Türk futbolunun marka değerine yumruk! Yıllardır eriyen yayın ihalesi merak konusu

Ankaragücü Başkanı Faruk Koca'nın Çaykur Rizespor maçının hakemi Halil Umut Meler'e yumruk atması infial yaratırken Türk futbolu tüm dünyanın gözü önünde büyük bir imaj kaybına uğradı. Yaşanan saldırının ardından Türk futbolunun marka değeri yeniden tartışmaya açılırken sezon sonunda yapılacak olan yayın ihalesinden de nasıl bir sonuç çıkacağı şimdiden merak konusu oldu. Sürekli değer kaybeden Türk futbolu, yaşananların ardından mali anlamda daha da zorlu günler geçirebilir

İnanç Ergülen

iergulen@haberturk.com

Giriş: 12.12.2023 - 15:10 Güncelleme: 12.12.2023 - 15:30

ABONE OL

ABONE OL

Türk futbolu dün akşam Ankara'da kapkara bir gece yaşadı. 1-1 sona eren Ankaragücü - Çaykur Rizespor maçının hemen ardından sahaya giren ev sahibi ekibin başkanı Faruk Koca, hakem Halil Umut Meler'e yumruk attı. Yere düşen Meler, Koca'nın yanındaki kişiler tarafından bir de tekmelenirken görüntüler büyük infial yarattı. Sadece Türkiye'de değil, FIFA ve UEFA başta olmak üzere dünyada da futbolun tüm paydaşları yapılan çirkin saldırıyı kınadı.

Ancak son yıllarda özellikle mali anlamda zor günler geçiren Türk futbolu, Faruk Koca'nın Halil Umut Meler'e attığı yumrukla çok büyük bir imaj kaybı yaşadı. Avrupa'nın önde gelen liglerinden biri olma hedefinde olsa da yanlış transferlere savrulan milyon Euro'lara, boş statlara, verimsiz bir tarlayı andıran altyapılarına, giderlerinin çok altında kalan gelirlerine çözüm üretmekte zorlanan Türk futbolu, başkentte yaşanan skandalla dibe vurdu. Yıllardır süregelen marka değeri tartışmaları da Eryaman Stadı'nın çimlerinde yumruklanan ve tekmelenen hakem Meler'in o görüntüsüyle cevabını buldu.

REKLAM

Yaşananların ardından sezon sonunda gerçekleştirilecek olan yayın ihalesinden çıkacak sonuç da merak konusu oldu. Süper Lig ve 1. Lig için 2022'de uzun süren pazarlıkların sonucunda 123 milyon dolarla tarihin en düşük yayın anlaşmasına imza atılmıştı. Türk futbolu, 6 sene içinde 373 milyon dolarlık kayıp yaşarken Avrupa'nın da oldukça gerisinde kaldı. Süper Lig; 5 büyük futbol ligi kabul edilen Premier Lig, LaLiga, Serie A, Bundesliga ve Ligue 1'in yayın gelirinde 12 kat gerisinde kaldı. Premier Lig'le aramızdaki fark ise tam 23 katına çıktı.

Türk futbolunun dört büyükleri Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor'un borsaya açık şirketlerinde toplam borç, 29,93 milyar liraya ulaştı. Kulüplerin toplam 29,93 milyar liralık borcuna karşılık alacak toplamı, ilişkili taraflardan (Dernek ve bağlı şirketler) alacaklar hariç 12,45 milyar lira olurken bu rakam borcun yarısı bile etmiyor.

REKLAM

Türk futbolunda yayın ihaleli dönemin özetini ise şöyle derledik:

Süper Lig'in yayın hakları için ilk ihale 96-97 sezonu öncesinde yapıldı ve şifreli döneme geçildi. Yayın gelirlerinin belli oranlarda paylaştırılmasını sağlayan havuz sistemi kuruldu. Böylelikle yayın hakkını kazanan kuruluşlar, maçları şifreli olarak yayınlamaya başladı.

1996-1999 sezonları için ihaleye giren tek kuruluş Cine 5 oldu. Cine 5 (1. yıl için 40, 2. yıl için 45, 3. yıl için 55 milyon dolar) üç sezon boyunca yayın haklarının sahibi oldu.

1999-2000 ve 2000-2001 sezonları için yayın ihalesini yıllık 60 milyon dolarla iki yıllığına Teleon kazandı. Ancak 2001 sezonu devre arasında sözleşme feshedildi.

Yapılan yeni ihaleyi ise 465 milyon dolar teklif eden Digiturk kazandı ve ligin yayın haklarını 3,5 yıllığına satın aldı. 2004-05 öncesinde yapılan yeni ihaleye de yıllık 135.8 milyon dolar teklifle giren Digiturk, Süper Lig'in yayın haklarını dört sezon daha elinde bulundurdu. Digiturk, 2008-2009 ve 2009-10 sezonları için ise yıllık 140 milyon dolar ile iki sezon daha yayın haklarının sahibi oldu.

REKLAM

2010 yılındaki ihaleyi 2013-2014 sezonu sonuna kadar yıllık 321 milyon dolar bedelle Digiturk kazandı. Yaklaşık 4 saat süren ihalede B ve C paketlerini (Süper Lig özet, 1. Lig canlı ve mobil yayın) TRT ve Telekom satın alırken ihalenin toplam bedeli 374 milyon 710 bin dolar oldu.

Daha sonra 3 Temmuz sürecindeki maddi kayıpları önlemek adına sözleşme uzatıldı. 2015-16 ve 2016-17 sezonlarının yayın hakkı, herhangi bir ihale açılmadan TFF ile yapılan anlaşma sonrasında Digiturk'te kaldı.

21 Kasım 2016'daki ihale ise 10 dakika sürdü. Şartname alan 3 firma ihaleye katılmadı. 2017-18 sezonundan itibaren beş sezon boyunca Süper Lig ve 1. Lig yayın haklarının sahibi 500 milyon dolar + 90 milyon dolar KDV ile mevcut yayıncı Digitürk oldu. TFF'nin yüzde 12 olan payını yüzde 4'e düşürmesiyle birlikte Süper Lig takımlarının geliri artırıldı.

Yapılan ihalenin ardından 500 milyon dolara yayın hakları satılan Süper Lig'in değeri 21 yılda 12,5 kat artmıştı. Digiturk'ün 5 yıl sonunda kasasından KDV dahil toplamda yaklaşık 3 milyar dolar çıkacak, kulüplerin kasası dolacaktı. Kulüpler gelirlerinin ise en az yüzde 30 artması bekleniyordu.

REKLAM

Ancak aradan geçen 5 yılın ardından evdeki hesap çarşıya uymadı. Önce ihale bedelinin yarısı TL, diğer yarısı dolar olarak sabitlendi. Yayıncı kuruluşun yaptığı ödeme her yıl azaldı. Avrupa'da alınan başarısız sonuçlar, geçmişte yapılan yanlış transfer politikası, sıfır üretim de ligin marka değerini düşürdü. Zaten sallantıda olan ligin marka değerine bir darbe de pandemi vurdu. Kulüpler Birliği, 160 milyon dolarlık teminat mektubu bir umut olarak görse de söz konusu mektubun kayıp olduğu ortaya çıktı. Geç yapılan ödemeler, korsan yayıncılık, yapılan indirimler ve TL'nin dolar karşısında değer kaybetmesi sonrası o gün yıllık meblağ yaklaşık 215 milyon dolara kadar geriledi.

14 Şubat 2022'de açıklanması beklenen Süper Lig ve 1. Lig'in yeni yayın ihalesinde beklenen teklifler gelmeyince süreç tam iki kez uzatıldı. Yapılan uzun görüşmelerin ardından Türkiye Futbol Federasyonu, 2022-2023 futbol sezonu ve devam eden sezonlara ilişkin yayın ihalesini iptal edildiğini ve mevcut yayıncı Digiturk beIN MEDIA GROUP ile 2 yıllık uzatma sözleşmesi yapılmasına oy birliği ile karar verildiğini açıkladı. Başkan Mehmet Büyükekşi, "Digiturk ile 2 milyar 200 milyon TL üzerinden anlaşmamızı yaptık" dedi.

REKLAM

Bu da demek oluyor ki; yeni ihale sonrası 6 sene içinde 373 milyon dolarlık bir kayıp yaşandı. Bir anlamda yayın haklarında Türk futbol yayın tarihinin en düşük anlaşmasına imza atıldı.

UEFA ülke puanı sıralamasında Türkiye'nin de 9. sırada bulunduğu Avrupa'nın ilk 10 liginde bu sezonki ulusal TV yayın geliri ortalaması 587 milyon Euro (19 milyar lira) olurken Süper Lig ise (1 Lig dahil) 84 milyon Euro (2,6 milyar lira) ile bu organizasyonların 7 kat gerisinde kaldı. Türkiye Süper Lig ve 1. Lig yayın haklarını elinde bulunduran Digiturk beIN Media Group, 2023-2024 sezonunda yani bu sezon için TV hakları anlaşması kapsamında 2,6 milyar lira veriyor. Türkiye'deki yayın geliri her iki ligi kapsıyor. Yayın ihalesi bu sezon sonunda yenilenecek...

Avrupa'nın ilk 5 büyük ligini takip eden ve Süper Lig'in de aralarında olduğu ikinci 5 büyük lig içinde yer alan Hollanda, Portekiz, Belçika, Türkiye ve İskoçya birinci liglerinin bu sezonki ulusal TV yayın geliri ortalaması ise 96 milyon avro (3 milyar lira) oldu.

REKLAM

Avrupa'nın 5 büyük futbol ligi kabul edilen Premier Lig, LaLiga, Serie A, Bundesliga ve Ligue 1 bu sezonki TV yayın geliri ortalaması 1 milyon Euro (31 milyar lira) olurken Türkiye Süper Lig ise 2,6 milyar lira ile 12 kat düşük düzeyde kaldı.

İngiltere Premier Lig'de 2022-2023 sezonundan itibaren 3 yıllığına imzalanan yayın ihalesinin bedeli 5,1 milyar sterlin olmuştu. Yapılan anlaşmaya göre, Premier Lig'de bu sezon ulusal TV yayın geliri olarak yaklaşık 1,7 milyar sterlin (61 milyar lira) dağıtılıyor. Süper Lig için TV yayın hakları anlaşması tutarı, Premier Lig'deki bir sezon için 61 milyar liralık anlaşmanın yüzde 4'üne tekabül ediyor. Sezonluk ulusal TV yayın hakları anlaşmaları kıyaslandığında; Premier Lig'in yıllık TV yayını gelirinin, Süper Lig'in 23 katı olduğu gözüküyor.

Almanya Bundesliga'da bu sezonki yerel yayın hakları 34 milyar lira ile Türkiye Süper Lig'de bu sezonki TV yayın hakları değerinin 13 katı oldu.

LaLiga'nın bu sezonki ulusal TV yayın geliri ise 31 milyar lira ile Süper Lig'in yıllık yayın gelirinin 12 katı düzeyinde bulunuyor.

İtalya Serie A'da ise 2021-2024 yılları için yerel yayın hakları ihalesini DAZN firması kazandı. Serie A'da bu sezonki yerel yayın hakları 840 milyon avro (26 milyar lira) düzeyindeyken Türkiye Süper Lig'de bu sezonki TV yayın hakları değerinin 10 katı oldu.

Fransa Ligue 1'de de bu sezonki yerel yayın hakları 19 milyar lira ile Türkiye Süper Lig'de bu sezonki TV yayın hakları değerinin yaklaşık 7 katı oldu.