Yüksek faizden en çok hangi şirketler etkileniyor?
TCMB ekonomistlerinin faizin yatay seyrettiği 2014-2015 dönemi ile parasal sıkılaşmanın yaşandığı 2018-2019 dönemlerini karşılaştırdığı çalışmaya göre parasal sıkılaşma ile temerrüt oranı en çok büyük şirketlerde artıyor. Çalışmada yer alan bulgulara göre zaman zaman dile getirilenin aksine faizlerin artmasından küçük şirketler daha az etkileniyor. Bunda küçük şirketlerin sıkılaşma ve kriz dönemlerinde ortaklardan finansman sağlamasının etkili olduğu değerlendiriliyor. Bunun yanında çalışmada parasal sıkılaşmayla beraber temerrüt oranının en çok inşaat sektöründe arttığı tespit edildi
TCMB, parasal sıkılaşmanın şirketler üzerindeki etkisini ele alan "Yükselen Ticari Kredi Faizlerinin Firmaların Temerrüt Olasılıklarına Heterojen Etkisi Üzerine Bir İnceleme" isimli bir çalışma yayımladı.
Yusuf Kenan Bağır, Ünal Seven ve Ertan Tok'un hazırladığı çalışmada parasal sıkılaşmaya konu olan ve referans alınan 2018-2019 dönemi ile faiz oranlarının daha yatay seyrettiği 2014-2015 dönemi arasında reel sektör firmalarının temerrüt davranışlarındaki farklılıklar irdelendi. Çalışmanın sonuçları, borçluluğu yüksek firmaların temerrüde düşme olasılığının daha yüksek olduğunu ve borçluluk-temerrüt ilişkisinin firmanın ölçek ve sektörüne göre değiştiğini ortaya koydu.
Çalışmada yer alan bulgulara göre, hem parasal sıkılaşmanın olduğu 2018-2019 hem de faizin yatay seyrettiği 2014-2015 dönemlerinde orta ölçekli firmaların ortalamada en yüksek temerrüt oranına sahip firma grubu olduğu görüldü. Büyük ölçekli firmaların temerrüt oranları diğer ölçek gruplarına göre genellikle daha düşük kaldı. Tüm ölçek gruplarında borçluluk arttıkça temerrüt oranı da arttı. Dolayısıyla, firma borçluluğu ile temerrüt oranı arasında pozitif bir ilişkinin varlığı ortaya koyuldu.
EN YÜKSEK ARTIŞ BÜYÜK ÖLÇEKLİ FİRMALARDA
Yapılan hesaplamalar sonucunda parasal sıkılaştırma ortamında (2018-2019 dönemi) ölçek durumuna göre temerrüt oranlarındaki en büyük etkinin 2,6 puan artışla büyük ölçekli firmalar üzerinde olduğu görüldü. Orta ölçekli firmalar üzerindeki etki de (2,2 puan) büyük ölçekli firmalar üzerindeki etkiye yakın çıktı.
Öte yandan çalışmada, genelde varsayılanın aksine mikro ölçekli firmalarda parasal sıkılaşmanın temerrüt davranışı üzerindeki etkisinin sınırlı olduğu görüldü.
KÜÇÜK ŞİRKETLERİN ORTAKLARINDAN FİNANSMAN SAĞLADIĞI DEĞERLENDİRİLİYOR
Bu ilginç tespitle ilgili çalışmada şu değerlendirmeye yer verildi:
"Bu bulgumuz, literatürdeki temerrüt oranı mikro ölçekli firmalarda diğer ölçek gruplarına göre daha yüksek olduğunu ima eden sonuçlarla çelişmektedir. Mikro ölçekli firmaların borçlulukları içerisindeki banka kredi payının oldukça düşük olması ve bu firmaların kriz dönemlerinde ortakları üzerinden finansman desteği sağlamasının Türkiye özelinde böyle bir sonuca ulaşılmasının temel nedenlerinden biri olduğu değerlendirilmektedir. 5 Bu bağlamda, Yarba (2021) çalışması 2007-2015 dönemini kapsayan firma bazlı mikro verileri kullanarak Türk firmalarının, özellikle KOBİ’lerin, kriz veya sıkılaşma dönemlerinde ortaklardan finansman desteği sağladığına yönelik kanıtlar sunmaktadır."
Bunun yanında çalışmada yer alan bulgulara göre borçluluk durumuna göre temerrüt oranlarındaki en büyük etki 3.6 puan artış ile yüksek borçluluktaki firmalarda kaydedildi. Onu 1.3 puan fark ile orta borçluluktaki firmalar takip etti. Düşük borçluluktaki firmalarda ise yüksek faiz patikası ortamında temerrüt oranları düşüş gösteren mikro ölçekli firmaların örneklemdeki ağırlığı sebebiyle bir düşüş kaydetti. Para politikası faiz oranının artmaya başladığı Haziran 2018-Eylül 2019 ile faizlerin yatay seyrettiği Haziran 2014-Eylül 2015 dönemleri firma temerrüt davranışları açısından borçluluk-ölçek kırılımında karşılaştırıldığında, temerrüt oranı değişiminin en yüksek olduğu grup yüksek borçlu orta ölçekli firmalar oldu.
Analizler, düşük borçlu-mikro ölçekli firmaların 2018-2019 döneminde 2014-2015 dönemine göre daha düşük oranda temerrüde düştüğünü gösterdi.
SEKTÖRLERE GÖRE ETKİLER
Çalışmada borçluluk ve ölçek kırılımlarındaki analiz sektörel bazda da incelendi. Tüm sektörlerde yüksek borçluluğa sahip firmaların faiz artışının yaşandığı dönemde faizlerin yatay seyrettiği döneme kıyasla daha fazla oranda temerrüde düştüğü görüldü. Bununla birlikte, farklı faiz patika
dönemlerinde inşaat sektörü temerrüt riskinin en çok arttığı sektör olarak ön plana çıktı.
İnşaat sektöründe yer alan ve 2018 yılı mayıs ayında sağlıklı olan yüksek borçluluğa sahip büyük
ölçekli firmaların yaklaşık yüzde 21’i takip eden 16 aylık dönemde temerrüde düştü.
İnşaatta temerrüt oranı parasal sıkılaşma döneminde 3.2 puan artarken, hizmet, tarım ve sanayide fark ortalama yüzde 1.1 oldu.
