisesinde staj yaparken 1995 yılında sigortam yapıldı. E-devlete girdiğimde "ilk işe giriş tarihi: 02/10/1995 " görünmekte. Ancak, 4A hizmet dökümünü detaylı olarak incelediğimde "ilk işe giriş tarihi: 07/07/2001" görünmekte. Şu anda prim gün sayım 4330 ve halen çalışıyorum. Ben kıdem tazminatı açısından hesaplamalarımı hangi prim gün sayısına göre yapacağım? 3600’e mi, 7000’e göre mi? Ayrıca ben hangi kanuna göre, ne zaman emekli olabilirim? (Fuat Y.)
Staj sigortası emeklilikte sigorta başlangıcı olarak kabul edilmiyor. Bir kişinin kendi isteğiyle ayrıldığında kıdem tazminatı alma hakkını kazanıp kazanmadığına karar verilirken, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirip getirmediğine bakılıyor.
8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı çalışmaya başlayanlar 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim gününü doldurduklarında kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatını alabilirler. 8 Eylül 1999’dan sonra çalışmaya başlayanların bu haktan yararlanabilmesi için ise ya 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gününü doldurması ya da sigortalılık süresine bakılmaksızın 7000 prim gününü tamamlaması gerekir.
1995 yılındaki staj sigortanız sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediğinden ilk defa çalışmaya 7 Temmuz 2001 tarihinde başlamış sayılırsınız. Bu durumda kendi isteğinizle işten ayrıldığınızda kıdem tazminatı alabilmeniz için ya 7000 prim gününü, ya da 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü doldurmanız gerekir. Her durumda 60 yaşında emekli olursunuz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?
06.01.1979 doğumluyum. 10.07.1999 SSK girişliyim. Mayıs 2000’den başlayarak 18 ay askerlik yaptım. 01.02.2004’te başlayan tarım BAĞ-KUR’um 7 yıl 1 ay sürdü. 01.03.2011 tarihinden bu yana da esnaf BAĞ-KUR’lusu olarak 9 yıl 7 ay primim bulunuyor. Halen çalışmaya devam ediyorum. Ne zaman ve nasıl emekli olabilirim? Yüksek emekli aylığı alabilmek için SSK’dan mı, yoksa BAĞ-KUR’dan mı emekli olmalıyım? (Hakan G.)
SSK’dan 5975 prim günüyle 58 yaşında, BAĞ-KUR’dan ise 9000 prim günüyle 60 yaşında emekli olabilirsiniz. SSK’dan emeklilik için bile önünüzde 17 yıl bulunuyor. BAĞ-KUR’da prim gününüzü doldurmakta zorlanırsanız, dilediğiniz an SSK’ya geçip en az 1261 gün bu statüde çalışarak iki yıl daha erken emekli olabilirsiniz.
Emekli aylığınızın miktarı, prime esas kazanç tutarına bağlıdır. Çalışmalarınız genel olarak 2008 yılından sonra olduğu için her ikisinde de aynı kazanç üzerinden prim yatırılırsa, iki emekli aylığı birbirine yakın olur. İmkanınız olursa, en azından 58 yaşını doldurmaya 3.5 yıl kala SSK’ya geçiş yaparsanız iki yıl erken emekli olursunuz ki, bu size önemli bir avantaj sağlar.
Babamın ilk işe giriş tarihi 10/06/1991. Doğum tarihi ise 24/12/1968. Toplam uzun vade gün sayısı 9607’dir. Bu şartlar altında en erken ne zaman emekli olabilir? (Orçun D.)
Babanız işe giriş tarihi itibarıyla 5600 prim günüyle 53 yaşında emekli olabilir. Prim gününü doldurmuş. 24 Aralık 2021 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi vererek aylık bağlatabilir.
