Yaşlı ve engelli aylığı kesilenler ne yapmalı?
Devlet, muhtaç vatandaşlara, başta 65 yaş aylığı ve engelli aylığı olmak üzere birçok sosyal yardım yapıyor. Muhtaçlık halinin sona ermesi veya engellilik oranının değişmesi durumunda yardımlar kesiliyor. İkâmetgah değişikliğini bildirmeyenlerin ödemeleri durduruluyor. Bir yıl içinde yeni ikametin bulunduğu ilçedeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına müracaat edenler, durdurulan aylıkları alabilir. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, sosyal yardımlarla ilgili merak edilenleri yazdı.
Türkiye, sosyal devletin bir gereği olan sosyal yardımların kurumsallaşması konusunda önemli yol aldı. Sosyal yardımlardan en bilineni 65 yaş aylığı. Ancak, 65 yaş aylığı konusunda yapılan önemli bir değişiklik yeterince bilinmiyor. Yaşlı aylığı bağlanırken, hane içinde kişi başına düşen gelirin net asgari ücretin 3’te 1’inden az olması gerekiyor. 2019 yılı için net asgari ücretin 3’te 1’i 609.67 TL’ye karşılık geliyor. Önceki yıllarda kişi başına gelir hesabında aile içinde yaşayan tüm fertlerin gelirleri dikkate alınıyordu. Bu nedenle, oğlunun kızının yanında yaşayan 65 yaş üzerindeki anne babaların çoğu aylık alamıyordu. 2016’da yapılan değişiklikle gelir hesaplamasında sadece 65 yaşındaki ferdin kendisi ile eşinin gelirine bakılıyor. Dolayısıyla, oğlunun kızının yanında yaşayan yaşlılarımız, devletin sağladığı bir hak olan 65 yaş aylığını almak için gönül rahatlığıyla başvurabilirler. Eşlerden her ikisi de 65 yaşını doldurmuşsa, ikisi de ayrı ayrı yaşlı aylığı alabilir.
İKAMETGÂH ADRESİ DEĞİŞİKLİĞİNDE DİKKAT
İkametgâh adresinin değiştirilmesi durumunda, ikamet edilen yerdeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına (SYDV) bilgi verilmesi gerekiyor. Vakfa bilgi vermeyenlerin aylıkları iptal edilmiyor ama geçici olarak ödemeler durduruluyor. Yeni ikâmetgahın bulunduğu yerdeki vakfa bir yıl içinde başvuru yapılması halinde, alınamayan aylıklar ödeniyor. Bir yıl içinde yeni ikâmetgah adresindeki vakfa başvurulmazsa, durdurulan aylıklar alınamıyor. Tekrar aylık bağlatılabilmesi için sıfırdan başvuru yapılması gerekiyor.
RAPORUN SÜRESİ DOLARSA AYLIK DURDURULUR
Engelli aylıklarında rapor süresinin dolmasından dolayı aylıklar kesilmez ancak geçici olarak durdurulur. Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına 1 yıl içinde yeni rapor ile başvurulursa, koşullar sağlamaya devam ediliyorsa, alınamayan aylıklar ödenir.
Bu arada hemen belirtelim, vakıflardan yazı alarak hastaneye giden kişilerden rapor ücreti alınmaz.
ENGELLİLİK ORANI YÜZDE 40’IN ALTINA DÜŞENLER VE GELİRİ ARTANLAR
Engel oranının yüzde 40'ın altına düşmesi halinde, bu durumun ilgili vakfa derhal bildirilmesi gerekir. Bildirimin yapılmasıyla engelli aylığı feshedilir. Bildirim yapılmadığı takdirde yersiz ödeme çıkartılır ve yasal faiziyle geri istenir.
İşe giren engelliler ile gelirlerinde artış olanların da yersiz ödeme ile karşılaşmamak için hemen durumlarını bildirmeleri gerekiyor.
Ayrıca, 18 yaş altı engelli yakını aylığı, çocuğun 18 yaşın doldurduğu tarihte kesilir.
EV SATIN ALANLAR
İkamet etmek üzere ev satın alanların “aylığım kesilecek” diye korkmasına gerek yok. Çünkü gelir testinde ikamet olarak kullanılan konut hesaplamaya dahil edilmiyor. İkamet edilen konut haricindeki konutun rayiç bedelinin 240'ta biri ve kira geliri hesaplanıyor. Kira geliri beyan edilmiyorsa rayiç bedelinin 120'de biri aylık gelir olarak hesaplamaya dâhil ediliyor.
PARASINI ON AY ÇEKMEYENLERİN AYLIĞI KESİLİR
Aylığını on ay boyunca aralıksız olarak hesabından çekmediği tespit edilenlerin 65 yaş ve engelli aylıkları, paranın alınmadığı tarihi takip eden ilk aydan itibaren feshedilir. Burada önemli olan, aralıksız on ay boyunca aylığın alınmamış olması. Aylığını iki üç ayda bir çekenler, yani düzensiz çekenlerin aylığı kesilmez.
BAYRAM İKRAMİYELERİ YARDIMA ENGEL DEĞİL
Engelli aylığının bağlanmasında muhtaçlık hesaplaması yapılırken, ramazan ve kurban bayramlarında ödenen bayram ikramiyeleri hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasına dahil edilmiyor.
DEVLETİN VERDİĞİ SOSYAL YARDIMLAR NELER?
65 yaş aylığı: Sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık almayan, kendisi ve eşi dikkate alınmak suretiyle kişi başına düşen ortalama aylık geliri net asgari ücretin 3’te 1’inden az olan 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarına aylık ödeniyor. 65 yaş aylığı her ay 601.58 TL olarak ödeniyor.
Engelli yardımları: Yüzde 40 - 69 oranında engeli bulunan 18 yaşından büyük, 65 yaşından küçük olan, nafaka bağlanmamış veya nafaka bağlanması mümkün olmayan, sosyal güvenlik kurumlarından bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, sigortalı olarak bir işte çalışmayan, talebine rağmen işe yerleştirilemeyenlere aylık 480 TL yardım yapılıyor.
Engellilik oranı yüzde 70 ve üzeri olan 18 yaşından büyük kişilere ise aylık 720 lira ödeniyor.
18 yaşın altında en az yüzde 40 oranında engelli çocuğu bulunan yoksul ailelere ise aylık 480 lira ödeme yapılıyor.
Eşi vefat etmiş kadınlara yardım: Sosyal güvencesi olmayan, fakir ve muhtaç durumda bulunan, resmi nikâhlı eşini kaybetmiş kadınlara, 2012 yılından bu yana yardım yapılıyor. Yardımlar, Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi (BSYBS) üzerinden yürütülüyor. Başvuruda bulunan vatandaşlardan nüfus cüzdanı dışında herhangi bir belge istenmiyor. Muhtaçlıkları devam ettiği sürece aylık 275 lira olmak üzere 2 ayda bir 550 lira düzenli para ödeniyor.
Muhtaç asker ailelerine yardım: Zorunlu askerlik görevini yürüten er ve erbaşların ihtiyaç sahibi ailelerine 2013 yılından beri yardım yapılıyor. Askere giden kişi evli ise programdan resmi nikâhlı eşi faydalandırılıyor. Bekâr askerlerde ise öncelikle anne başvuruda bulunabiliyor. Anne hayatta değilse baba başvurabiliyor. Aylık ödeme tutarı 275 lira.
Öksüz ve Yetim Yardımı: Annesi veya babası vefat etmiş 18 yaşından küçük muhtaç durumdaki çocuklar için aylık 100 lira yardım yapılıyor. Yardımlar, anne vefat etmişse babaya, baba vefat etmişse anneye, her ikisi de vefat etmişse çocuğa bakan kişiye ödeniyor. Ödemeler, aylık 100 lira olmak üzere 2 ayda bir yapılıyor.
Barınma Yardımları: Oturulamayacak derecede eski, bakımsız ve sağlıksız evlerde yaşayan muhtaç vatandaşlara evlerinin bakım ve onarımı, betonarme ev yapımı yardımı, prefabrik ev yapım yardımı ve ev eşyası alımı için ayni veya nakdi olarak yardım yapılıyor. Bu yardımdan yararlanabilmek için hane içinde kişi başına düşen gelirin net asgari ücretin 3’te 1’inden az olması gerekiyor. Yardım tutarı ihtiyaca göre 15, 20 ve 25 bin liraya kadar çıkabiliyor.
Yakacak Yardımları: 2003 yılından itibaren Türkiye Kömür İşletmeleri’nden sağlanan kömür, hane başına en az 500 kg olmak üzere dağıtılıyor.
Eğitim Materyali Yardımı: Yardıma muhtaç ailelerin çocuklarının önlük, ayakkabı, kıyafet, çanta, kırtasiye gibi temel okul ihtiyaçları karşılanıyor. Bu yardımdan, ilk ve ortaöğrenimde okuyan çocuğu bulunan muhtaç aileler yararlanabiliyor.
Şartlı Eğitim Yardımı: Nüfusun en yoksul yüzde 6’lık kesiminde yer alan ve maddi imkânsızlıklar nedeniyle çocuklarını okula gönderemeyen ailelere, çocuklarının okula devam etmesi şartıyla, “Şartlı Eğitim Yardımı” yapılıyor. Aylık ödeme miktarları, ilköğretime devam eden erkek öğrenci için 35 TL, kız öğrenci için 40 TL; ortaöğretime devam eden erkek öğrenci için 50 TL, kız öğrenci için 60 TL tutarında bulunuyor.
Evde Bakım Yardımı: Engellilik oranı yüzde 50 ve üzerinde olan “ağır” engellilerin evde bakımı için aylık bin 305 lira ödeniyor. Bakım maaşı engelliyebizzat bakan akrabaya ödeniyor. Komşu ya da dışarıdan birine bakım maaşı verilmiyor.Bakıma muhtaç engellilerin özel bakım merkezlerinde bakımı için ise aylık 2 bin 610 lira ödeme yapılıyor.
