Anne adayları acil yasa değişikliği bekliyor
Pandemi döneminde kısa çalışma ödeneği alan veya ücretsiz izne çıkartılan anne adayları şimdi de başka bir mağduriyetle karşı karşıya kaldılar. Geçen yıl mart ayından bu yana primleri düzensiz yatırılan veya hiç yatırılmayan anneler, doğum yaptıklarında dört ay parasız kalacaklar. Son bir yılda 90 gün prim koşulunu yerine getiremeyenler, "analık parası" veya "doğum parası" olarak adlandırılan iş göremezlik ödeneğinden yararlanamayacaklar. Mağduriyetin önlenmesi için acilen yasa değişikliği gerekiyor. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, yeni doğum yapan veya bebek bekleyen onbinlerce kadın çalışanı ilgilendiren analık yardımındaki sıkıntıyı yazdı
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, 4/a (SSK) ve 4/b (BAĞ-KUR) statüsünde çalışan kadınların gebeliklerinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık (çoğul gebelikte 10 haftalık) döneme kadar olan süreç “analık hali” olarak kabul ediliyor. Analık sigortası kapsamında geçici iş göremezlik ödeneği ve emzirme ödeneği veriliyor.
Analık ödeneğinden 4/a statüsünde çalışanlar, köy ve mahalle muhtarları, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefleri, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar ile tarımsal faaliyette bulunan kadınlar yararlanabiliyor. Söz konusu kadın çalışanların doğumdan önceki ve sonraki 8’er haftalık sürede, çoğul gebelikte ise toplam 18 haftalık sürede geçici iş göremezlik ödeneği veriliyor.
Kadın işçilerin bu dönemdeki tek gelir kaynağı, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) aldıkları geçici iş göremezlik gelirinden oluşuyor. Ödenek tutarı, prime esas brüt ücretlerinin 3’te 2’si oranında veriliyor. Yatarak tedavi olmak zorunda kalan anneler ise brüt ücretlerinin yarısı oranında ödenek alabiliyor.
90 GÜN PRİM ÖDEME KOŞULU
Halk arasında “analık parası” veya “doğum parası” olarak da adlandırılan geçici işgöremezlik ödeneğinden yararlanabilmenin üç koşulu bulunuyor. Birincisi, analık izninin başladığı tarih itibarıyla sigortalılık niteliğinin sona ermemesi gerekiyor. İkincisi, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün sigorta primi bildirilmiş olması (4/b’li kadınlar için primlerin ödenmesi) gerekiyor. Analık hali süresinde işyerinde çalışılmaması ve doğum olayının gerçekleşmesi de diğer koşulları oluşturuyor.
BAĞ-KUR’lu kadınlar ile primlerini kendileri yatıranların ödenek alabilmeleri için genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekiyor.
AYLARDIR KISA ÇALIŞMADA OLANLAR GÜNÜ TAMAMLAYAMIYOR
Kanunda normal çalışma zamanları düşünülerek konulan son bir yıl içinde 90 gün prim koşulu, pandemi döneminde kadın sigortalıların birçoğu açısından ulaşılamaz hale geldi. Geçen yıl 16 Mart’tan itibaren karantina dolayısıyla birçok sektörde kısıtlamalar başladı. Ertesi hafta kısıtlamanın kapsamı genişletildi ve daha çok sektörde faaliyetler durduruldu. Mart ayının son haftasından başlamak üzere kısa çalışma uygulamasına geçildi. 17 Nisan’dan itibaren de işten çıkarma yasağına paralel olarak ücretsiz izin uygulamasına başlandı.
On aydır kesintisiz veya fasılalı olarak kısa çalışma ya da ücretsiz izin uygulamasında olan yüz binlerce işçi bulunuyor. İki gruptaki işçilerin toplamı yazın dahi aylık 1.5 milyon kişinin altına düşmedi.
Kesintisiz veya fasılalı olarak uzun süredir kısa çalışmada veya ücretsiz izinde olan hamile kadınlar gebeliklerinin 32. haftasından sonra analık iznine ayrılmak zorundalar. Bu nedenle kısa çalışma ödenekleri ve ücretsiz izin desteği analık izninin başladığı tarihten itibaren kesiliyor.
Buna karşılık, son 1 yıl içinde 90 gün prim koşulunu yerine getiremeyenler doğum öncesi ve sonrası 16 haftalık dönemde analık yardımı alamayacaklar. Yeni doğan bebek dolayısıyla ihtiyaçlarının arttığı dönemde hiçbir gelirleri olmayacak.
EMZİRME ÖDENEĞİ DE ALAMAYACAKLAR
Doğum yapan sigortalı kadınlara bir defalığına mahsus emzirme ödeneği veriliyor. Halk arasında “süt parası” olarak da adlandırılan emzirme ödeneğinin tutarı 2021 yılı için 232 lira olarak belirlendi.
Emzirme ödeneği alabilmek için kadın çalışanların doğumdan önceki son bir yılda 120 gün sigorta primlerinin bulunması gerekiyor. 120 gün koşulunu yerine getiremeyenler emzirme ödeneği de alamayacaklar.
Normalde emzirme ödeneği, kadının sigortalı bir işte çalışmayıp kocasının sigortalı olması durumunda da veriliyor. Ancak, kısa çalışma veya ücretsiz izin döneminde işçi işveren arasındaki iş sözleşmesi askıda olmakla birlikte devam ettiği için eşlerinden dolayı da ödenek alma hakları olmayacak.
ÇÖZÜM ACİL YASA DEĞİŞİKLİĞİ
Sorunun çözümü için 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 16 ve 18. maddelerinin değiştirilmesi ya da geçici bir madde eklenerek pandemi döneminde emzirme ödeneğinde 120 gün ve analık yardımında da 90 gün koşulunun aranmaması gerekiyor.
Uzun işsizlik döneminin ardından geçen yılın ortalarında çalışmaya başladıktan sonra kısa çalışma veya ücretsiz izne çıkartılan hamile çalışanlar bu durumdan şimdiden etkilenmeye başladı. Önümüzdeki günlerde mağduriyet yaşayan kadınların sayısının hızla artması bekleniyor. Yasal düzenleme yapılırken, ödenekten yararlanamamış kişiler için de geriye dönük hak tanınması ihtiyacı bulunuyor.
