Vergi yüzünden net asgari ücret düşer mi?
İşçi ve memur tüm çalışanların asgari ücrete kadar olan kazançlarına vergi istisnası uygulanıyor. Ancak, asgari ücretle çalışıp üzerine prim adı altında ilave kazanç elde edenlerin eline geçen net ücret, vergi diliminin arttığı aylarda net asgari ücretin altına düşebiliyor. Asgari ücretle çalışanlar da haklı olarak "Asgari ücrete kadar olan tüm kazançlar vergiden istisna ise elime geçen ücret net asgari ücretin altına nasıl düşebilir" diye soruyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
PRİM KAZANCI ELDE EDENİN ÜCRETİ NET ASGARİ ÜCRETİN ALTINA DÜŞEBİLİR Mİ?
Fabrikada asgari ücretli olarak çalışıyorum. Asgari ücret + prim usulüyle çalışıyorum. Satış kotasını aştığım aylarda prim alıyorum. Temmuz ayında aldığım maaş net asgari ücretin altında oldu. Önceki aylarda aldığım primlerden dolayı vergi dilimine girdiğim için düştüğü belirtildi. Vergi kesintisi olsa dahi maaşımın net asgari ücretin altına düşmesi normal midir? (Turgay A.)
Öncelikle belirtelim ki, yürürlükteki vergi kanunu dolayısıyla böyle bir durum mümkündür. Tabii siz de böyle bir soru sormakta haklısınız. Çünkü geçen yıl ocak ayında yürürlüğe giren kanun dolayısıyla herkesin asgari ücrete kadar olan kazançları vergiden istisna tutuluyor. Teorik olarak bu durumda net ücretin hiçbir şekilde net asgari ücretin altına düşmemesi gerekir diye düşünülebilir. Kazancı sadece asgari ücretten ibaret olanların eline geçen ücret net asgari ücretin altına düşmez. Ancak, sizin gibi prim vs gibi ilave kazancı olanların eline geçen net ücret, vergi diliminin artmasından kaynaklı olarak bazı aylarda net asgari ücretin altına düşebiliyor.
Yılın ocak – haziran döneminde 8.506 TL olan net asgari ücret, temmuz ayından itibaren 11.402 TL’ye yükseldi. Brüt asgari ücret de aynı dönemde 10.008 TL’den 13.414,50 TL’ye çıktı. Diyelim ki asgari ücretle çalışan bir kişinin brüt kazancı primle birlikte mayıs – haziran aylarında 13.500 TL olduysa temmuz ayında net asgari ücret 11.402 TL’ye yükseldiği halde, bu kişiye ödenen net ücret temmuzda 11.335 TL, ağustos ayında 11.024 TL olur. Mantıksız gibi görünebilir ama vergileme tekniğinden ve vergi diliminin artmasından kaynaklanan bir durumdur.
Yine aynı sebeple, brüt ücreti bu yıl ocak ayından aralık ayına kadar değişmeden 15 bin lira olan kişinin eline geçen net ücret de haziran ve temmuz aylarında düşerken, eylül ayından itibaren 570 lira artar.
KISMİ EMEKLİLİK İLE NORMAL EMEKLİLİK ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Eşim 24 Mayıs 1979 doğumludur. Sigorta başlangıcı 16.01.2001'dir ve 7499 prim günü bulunmaktadır. 26 Ağustos tarihli yazınızda 7000 prim günü olan kadınların da diğer koşullara bakılmaksızın emekli olabileceğinden bahsetmişsiniz. Bu durumda eşim emeklilik başvurusu yapsa emekli olur ve maaş bağlanabilir mi? Yoksa sadece kıdem tazminatını alıp emekli maaşı için yaşının dolmasını mı bekler? (Ahmet K.)
Kanunlara göre emeklilikte bazı şartlar aranır. Yaşı ilerlemiş olduğu halde normal emeklilik için gerekli şartları yerine getiremeyenlere ise daha az prim günüyle “kısmi emeklilik” hakkı tanınmıştır. Örneğin, eşinizin sigortalı çalışmaya başladığı 8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigorta başlangıcı olan kadınlar normalde 7000 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilirler. Bu prim gününü dolduramayanlar ise en az 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günü koşulunu birlikte yerine getirirlerse kısmi emeklilik hakkından yararlanarak yine 58 yaşında emekli olabilirler.
Sözünü ettiğiniz yazımda yaş dışındaki “kısmi emeklilik” koşullarını yerine getirenlerin kıdem tazminatı alma hakkını ele almıştım. Eşiniz şu an itibarıyla normal emeklilik için gerekli prim günü koşulunu yerine getirmiş, 58 olan yaş koşulunu da yerine getirdiğinde emekli olabilir. Diğer yandan, bundan sonra çalışmak istemezse SGK’dan alacağı kıdem tazminatı yazısını işverene sunarak kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Bundan sonra hiç çalışmasa bile 58 yaşını doldurduğunda emeklilik başvurusunda bulunabilir.
AYLIK BAĞLAMA ORANLARI 7200 GÜNDEN SONRA ARTAR MI?
01.09.1998 tarihinde sigortalı çalışmaya başladım. 01.09.2023 tarihinde EYT kapsamında emekliliğe hak kazanıyorum. Prim gün sayım şu an 7050. Prim gününü askerlik borçlanması ile 7200’e çıkartırsam alacağım emekli aylığı artar mı? Aylık bağlama katsayıları 7200 günden sonra artıyor mu? (Muharrem H.)
Her 360 prim gününe karşılık aylık bağlama oranı yüzde 2 oranında artar. 7200 günü aştığı için normalin dışında ilave bir artış olmaz. Emeklilik için gerekli asgari prim günü ve sigortalılık koşullarını tamamladınızsa borçlanma yaparak prim gününü artırmakla uğraşmayın. Kaldı ki, borçlanma yapmak her zaman emekli aylığını artırmaz. Bazı durumlarda emekli aylığına hiç etki etmez, bazı durumlarda ise düşüşe bile yol açabilir. Koşulları yerine getirdiğinize göre bu ayın sonuna kadar dilekçe verdiğinizde 1 Ekim’den geçerli olmak üzere aylığınız bağlanır.
SSK ÜZERİNDEN İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMİ ÖDENEBİLİR Mİ?
EYT yasasından yararlanma hakkım bulunuyor. 5900 prim gününü tamamlamaya 400 günüm kaldı. Ancak iş bulamazsam isteğe bağlı sigorta ödeyerek 400 gün eksiği doldurup emekliliğe hak kazanmak istiyorum. Aşağıdaki hususlarda görüşlerinizi rica ediyorum:
- Son 5.5 yıl SSK’lı olarak prim ödedim. İsteğe bağlı sigortayı SSK’lı olarak ödeyebilir miyim?
- BAĞ – KUR’lu olarak ödersem, SSK’lı olarak emekli olabilir miyim?
- SSK’lı çalışırken ödenen prim ile isteğe bağlı sigorta kapsamında ödenecek aynı tutardaki primin emekli aylığına etkisi farklı mı olur?
- Son olarak aylık 4250 lira isteğe bağlı sigorta primi ödemenin 8500 lira ödemeye göre emekli maaşına etkisini hesaplamak mümkün müdür? (Ömür S.)
SSK’lı (4A) bir iş bulamazsanız isteğe bağlı sigorta yaptırdığınızda SSK’ya sayılmaz. 2008 öncesinde bu mümkündü ancak 2008 sonrasında isteğe bağlı sigorta BAĞ – KUR (4B) kapsamında değerlendirilmektedir.
Birden fazla statüde çalışması olanlar emeklilik başvurusu yaptıklarında prim günü itibarıyla son 7 yıl içinde en çok hangi statüde çalışmışlarsa o statünün kurallarına göre emekli olurlar. Son 5.5 yıl SSK’lı çalıştığınıza ve sadece 400 gün eksiğiniz kaldığına göre, kalan süreyi isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilirsiniz.
İsteğe bağlı sigorta primini asgari ücretin iki katı kazanç üzerinden yatırmanın size ilave katkı sağlayıp sağlamayacağı, önceki dönemlere ait primlerinizin hangi kazanç üzerinden yatırıldığına göre değişir. Önceki dönemlere ait primleriniz asgari ücret veya buna yakın ücret üzerinden yatırılmışsa asgari ücretin iki katı üzerinden prim yatırmak size kazanç sağlamaz.
Son yıllarda gördüğünüz gibi 3600 prim günüyle 10000 prim günü arasında emekli aylığı bakımından bir fark kalmadı. Düşük gösterilen prime esas kazançlar için de aynı şey geçerlidir. Şu an e-Devlet’te görünen kök emekli aylığınız 7.500 TL ve altında ise büyük olasılıkla asgari ücretin iki katı kazanç üzerinden prim yatırdığınızda alacağınız emekli aylığı da çok değişmeyecektir.
İsteğe bağlı sigorta ile devam etmek zorunda kalırsanız primi asgari ücret üzerinden yatırmanızı tavsiye ederim.
EMEKLİLERE YAPILACAK OLASI İLVE ZAMDAN YENİ EMEKLİ OLACAK KİŞİLER YARARLANACAK MI?
Meclis açılışında ekim ayı gibi çıkartılacağı söylenen seyyanen zam yasası Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonrada emeklilik dilekçesini verirsem emekli aylığıma yansır mı? Yoksa yararlanabilmek için yasa çıkmadan mı emeklilik dilekçesini vermeliyim? (Sabit A.)
Emeklilere ilave zam yapılmasına ilişkin yasanın ne zaman yürürlüğe gireceği henüz belli değil. Bazı AK Parti yetkilileri Meclis açıldıktan hemen sonra yasa teklifinin gündeme geleceğini belirtse de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, konuyla ilgili yaptığı son açıklamada bu konudaki çalışmanın yılsonuna kadar tamamlanacağını söyledi. Benim tahminim de ilave zamma ilişkin yasanın ocak ayında yürürlüğe gireceği yönündedir.
Diğer taraftan, ilave zam yasası bu yıl içinde uygulanırsa mevcut emekliler ile 31 Aralık 2023 tarihine kadar emekli olan herkes yararlanır ancak 1 Ocak 2024 tarihinden sonra dilekçe verenler yararlanamaz. Yasa 1 Ocak’tan sonra yürürlüğe girerse hem bu yıl hem de gelecek yıl dilekçe verenler yararlanır.
