Tariz nedir? Söz sanatı tariz ne demek ve örnekleri neler?
Duyguların, düşüncelerin, fikirlerin ya da hayal ve ideallerin belirli kurallara bağlı olarak yazıya dökülmesine edebiyat adı verilmektedir. İster şiir ister düzyazı olsun; bir edebi eser meydana getiren yazar, ifade etmek istediği bir düşünceyi güçlendirmek, anlatıyı zenginleştirmek ya da yazının monotonluk çıkıp daha heyecanlı olmasını sağlamak için çeşitli edebi sanatlara başvurur. İşte bu amaçlarla yapılan ve yazının ilgi çekiciliği arttıran faaliyetlere edebiyatta söz sanatları adı verilmektedir. Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Bazı zamanlarda ise çok fazla kelime kullanılarak anlatılması mümkün olan bir durumu daha kısa bir şekilde ifade etmeye de yarayan söz sanatları temelde 4 ana başlık altından toplanmıştır. Peki, bu sanatlardan bir tanesi olan tariz örnekleri nelerdir? İşte, tariz sanatı hakkında tüm bilinmesi gerekenler…
Tariz Nedir?
Kelime anlamına baktığımızda iğneleme, taşlama ya da dokundurma gibi anlamlara gelen tariz sanatı; bir eserde söylenen bir sözün ya da kullanılan bir kavramın mecaz anlamından ayrı olan tamamen tersini kastetmektir. Sözün muhatabı olan kişiyi bir nebze küçük düşürmek için yapılan bir söz sanatı olan tarizde, asıl söylenecek olan söz tam tersi bir şekilde ifade edilir. Tariz sanatının kullanımındaki ustalık ise söyleyişteki inceliğe bağlıdır.
Sözün ulaşacağı kişiyi uyarmak ya da dikkatini çekmek için sıklıkla kullanılan tariz sanatının öne çıkan özellikleri ise şu şekildedir:
Tariz Örnekleri
Yukarıda hem tanımını hem de kendine has birtakım özelliklerini vermiş olduğumuz tariz sanatının örnekleri ise şu şekildedir:
Örnek 1:
Her nere gidersen eyle talanı
Öyle yap ki ağlatasın güleni
Bir saatte söyle yüz bin yalanı
El bir doğru söz söylerse inanma
Üç parmak noksan ölç, ölçersen kile
Tatlı söz konuşma bir kimse ile
Dört kuruşa sekiz kuruş et hile
Hilekârlık hoş sanattır usanma
Bir yetim görünce döktür dişini
Bozmağa çabala halkın işini
Günde yüz adamın vur kır başını
Bir yaralı sarmak için yeltenme
Huzuri’nin Ters Öğüt Destanı’ndan alınmış bu dörtlüklerde görüleceği üzere tariz sanatı incelikle kullanılmıştır. Gülenleri ağlatmak, pervasızca yalan söylemek, her şeyi talan etmek gibi olumsuz davranışların övüldüğü bu şiirde şair, tüm bu söylediklerinin tersini kastederek, sözün muhatabını ustalıkla iğnelemektedir.
Örnek 2:
Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin,
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!
Efendiler pek açsınız, bu çehrenizde bellidir
Yiyin, yemezseniz bugün, yarın kalır mı kim bilir?
Bu nadi-i niam, bakın kudumunuzla müftehir!
Bu hakkıdır gazanızın, evet, o hak da elde bir.
Bu harmanın gelir sonu, kapıştırın giderayak!
Yarın bakarsınız söner bugün çıtırdayan ocak!
Bugünkü mideler kavi, bugünkü çorbalar sıcak,
Atıştırın, tıkıştırın, kapış kapış, çanak çanak.
Tevfik Fikret’in Han-ı Yağma şiirinden alınmış bu bölümde şair; dönemin kötü yönetimini, yolsuzlukları tariz sanatı kullanarak anlatmaktadır.
