Milletvekili olabiliyorlar ama çocuk sayılıyorlar
Öğrenimini tamamlayıp okullarından mezun olan gençler hiçbir işte çalışmasalar bile genel sağlık sigortası (GSS) primlerini ödemek zorundalar. Ödeme gücü olmayanların primini hazine karşılıyor. Ödeme gücü olup olmadığının tespiti için gelir testi yapılırken borçlu genç birey olarak kabul edilmeyip, anne babasının gelirine bakılıyor. Oysa ülkemizde milletvekili seçilebilmek için 18 yaş yeterli sayılıyor. Öğrenimini tamamladıktan sonra iş bulamadığı için ailesinin desteği ile yaşayan gençler, gelir testi yapılırken sadece kendi gelirlerine bakılarak değerlendirme yapılmasını istiyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
GSS PRİM BORCUNDAN NASIL KURTULABİLİRİM?
Ben 23 yaşındayım, 2 sene önce liseden mezun oldum. Askerden geldiğimden beri genel sağlık sigortası (GSS) primi ödüyordum. Şu an bir işte çalışmıyorum, GSS borçlarım da birikiyor. Ailem bana maddi olarak kesinlikle destek sağlamıyor. Ailemin üzerinde 2 ev görünüyor ama birinde abim oturuyor. Bu GSS prim borcundan nasıl kurtulabilirim? Gelir testi için bu durumumu anlatsam sonuç alabilir miyim? (Oğuz Ö.)
Genel sağlık sigortası (GSS) sistemi uyarınca, 18 yaşından küçük çocukların sağlık hizmetlerinden koşulsuz faydalanıyor olması takdire şayan. Yaş sınırı, lise ve dengi okul öğrencilerinde 20, yükseköğrenim görenlerde 25 olarak uygulanıyor. Öğrenimini tamamlayan gençler, yaş haddini aşmamak şartıyla iki yıl süreyle GSS priminden muaf tutuluyor. Kanuna göre, ödeme gücü olanlardan 2021 yılında aylık 107.32 TL GSS primi alınıyor. Ödeme gücü olmayanların primi ise hazinece karşılanıyor.
Ödeme gücü olmadığının tespiti için gelir testi yaptırmak gerekiyor. Test sonucunda hanede kişi başına düşen aylık gelir asgari ücretin 3’te 1’inden (2021 yılı için bin 192.50 TL’den) az çıkarsa prim ödenmez. Gelir testinde ikâmet olarak kullanılan konut hesaplamaya dahil edilmez. İkâmet edilen konut haricindeki konutun rayiç bedelinin 240’ta biri ve kira geliri hesaplanır. Kira geliri beyan edilmiyorsa rayiç bedelinin 120’de biri aylık gelir olarak hesaplamaya dâhil edilir.
Daha önce hiç gelir testine girmeyenler 30 Kasım 2021 tarihine kadar gelir testi yaptırıp ödeme gücü olmadığını belgelerse GSS prim borçları tümüyle siliniyor. Ödeme gücü olduğu tespit edilenler ise anaparayı yılsonuna kadar ödediklerinde gecikme faizinden kurtulacaklar. Hane içinde kişi başına gelirinizin 1192.50 TL’nin altında olduğunu düşünüyorsanız ikametinizin bulunduğu yerdeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına müracaat ederek gelir testi talebinde bulunabilirsiniz.
Milletvekili seçilebilme yaşı önce 25’e, 2017 yılında da 18’e indirildi. Ülkenin yönetiminde söz sahibi olmak için 18 yaş yeterli görüldüğü halde devlet hala 25 yaşını doldurmuş gencin bile GSS primini ödeme gücü olup olmadığını tespit ederken anne babasının gelirine bakıyor. Son yapılandırma öncesi itibarıyla yaklaşık 10.5 milyon kişinin 10.6 milyar lira GSS prim borcu bulunuyor. Bunların önemli bir kısmının okurumuzun durumundaki kişilerden oluştuğunu söylemek yanlış olmaz.
Çözüm olarak, öğrenimini tamamlamış gençler hiçbir işte çalışmıyorlarsa ailelerinin yanında yaşasa bile sadece kendi gelirlerine bakılarak ödeme gücü olup olmadığı tespit edilmelidir. Çalışamadığı için ailesinden harçlık almak zorunda olan gençlerin GSS prim borcu sorunu çözüme kavuşturulmalıdır.
YEDEK SUBAYLIK İÇİN HİZMET BİRLEŞTİRMESİ NASIL YAPILIR?
11.03.1968 doğumluyum. SSK başlangıç tarihim 01.08.1985. Toplam 12373 prim günüm bulunuyor. Mart 1996 - Ağustos 1997 tarihleri arasında yedek subay olarak görev yaptım. Bu süreyi mevcut günlerime eklemek için ne yapmalıyım? (Hamit K.)
Sigorta başlangıç tarihiniz itibarıyla SSK’dan 48 yaşında emekliliği hak etmiş bulunuyorsunuz. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) hizmet birleştirmelerini normalde yapıyor. Hizmet birleştirmesi kurumca yapılmamış ise emeklilik tarihine en geç 6 ay kala kuruma başvurarak talepte bulunabilirsiniz.
Çalışmaya devam ettiğiniz her yıl emekli aylığınız, prime esas aylık brüt ücretinizin yüzde 2’si oranında artar. Ancak, bu artışlar emekli aylığı bağlanmamasından dolayı uğradığınız kaybı telafi etmez.
Örneğin 2021 yılında 3 bin lira emekli aylığı bağlatma hakkınız bulunuyor diyelim. Bu yıl ise primlerinizin asgari ücretin 7.5 katı olan tavandan (3.577.50 TL x 7.5 = 26.731,25 TL aylık ücret üzerinden) yatırıldığını varsayalım. Emekli aylığınızda 536 lira artış olur. Ancak, tavandan prim bildirilmiş olmasına rağmen, bir yıl boyunca almadığınız 36 bin lira emekli aylığını 67 ayda telafi edebilirsiniz. Kuruma bildirilen aylık kazanç tutarı azaldıkça, bağlanmayan emekli aylığından dolayı uğranılan kaybın telafi süresi de o kadar artar. Size tavsiyem, hemen emekli aylığını bağlatmanızdır.
BAĞ-KUR’DA DONDURULAN PRİM GÜNLERİ NASIL İHYA EDİLİR?
01.01.1969 doğumluyum. Sigorta giriş tarihim 01.11.1991. SSK’da 63 günüm bulunuyor. 05.04.2000 tarihinden itibaren BAĞ-KUR’da 3416 günüm birikti. 2009 – 2014 yılları arasındaki 1890 günlük BAĞ-KUR sürelerimi ise borcundan dolayı dondurdum. 2018 yılından sonra SSK’da tekrar 407 günüm bulunuyor. BAĞ-KUR’da dondurulmuş günlerimin primini ödersem ne zaman emekli olabilirim? (Mesut S.)
SSK’dan normal emeklilikte 5600 prim günüyle 53 yaşa tabisiniz. Prim günlerinizi tamamlamış olsaydınız SSK’dan normalde 1 Ocak 2022 tarihinde emekli olabilirdiniz.
Dondurulan sigortalılık süresi hariç toplam prim günleriniz 3886’ya ulaşıyor. 5600 günü tamamlamak için 1714 güne ihtiyacınız bulunuyor. Dondurulan sigortalılık sürenizin primini ödeyerek ihya ederseniz SSK yerine BAĞ-KUR’dan emekli olmak zorunda kalırsınız.
BAĞ-KUR’dan normal emeklilikte ise prim günlerini 9000’e tamamlamanız istenir. SSK’dan emeklilik için askerlik borçlanması hakkınız bulunuyorsa ihtiyacınız olan 1714 günün bir kısmını askerlik borçlanması yaparak tamamlayabilirsiniz. Eksik günlerinizi askerlik borçlanması yaptığınızda 3 yılda, askerlik borçlanması yapamadığınızda 5 yılda tamamlayabilirsiniz. Bu durumda da sırasıyla 55 veya 57 yaşında emekli olabilirsiniz.
Sizin için bir başka seçenek de 5400 prim günüyle BAĞ-KUR’dan 58 yaşında emekliliktir. Durdurulan 1714 günü ihya ettiğinizde toplam prim gününüz 5600’e ulaşır.
Normalde ihya için günlük asgari ücretin yüzde 34.5'i oranında (2021 yılı için günlük 41.14 TL) prim ödenir. 7326 Sayılı Yapılandırma Kanunu kapsamında 1 Kasım 2021 tarihine kadar ihya başvurusunda bulunduğunuzda yaklaşık 3’te 2 oranında daha az prim ödeyerek sigortalılık sürenizi canlandırabilirsiniz. İhya işlemini gerçekleştirdikten sonra 1 Ocak 2027 tarihinden itibaren emekli olabilirsiniz.
HİÇ SİGORTALI ÇALIŞMASI OLMAYAN KİŞİ NASIL EMEKLİ OLABİLİR?
Sigorta girişim 2000 yılı ekim ayında yapıldı ama sadece 1 gün prim ödendi. Ondan sonra okul hayatı, iş bulamama ve kendi tarım işimizde çalışma nedeniyle hiç sigortalı çalışmam olmadı. Şu an 40 yaşındayım. BES’e prim ödeyerek emekli olabilir miyim? Aylık ne kadar ödemem gerekir? (İsimsiz)
Bireysel emeklilik sistemi (BES) şu an itibarıyla emeklilikten ziyade tasarruf yapma imkânı sağlıyor. Kırk yaşında olduğunuza ve sigortalı bir işte çalışmadığınıza göre isteğe bağlı sigorta yaptırarak 5400 prim günüyle 62 yaşında emekli olabilirsiniz. İsteğe bağlı sigortada aylık en az bin 144.80 TL prim ödersiniz. 5400 günü doldurduktan sonra emeklilik yaşını bekleyebilirsiniz.
BİRDEN FAZLA STATÜDE ÇALIŞANLARIN HANGİ STATÜDEN EMEKLİ OLACAĞI NASIL BELİRLENİR?
1985 doğumlu kadınım. SSK girişim 12 Temmuz 2013 tarihinde yapıldı. 4/a’da 2366 prim günüm bulunuyor. 2008 sonrası prim gün sayısının tamamına bakıldığını duydum. Bu durumda 2600 gün isteğe bağlı sigorta ödeyip, 200 gün de SSK’lı çalışarak yaştan emekli olabilir miyim? (Meryem B.)
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girdikten sonra ilk defa sigortalı çalışmaya başlayanlar birden fazla statüde çalışmışlar ise tüm çalışma yaşamları boyunca en fazla hangi statüde çalışmışlar ise o statüde emekli edilirler.
