Aynştaynyum nedir, nerelerde kullanılır? Aynştaynyum kullanım alanları, özellikleri ve simgesi

İsmini ünlü fizikçi Einstein'dan alan element doğada bulunmayan, yapay elementlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki element "Einsteinyum" olarak da bilinmektedir. Amerika'nın ilk hidrojen bombası denemesi sırasında oluşan bulutun partikülleri arasında keşfedilen bu element, yüksek derecede radyoaktiftir. Aynştaynyum nedir, nerelerde kullanılır? Aynştaynyum kullanım alanları, özellikleri, periyodik tablodaki simgesi ve yeri nedir? İşte, detaylar.

Giriş: 16.10.2023 - 17:35 Güncelleme: 16.10.2023 - 17:35

Aynştaynyum nedir, nerelerde kullanılır?

Tehlikeli olarak öngörülen element, aktinit serisinin bir üyesidir. 1952 yılında Albert Ghiorso ve çalışma arkadaşları tarafından keşfedilmiştir. Yılda sadece birkaç miligram üretilmektedir. Metalik ve radyoaktiftir. Aynştaynyum nedir? Nerelerde kullanılır? Aynştaynyum simgesi, sembolü ve periyodik tablodaki yeri nedir? Kullanım alanları ve özellikleri nelerdir? İşte, merak edilen detaylar.

Aynştaynyum Nedir?

1952'deki ilk hidrojen bombası patlamasının enkazında keşfedilen element, gümüşi beyaz renkli katı bir metaldir. Aktinit serisinin yedinci sentetik transuranyum elementidir. Oksijen, su buharı ve asitlerden etkilenir, alkali metallerden etkilenmez. Bu yönüyle kimyasal anlamda radyoaktif geçiş metalleri olan diğer aktinitler gibi davranmaktadır. Birden fazla oksidasyon durumu sergileyen, renkli bileşikler oluşturabilen reaktif bir element olarak karşımıza çıkmaktadır. Nükleer reaktörlerde plütonyumun nötron bombardımanına tutulmasıyla birkaç miligram aynştaynyum üretilebilmektedir.

REKLAM

Aynştaynyum Nerelerde Kullanılır?

Aynştaynyumun herhangi bir izotopunun neredeyse hiç kullanımı yoktur. Günümüzde sadece araştırma amaçlı üretilmektedir.

Aynştaynyum Simgesi

Elementin simgesi “Es” harfleriyle ifade edilmektedir. En yaygın izotopu olan aynştaynyum-253, yüksek güçlü bir nükleer reaktörde kaliforniyum-253'ün parçalanmasıyla yapay olarak üretilmektedir. Diğer izotopları ise, laboratuvarlarda, çok daha küçük miktarlardaki ağır aktinit elementlerini hafif iyonlarla çarpıştırarak sentezlenmektedir.

Aynştaynyum Sembolü

Element “Es” sembolüyle temsil edilmektedir. Uranyumun sürekli ısınması veya termonükleer tepkimeler sırasında oluşan bu sentetik element, doğal kaynaklarda henüz tespit edilmemiştir. 17 izotopu vardır ve bütün izotopları radyoaktiftir. Düşük kütle numaralı izotopları, berkelyum veya kaliforniyum atomlarının alfa parçacıkları ile bombardımanı sonucu elde edilmektedir. Nükleer reaktörlerde plütonyumun nötron bombardımanıyla az miktarda üretilebilmektedir.

REKLAM

Aynştaynyum Periyodik Tablodaki Yeri

Periyodik tablonun 7. periyodunun aktinitler grubunda yer alan 11. elementi olarak karşımıza çıkan Aynştaynyumun atom numarası 99'dur.

Aynştaynyum Kullanım Alanları

Şimdiye kadar yalnızca çok küçük miktarlarda aynştaynyum üretilmiştir ve temel kullanımını bilimsel çalışmalar oluşturmaktadır. Birkaç tıbbi kullanımı vardır ancak ticari değildir.

Aynştaynyum Özellikleri

Erime noktası 860 derece, kaynama noktası tahmini 996 derecedir.
Yoğun radyoaktivitesi sebebiyle hem ısı hem de mavi ışık yaymaktadır. Yüksek radyoaktivitesi kristal yapısına zarar vermektedir.
Bilimsel araştırmalar ve daha ağır elementlerin sentezinde başlangıç maddesi olarak kullanılmaktadır. 1955 yılında mendelevyum elementinin ilk örneğini sentezlemek için aynştaynyum kullanılmıştır.
En verimli üretimi yeraltında yapılan hidrojen bombası denemelerinden sağlanmaktadır.
1970 yılında ilk kez aynştaynyumun saf metal formu izole edilmiştir.
Çok az miktarlarda elde edildiğinden önemli bir uygulaması bulunmamaktadır.
Sağlık üzerindeki etkilerine ilişkin herhangi bir veri bulunmuyor. Ancak radyoaktivitesi sebebiyle toksik olabileceği tahmin ediliyor.
Üretilen izotopları kısa yarı ömre sahiptir; bu nedenle temel bilimsel araştırmalar dışında neredeyse hiçbir pratik uygulaması bulunmamaktadır.
1955 yılında ilk kez mendelevyum elementini sentezlemek için Aynştaynyum-253 izotopu kullanılmıştır.
1961 yılında ilk kez tartılabilir veya gözlemlenebilir miktarda aynştaynyum elde edildi. Bu miktar, yalnızca 0,01 miligramdı.
Dünya oluştuğundan beri yerkabuğunda oluştuğu öngörülen aynştaynyum, kısa yarılanma ömrü dolayısıyla bozunmuş veya farklı elementlere dönüşmüş durumda. Yani yerkabuğunda oluşan aynştaynyum yok oldu.
ABD’deki Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı’nda 4 yıl süren bir ışınlama programı sonrası 1 kilogramlık plütonyum izotopundan kimyasal ayrıştırma yöntemleri ile 3 miligram aynştaynyum elde edilmiştir.

Haberi Hazırlayan: Kubilay Kos

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ