Sigortasız çalıştırılan kişi kaç yıl içinde dava açabilir?
Sigortasız bir işte çalıştırılanlar dava açarak sigorta tescillerini yaptırıp emekliliğe saydırabilirler. Bu tür hizmet tespiti davalarında hak düşürücü süre uygulaması vardır. Süreyi kaçıranlar dava açamazlar. Ancak, bazı durumlarda hak düşürücü süre işlemez, daha eski tarihlerdeki sigortasız çalışmalar için de dava açılabilir. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
ASKERLİKTE YAPILAN SİGORTA GEÇERLİ MİDİR?
1978 doğumluyum. Sigorta girişim 18.12.1998. Yıl sonuna kadar 13 gün sigortam yatırıldı. Ondan sonraki prim ödemem 23.02.2005 tarihinde başladı ve bugüne kadar devam etti.
Babamın küçük bir marketi vardı. Askerden önce orada çalıştım. 21.11.1998 tarihinde askere gittim. Babam, ben askerde iken sigorta girişim olsun diyerek aralık ayında 13 gün sigorta yaptırmış. EYT kapsamında emekliliği hak etmiş göründüğüm için ocak ayında işyerimden istifa ederek emeklilik dilekçesi verdim. Ancak, SGK ilk işe girişim askerde iken yapıldığı için geçersiz olduğunu, EYT’den yararlanamayacağım cevabını verdi.
Babama ait olan bu işletme 31.12.2004 tarihinde kapandı. Babam da 2010 yılında vefat etti. Ben markette askerden önce ekim kasım aylarında çalıştım ve şahitlerim var. Şahit göstererek sigorta girişimi askerden öncesine çekebilir miyim? (Sedat Ç.)
Askerlik görevini fiilen yapmakta olanlar gerek 2008’den önce yürürlükte olan 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, gerekse halen yürürlükte bulunan 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca sigortalı sayılmazlar. Ancak, askerlik hizmetinden sayılan izin, hava değişimi, istirahat süreleri, birliğe sevk tarihi ile birliğe katılış tarihi arasında geçen süre veya erken terhis mahiyetinde izinli sayılan süreler ile askerlik hizmetinden sayılmayan sürelerde bir işverene bağlı olarak hizmet akdine bağlı çalışması bulunanlar sigortalı sayılırlar. Söz konusu sürelere ilişkin belge sunulması ve bildirilen hizmetlerin fiili çalışmaya dayanmadığına dair aksine bir tespit bulunmaması halinde bildirilmiş hizmetler geçerli kabul edilir.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sigortalılık işlemlerine ilişkin 2013/11 Sayılı Genelgesi uyarınca, sizin gibi sigortalılığın başladığı tarihte fiili olarak askerlik hizmetini yapmakta olanların askerlik hizmetini yaptığı dönemde sigortalılığın bildirildiği işyerindeki çalışmaları terhis tarihinden sonra da devam ederse, fiili olarak askerlik yaptığı dönemdeki hizmetleri iptal edilir, terhis tarihinden sonra geçen hizmetler ise geçerli sayılır.
Hizmet tespit davalarında beş yıllık hak düşürücü süre uygulanır. Hak düşürücü süre işten ayrılma tarihinde başlar. Yargıtay, bir işyerinde önce sigortasız çalıştırılan işçi sonradan sigortalı olarak çalışmaya devam etmişse, sigortasız çalıştığı döneme ilişkin hizmet tespiti davasında hak düşürücü sürenin aranmayacağına hükmediyor. Ancak, Yargıtay’a göre sigortasız ve sigortalı çalışmanın kesintisiz olması gerekiyor.
SGK’nın genelgesini ve Yargıtay’ın içtihat kararlarını birlikte değerlendirecek olursak, askerlik dönüşünde babanızın marketinde sigortalı çalışmaya devam etmiş olsaydınız SGK sigorta başlangıcını askerlik sonrası olarak kabul ederdi ve böylece askerlik öncesindeki sürenin hizmet tespiti için dava açma hakkınız olurdu. Çünkü askerlik süresi Yargıtay’ın aradığı kesintisiz çalışma kuralını ihlal anlamına gelmeyecekti.
Diğer taraftan, sigorta girişinizin olduğu tarihte 1 günlük izin, hava değişimi, istirahat süreniz varsa buna ilişkin belgelerle SGK’ya tekrar başvurabilirsiniz.
HİÇ SİGORTALI ÇALIŞMAYAN ENGELLİ ANNESİNE EMEKLİLİKTE KOLAYLIK VAR MI?
54 yaşındayım ve 35 yaşında engelli bir kızım var. 35 yıldır ona baktığım için hiçbir işte çalışmadım, sigorta başlangıcım da bulunmuyor. Emekli olmak için ne yapmalıyım? (Yüksel A.)
Başkasının bakımına muhtaç engelli çocuğu bulunan babalar için emeklilikte bir kolaylık bulunmuyor. Engelli çocuk annelerine ise çocuğun engelli olduğu tarihten itibaren sigortalı çalışma sürelerine 4’te 1 oranında ilave ediliyor. Çocuğunuz doğuştan engelli olduğuna göre, sigortalı çalışıyor olsaydınız 2008 yılından sonraki çalışma sürelerinize 4’te 1 oranında ilave edilecek ve emeklilik yaşınız da ilave edilen süre kadar öne çekilecekti. Bu haktan, fiilen bir işte çalışmayıp isteğe bağlı sigorta primi ödeyenler de yararlanır.
Ancak, siz hiç sigortalı çalışmamış olduğunuz için engelli çocuk annelerine sağlanan bu haktan yararlanma imkanınız bulunmuyor.
BAĞ-KUR’DA 18 YAŞ ÖNCESİ SİGORTA GİRİŞİ GEÇERLİ MİDİR?
Ben 1984 doğumluyum. Babam sigorta girişimi 1996 yılında yapmış, 1 ay sigorta primi ödemiş. Sigorta başlangıcım 1996 yılı. Prim günüm ve sigortalılık sürem doldu. Şu an BAĞ-KUR’luyum. EYT’den faydalanma hakkım var mı? (Engin K.)
12 yaşında yapılan sigorta girişi dolayısıyla SSK’dan emeklilikte EYT’den yararlanırsınız ama BAĞ-KUR’dan emeklilikte EYT’den yararlanamazsınız. EYT’den yararlanarak SSK statüsünde emekli olabilmeniz için BAĞ-KUR’lu çalışmayı bırakıp 3,5 yıl SSK’ya tabi bir işte çalışmalısınız.
MEMURLAR DA EMEKLİLİKTE SON 7 YIL KURALINA TABİ MİDİR?
07.05.1998'de memuriyete başladım. 18.03.2011'de SSK'lı çalışmaya geçiş yaptım, 25.11.2022'de tekrar memur oldum ve hala çalışmaktayım.Yaklaşık 26 yıllık hizmetim mevcuttur. Emekli Sandığına tabi tabip ve uzman tabiplere ek ödeme verildiği için memuriyetten emekli olmak istiyorum. Bu haliyle son 7 yıl kuralına tabi miyim? (Yaşar E.)
5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununun Ek Madde 84’e göre, tabip veya diş tabibi kadro ve pozisyonları esas alınarak emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanmış olup, aylıklarıyla birlikte makam tazminatı ödenmesine hak kazanamamış olan tabip ve diş tabiplerinden uzman olanlara (26.000), uzman olmayanlara (20.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda ilave ödeme yapılır. Buna göre, her ay emekli uzmanlara 19.782,65 TL, uzman olmayanlara da 15.217,42 TL ilave ödeme yapılır.
Birden fazla statüde çalışması bulunanların emekliliğinde son 7 yıl en çok hangi statüde çalışılmışsa emeklilikte o statünün kuralları aranır. Memuriyete 25 Kasım 2022 tarihinde döndüğünüze göre, 25 Mayıs 2026 tarihine kadar memuriyete devam etmeniz halinde Emekli Sandığı’ndan emekli olabilirsiniz. İlk defa memuriyetiniz 2008 öncesinde olduğu için Emekli Sandığına tabi olarak emekli olursanız ilave ödemeden yararlanırsınız.
Ancak, emekli olduğu halde çalışmaya devam eden tabip ve diş tabiplerine ilave ödeme yapılmaz, yapılmakta olan ilave ödeme kesilir. Çalışmayı bıraktıklarında yeniden ilave ödemeye devam edilir.
ENGELLİ ANNESİ NASIL ERKEN EMEKLİ OLABİLİR?
Eşim şu an bir işte çalışmıyor. Doğum tarihi 15.07.1977, işe giriş tarihi 01.07.1997. SSK’da 1.038 gün, BAĞ-KUR’da 557 gün primi bulunuyor. Birinci çocuk 2002, ikinci çocuk 2005, üçüncü çocuk 2016 doğumlu. Çocukların doğum tarihlerinde sigortalı değildi. Doğum borçlanması yapılabilir denildi. Engelli annesi olduğu için nasıl emekli olabilir? (Orhan K.)
Eşiniz emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinden yararlanarak SSK’dan 3600 prim günüyle emekli olabilir. Ancak, SSK’dan emekli olabilmesi için doğum borçlanması yaptığı günlerin SSK’ya sayılması gerekir.
SSK’ya sayılabilmesi için ise eşiniz öncelikle bir ay sigortalı bir işte çalışmalı. Bu çalışmanın sonrasında doğum borçlanması başvurusu yapmalı. Çocuklar 2 yaşını dolduruncaya kadar boşta geçen sürelerin tamamını borçlanabilir. Böylece, her çocuk için 720 günden toplam 2.160 prim günü borçlanma yapabilir. Bu sürenin tamamını borçlanmasına da gerek yok. Bir ay sigortalı çalışma süresini de dikkate alarak toplam prim gününü 3600’e tamamlayacak şekilde doğum borçlanması yaptıktan sonra hemen emeklilik dilekçesi verebilir.
Doğum borçlanması için günlük 213,36 TL olmak üzere 2.160 gün için toplam 460.857 TL prim ödenmesi gerekir.
