İtriyum nedir, nerelerde kullanılır?
Nadir toprak elementleri olarak da bilinen elementin yaygın kullanımına televizyon ekranlarında rastlamaktayız. Çoğu zaman nadir toprak minerallerindeki lantanit elementleri ile kombinasyon halinde yer almaktadır; doğada serbest olarak bulunmaz. İtriyum nedir, nerelerde kullanılır? İtriyum kullanım alanları, özellikleri, periyodik tablodaki simgesi ve yeri nedir? İşte, detaylar...
Dünya kabuğunda orta derecede bol bulunan bir element olarak karşımıza çıkan itriyumun suda çözülebilen bileşikleri toksiktir. Ayrı bu bileşiklerin çoğu da renksizdir. Gadolinit, öksenit, sarmarskit ve ksenotim minerallerinden elde edilir. İtriyum nedir? Nerelerde kullanılır? İtriyum simgesi, sembolü ve periyodik tablodaki yeri nedir? Kullanım alanları ve özellikleri nelerdir? İşte, merak edilen detaylar.
İtriyum Nedir?
1787'de Carl Axel Arrhenius, Stockholm yakınlarındaki Ytterby kasabası yakınlarında bulunan eski bir taş ocağında siyah bir kayaya rastladı. Yeni bir tungsten minerali bulduğunu düşünerek örneğini Finlandiyalı kimyager Johan Gadolin'e verdi. Gadolin, analiz sonuçlarını “yeni bir oksit” olarak yayınladı. Bu sonuçlar 1797 yılında İsveçli kimyager Anders Ekeberg tarafından "yeni bir oksit" olarak da teyit edildi.
Element, katı, gümüşi beyaz bir renge sahip olan geçiş metalidir. Orta derecede yumuşak ve sünektir. Metal bir parlaklığı vardır. Yüksek korozyon ve oksidasyona karşı dirençli yapıdadır. İtriyum oksit, en önemli bileşiğidir. İtriyum klorür tuzu ise renksizdir. Talaşları 400 derecenin üzerinde havada kolayca tutuşur. İtriyum klorürden elektroliz yöntemiyle elde edilmektedir. En önemli nadir toprak minerali monazit olarak karşımıza çıkmaktadır. Tipik bir monazit ortalama %3 itriyum içermektedir.
İtriyum Nerelerde Kullanılır?
Genellikle alaşımlarda katkı maddesi olarak kullanımına rastlanmaktadır. Alüminyum ve magnezyum alaşımlarının dayanıklılığını arttırır. Mikrodalga filtrelerin yapımında ve eten polimerizasyonunda katalizör olarak kullanılır.
Kama lenslerini darbeye dayanıklı bir yapıya getirmek için cama itriyum oksit eklenmektedir. İtriyum oxysulfide ise eski tip renkli televizyon tüplerinde kırmızı fosfor üretmek amacıyla yaygın olarak kullanılırdı.
İtriyum Simgesi
“Y” simgesiyle ifade edilen element, çeşitli ürünlerden ve atıklardan su ve toprağa karışabilir. Bu sebeple nadir olmakla birlikte insan ve hayvanlar için risk faktörüdür.
İtriyum Sembolü
İtriyum elementinin sembolü “Y” harfiyle temsil edilmektedir. Nadir toprak metalleri arasında seryumdan sonra yer kabuğunda en çok bulunan elementtir. Ayrıca itriyum izotopları kanser tedavilerinde de etkin madde olarak kullanılmaktadır.
İtriyum Periyodik Tablodaki Yeri
Periyodik tablonun 5. periyodunun 3. grubunda yer alan elementin atom numarası 39'dur. Süper iletkenlerin, seramiklerin ve özel camların geliştirilmesinde kullanılan elementinin yıllık üretimi 600 ton civarındadır. Ülkemizde itriyum içeren mineraller yer almasına karşılık ekonomik bulunmadığı için üretimi yapılmamaktadır.
İtriyum Kullanım Alanları
İtriyum Özellikleri