Mecazı Mürsel ne demek? Söz sanatı Mecazı Mürsel - ad aktarması nedir ve örnekleri neler?
Türkçede, verilmek istenen ifadenin etkinliğini arttırmak, sözün gücünü pekiştirmek, çok kelime kullanılarak ancak anlatılabilecek bir durumu daha az kelime ile aktarmak ya da anlatıya zenginlik katmak gayesiyle başvurulan yöntemlere söz sanatları ya da edebi sanatlar adı verilmektedir. Hem Divan edebiyatında hem de Halk edebiyatında sıklıkla başvurulan bu söz sanatları sayesinde, yazar okuyucuların tüm dikkatini eserin üzerinde de toplayabilmektedir. Bu söz sanatlarından bir tanesi olan ve edebi eserlerin yanında günlük konuşma dilinde de sıklıkla kullanılan mecazı mürsel nedir? Mecazı mürsel örnekleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Bir metin içinde mecazı mürsel yapılacağı zaman kelimelerin birbirleri arasında var olan çeşitli ilişkilerden yararlanılmaktadır. Peki, adından da anlaşılacağı üzere mecaza dayalı bir söz sanatı olan mecazı mürsel ne demek? İşte, mecazı mürsel ile alakalı tüm bilinmesi gerekenler...
Mecazı Mürsel Nedir?
Bir kelimenin gerçek anlamı değil de mecaz anlamı kullanılarak yapılan bir söz sanatı olması sebebiyle, mecaza dayalı söz sanatları arasında yer alan mecazı mürsel; benzetme amacı olmaksızın bir kelimenin bir başka sözcüğün yerine kullanılmasıdır. Yalnızca şiir, roman ya da hikâye gibi edebi eserlerde değil günlük hayatta da sıklıkla kullandığımız bir söz sanatı olan mecazı mürselin bir diğer ismi ise ad aktarmasıdır.
Bir metinde mecazı mürsel söz sanatının varlığından söz edilebilmesi için uyulması gereken iki temel kural bulunmaktadır. Bunlardan ilki kullanılan kelimenin mecaz anlamıyla kullanılması ve gerçek anlamıyla asla değerlendirilmemesidir. İkinci kural ise yeni kullanılacak olan kelime, yerine geldiği sözcükle anlam açısından ilişki içinde olmalıdır.
Mecazı mürsel söz sanatından en önemli husus ise benzetme amacının güdülmemesidir. Eğer bir kelime, yerine geldiği diğer sözcük ile bir benzerlik ilişkisi kuruyorsa artık orada mecazı mürselden bahsedilemez. Böyle durumlarda ancak istiare sanatının varlığından söz edilebilir.
Mecazı Mürsel Örnekleri
Yazımızın başında bir metinde mecazı mürselden bahsedebilmek için kullanılan kelimeler arasında bir ilişki olması gerektiğinden bahsetmiştik. Şimdi gelin bu söz sanatının örneklerini sözcük ilgilerine göre birlikte inceleyelim:
A-) Parça – Bütün İlgisi:
Bu yolla yapılmak istenen mecazı mürselde, bir varlık ya da kavramın bir parçası söylenir ancak bütünü kastedilir. Bazı durumlarda ise aynı varlığın bütünü söylenerek parçası da kastedilebilir.
Bu örneğimizde parça söylenmiş ancak bütün kastedilmiştir. Yani aslında yolları yürüyen pabuçlar değil; o pabuçların sahibi olan insandır.
Bu örneğimizde ise önce bütün verilmiş ancak parça kastedilmiştir. Çünkü uçak İstanbul’dan değil; İstanbul’da yer alan bir havaalanından havalanacaktır.
B-) İç -Dış İlgisi:
İç dış ilgisi kullanılarak yapılacak olan mecazi mürselde bir kavramın ya da varlığın dışı söylenerek içi kastedilmektedir.
Altı çizili olan sobayı yakmak eyleminde iç dış ilgisine dayanan bir mecazi mürsel vardır. Çünkü soba değil, sobanın içinde yer alan odun ya da kömür gibi maddeler yakılmaktadır.
C-) Sanatçı – Eser İlgisi:
Bu yolla yapılan mecazi mürselde, bir sanatçının adı dile getirilir ancak onu eseri kastedilir.
Burada kastedilen Attila İlhan’ın bir eseridir.
D-) Neden – Sonuç İlgisi:
Sadece sonuçtan bahsedilerek, neden kastedilmektedir.
Burada hastalıkla kastedilen aslında bulaşacak olan mikroptur. Bir başka ifadeyle mikrop neden, hastalık ise sonuçtur.
E-) Yer – İnsan İlişkisi:
Cümle içinde bir yer isminden bahsedilir ancak orada bulunan insanlar kastedilir.
Burada sınıf kelimesi ile kastedilen sınıfın içinde yer alan öğrencilerdir.
