Arjantin'de Milei hükümetinin ekonomi programı tartışmaların odağında

Arjantin'in aralık ayında göreve başlayan devlet başkanı Javier Milei, önceki hükümetin kira ve fiyat kontrollerine son verirken Arjantin Pesosu'nda devalüasyon kararına imza attı. Bunun sonucu olarak ülkede yıllık enflasyon yüzde 254.2 ile 32 yılın zirvesine ulaştı. Milei enflasyonun korkutucu seviyede olduğunu ancak içinde bulundukları durumun göz önünde bulundurulması gerektiğini belirterek "Reformlara odaklandık" açıklamasında bulundu. IMF, Milei hükümetinin 'gerekeni yaptığını' belirterek ekonomi politikalarını desteklerken 7 milyon üyeli ülkenin en büyük sendikası CGT greve gitti. CGT, iş hayatında başta işten çıkarmayı kolaylaştıran düzenlemelere gitmeyi öngören hükümeti çalışanların haklarını elinden almaya çalışmakla suçladı. Arjantin protestolara alışkın olsa da ilk kez bir devlet başkanı göreve geldikten sadece 2 ay sonra bu büyüklükte bir sokak muhalefetiyle karşılaştı

Selim Karahan

skarahan@haberturk.com

Giriş: 18.02.2024 - 13:26 Güncelleme: 18.02.2024 - 13:40

ABONE OL

Aykırı başkanın tartışma yaratan 'devrimleri'

ABONE OL

Aralık ayında göreve başlayan Arjantin'in aykırı devlet başkanı Javier Milei geçtiğimiz 2 ayda seçim öncesi verdiği vaatler doğrultusunda adımlar atmaya çalışırken kendisinin seçilmesini sağlayan yaşam maliyetlerindeki hızlı yükselişi henüz durduramadı.

Arjantin'de ocak ayında yıllık enflasyon yüzde 254.2 ile 32 yılın zirvesine ulaştı. Aralık ayında yıllık enflasyon yüzde 211 olarak açıklanmıştı. Bu veriyle beraber Arjantin açık ara dünyanın en yüksek enflasyonuna sahip ülkesi olmaya devam etti.

Son açıklanan verilere göre G20 ülkelerinde yıllık enflasyon:

Ülke	Yıllık enflasyon (%)
Arjantin	254.2
Türkiye	64.86
Rusya	7.4
Hindistan	5.1
Güney Afrika	5.1
Meksika	4.88
Brezilya	4.51
Avustralya	4.1
Birleşik Krallık	4
Singapur	3.7
Kanada	3.4
ispanya	3.4
Hollanda	3.2
Fransa	3.1
ABD	3.1
Almanya	2.9
Euro Bölgesi	2.8
Güney Kore	2.8
Japonya	2.6
Endonezya	2.57
S. Arabistan	1.6
İsviçre	1.3
İtalya	0.76
Çin	-0.8

Seçim öncesi Güney Amerika ülkesinin kronik enflasyon sorununu çözme sözünü veren Milei ise ocak verilerini uyguladığı politikaların 'başarılı bir sonucu' olarak değerlendirdi. Bunun nedeni aylık enflasyonda yaşanan gerileme oldu. Aralık ayında Arjantin'de aylık enflasyon yüzde 25.5 seviyesinde gerçekleşirken, ocakta yüzde 20.6'ya geriledi. Milei aylık enflasyonun yüzde 25'in altına gerilemesini 'kutlama için bir neden' olarak değerlendirdi.

Arjantin Devlet Başkanı, enflasyon oranının şu an için korkutucu seviyelerde olduğunu kabul etse de içinde bulundukları durum için değerlendirilmesi gerektiğini belirtti ve reformlara odaklandıklarını ifade etti.

REKLAM

Arjantin Merkez Bankası'nın özel sektör temsilcileriyle gerçekleştirdiği son ankete göre aylık enflasyonun şubat itibarıyla yüzde 18'e gerilemesi ve 2024 sonunda yıllık enflasyonun yüzde 227 olması bekleniyor.

Milei'nin ekonomik politikalarının merkezinde devletin harcamalarını kısmak ve serbest piyasa üzerindeki kontrolleri tamamen kaldırmak yer alıyor.

Milei'den önce ülkede hükümet uzun süre, 3 aylık periyotlarla, süpermarketlerle 1300'ün üzerinde ürüne yüzde 5 fiyat artışı getirmek üzere anlaşmalar yapıyordu. Anlaşma kapsamında marketler ve orta-küçük ölçekli işletmelere çeşitli teşvikler ile uygun maliyetli krediler veriliyordu. Bunun yanında hükümet petrolün varil fiyatı için, uluslararası piyasalarda 80-90 dolar aralığında işlem görürken, yurt içinde 56 dolar fiyat belirliyordu. Çeşitli sübvansiyonlarla enerji ve su faturalarındaki artışlar sınırlanıyordu. Bunun yanında başta Buenos Aires olmak üzere büyük şehirlerde kira zam oranları devlet tarafından belirleniyordu.

Tüm bunlar işletmelerin ve vatandaşların maliyetlerinin artışını sınırlasa da devlet harcamalarında artışa yol açıyordu. Milei seçim döneminde devletin para basmasının enflasyonun ana tetikleyicisi olduğunu belirterek, bunun 'hırsızlık' olduğunu sık sık sert bir dille ifade etti. Bu sebeple göreve gelir gelmez kira kontrolü dahil, pek çok alanda 'fiyat kontrolü' ve 'zam tavanı' uygulamalarına son verdi.

.png

Milei bu adımları atarken 'sermaye kontrolü' uygulamalarına da son verdi. Bu adımların en önemli parçalarından birisi Arjantin Pesosunu devalüe etmek oldu. Milei'nin göreve gelmesinin ardından sadece 3 gün sonra aralık ayında alınan devalüasyon kararıyla dolar/peso kuru 365'ten 800'e çıktı.

Halihazırda Arjantin'de bir 'resmi kur' bir de 'karaborsa kuru' bulunuyordu. Merkez Bankası'nın belirlediği resmi fiyattan günlük hayatta dolar bulmak zaten imkansızdı. Devalüasyon kararına rağmen 'gayri resmi' piyasada halen 1 dolar 835 pesodan işlem görüyor. Yine de alınan devalüasyon kararı özellikle ithal malların maliyetlerinde önemli bir artışa yol açtı.

Arjantin Ekonomi Bakanı Luis Caputo, atılan adımların ardından enflasyon bakımından bir süre daha kötü durumda olunacağını ancak daha sonra olumlu sonuçları görmeye başlayacaklarını belirtti.

IMF ise özellikle devalüasyon kararının ardından yaptığı açıklamada "IMF, Arjantin'in açıkladığı yeni ekonomik önlemleri memnuniyetle karşılamıştır. Bu cesur adımlar, toplumdaki en kırılgan kesimleri korumayı ve döviz rejimini güçlendimek kaydıyla kamu maliyesini düzeltmeyi hedeflemektedir" ifadelerini kullandı.

IMF Başkanı Kristalina Georgieva da Milei hükümetinin aldığı kararla ilgili yaptığı son açıklamada "Arjantin ekonomisi öyle kötü bir durumda ki sarılması gerekiyor. Başkan Milei ve ekibi tam olarak bunu yapıyor" ifadelerini kullandı.

Uluslararası kuruluşlar ve yatırımcılar Arjantin hükümetinin attığı adımların bir kısmını alkışlasa da Arjantin halkı bu geçiş sürecinin sancılarını çok hızlı bir şekilde hissetmeye başladı.

Milei göreve gelmeden önce yıllık enflasyon yüzde 160.9 seviyesindeydi. Fiyat kontrollerinin sona ermesi ve pesodaki değer kaybıyla aralıkta bu oran yüzde 211.4'e, ocakta ise yüzde 254.2'ye çıktı.

Javier Milei enflasyonla mücadeleyi politikalarının merkezine alırken ülkenin yaklaşık 80 yıllık politikalarının tam tersini uyguluyor. 1940'ların ortalarında Juan Peron'un işçi sınıfının desteğiyle başa geçmesinden bu yana ülkede devlet ekonomide önemli bir ağırlığa sahip oldu. Bu süreçte hem kamulaştırmalar hem de sosyal yardımlar ülkenin ekonomik politikalarının odak noktası haline geldi.

Milei ise son olarak Davos'ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu'nda devletin ekonomide "çözüm değil sorunların kaynağı" olduğunu belirterek Arjantin'deki yeni dönemdeki temel felsefesini tüm dünyaya duyurdu.

Milei göreve geldikten sonra hızlıca ekonomi, ticaret ve iş hayatına dair reformları hayata geçirmek için kolları sıvadı. Ancak bunların önemli bir kısmına hem sendikalardan hem de mahkemelerden itiraz geldi.

Milei'nin başta devletin petrol firması YPF olmak üzere çeşitli kamu şirketlerini özelleştirmeyi ve 7.000 bini aşkın kamu çalışanını işten çıkarmayı öngören yasa tasarıları meclisten geçse de sendikaların açtığı davaların sonucunda yüksek mahkeme tarafından durduruldu. Söz konusu yasa tasarıları işten çıkarılma durumunda verilen tazminatların düşürülmesi, ihbar sürelerinin ve annelik izninin azaltılması gibi tüm çalışanları etkileyen ve şirketlerin lehine görülen değişiklikleri de kapsıyordu. Bunun yanında hükümetin yaptığı değişikliklere halktan gelen tepkiler sebebiyle bugüne kadar meclis de 600'ü aşkın yasa tasarısının sadece yarısına onay verdi.

Milei reformlarına itiraz edenleri 'politikacıları zenginleştiren bir sistemi desteklemekle' suçlarken 7 milyon üyesiyle ülkenin en büyük sendikası olan Genel İşçi Konfederasyonu (CGT) geçen ay ekonomi politikalarını protesto etmek için greve gitti. Bu, CGT'nin 5 yılın ardından aldığı ilk grev kararı oldu.

Arjantin'de ekonomi politikaları bugüne kadar sık sık protesto edilse de ilk kez bir devlet başkanı seçildikten sadece 45 gün sonra bu büyüklükte protesto edildi.

Başkent Buenos Aires'te düzenlenen protestoda konuşan Kamyoncular Birliği Başkanı Pablo Moyano "Hükümetin ilk kesintisi işçiler üzerinden oldu. Çalışma hayatına yönelik reformları işçilerin haklarını ellerinden almayı amaçlıyor" ifadelerini kullandı.

Ocak sonunda düzenlenen çoğu kamu hizmetinin yanında grevde bankalar, hastaneler kapanırken toplu taşıma hizmetleri büyük ölçüde aksadı. Ülkedeki yüzlerce uçuş ise iptal edildi.

Milei'nin Güvenlik Bakanı ve başkanlık seçimlerindeki rakibi Patricia Bullrich ise reformlara karşı çıkanlarla ilgili sert ifadeler kullanmayı tercih etti. Bullrich X hesabından yaptığı açıklamada "Bizi durdurabilecek hiçbir grev, korkutabilecek hiçbir tehdit yoktur. Mafya sendikacılar, yoksulluğu yönetmek isteyenler, suç ortağı hakimler ve yozlaşmış politikacılar kendi çıkarlarını korumak istiyor. Toplumun demokratik olarak seçtiği değişime direniyor" ifadelerini kullandı.

Hükümetin sert tutumuna rağmen protesto ve grevlere yüksek katılım olmasının altında yatan nedenlerden birisi de Arjantin'de sosyal yardımların yıllar içerisinde günlük hayatta önemli bir destek mekanizmasına dönüşmüş olması. Resmi verilere göre 46 milyonluk ülkede hane halklarının 3'te 1'i sosyal yardım alıyor ve ülkenin yüzde 40'ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Hükümet ise 2024 yılında kamu harcamalarını GSYH'nin yüzde 3'ü kadar kısmayı hedefliyor. Kesintilerin başında ise sosyal yardımlar geliyor.

Ekonomi Bakanı Caputo'nun belirttiği gibi enflasyonun bir süre 'daha yüksek seyretmesinin' beklendiği bir ortamda sosyal yardımlardan mahrum kalan Arjantinlilerin daha ne kadar süre hayat pahalılığına dayanabileceğine yönelik soru işaretleri oluşuyor.

Milei hükümeti geleneksel tabirle enflasyonla mücadele için 'acı reçete' uygularken henüz seçim öncesi verilen daha radikal vaatler konuşulmaya bile başlamadı. Bunların başında Merkez Bankası'nın kapatılması geliyordu. Uzmanlar ilk 2 aydaki politikaları ışığında Milei'nin Merkez Bankası'nı kapatmak yerine bağımsızlığını destekleyen reformlara imza atmasını bekliyor. Kapatma kararının zaten hukuki engele takılacağını düşünüyor.

Aynı şekilde Milei'nin pesoyu kaldırarak veya 1 doalra eşitleyerek ekonomiyi tamemen dolarize etme vaadinin de gerçekleşmesi yakın gelecekte ihtimal dahilinde görülmüyor. Kur tarafında şu anda Merkez Bankası'nın herhangi bir müdahalesinin olmadığı tam dalgalı kur rejimine geçilmesi bekleniyor.

Dolayısıyla göreve gelmeden önce 'devrimci liberal' olarak görünen Milei koltuğa oturunca ultra radikal kabul edilen fikirlerini en azından şimdilik rafa kaldırmak zorunda kalmış gibi görünüyor. Yine de devletin ekonomideki etkinliğini minimize etme ve çalışma hayatına dair yapmak istediği değişimler Arjantin'in geleneksel politikalarının tam tersi bir yolu temsil ediyor.

Henüz ilk 2 ayında karşılaştığı itirazlar ve Arjantin halkının uzun yıllardır süren hayat pahalılığına karşı sabırsızlığı kimilerinin 'deli' kimilerinin 'kahraman' olarak nitelediği bu dikkat çekici liderin kalıcılığını sorgulatıyor.