Türk futbolunun kronik problemi: Zeminler

"OKULLAR PERSONEL YETİŞTİRMİYOR"

Zemin bakımına ortalamanın üzerinde önem veren kulüpler dahi, Türkiye standartlarından yukarısında meblağlar ödemesine rağmen hastalıklarla boğuşabiliyor. Türkiye'de 300'ün üzerinde nizami boyutta futbol sahası yapan firmanın sahibi Kuvvetli, yeni hastalıklarla karşılaşabildiğini ifade ediyor.

100'den fazla mantar hastalığı ve sahanın kökünü yiyen yeraltı zararlıları da varken bu işin eğitimini almış insanlara ihtiyaç duyuluyor. "Personel bulmakta çok zorlanıyoruz" diyor Kuvvetli. "Eğitilmiş personel bulamıyoruz. Bu işi bilmeyen insanları şirketimize alıyor, önce eğitiyor sonra kulüplerimize aktarıyoruz. Maalesef Türkie'de bu işi yapan, personel yetiştiren okul yok. İzmir Bayındır'da bir tane iki yıllık meslek yüksekokulu var ama iki yılda ne öğrenilir? Mezunların çoğunu işe alıyorum ama burada da bir eğitimden geçiyorlar. Sıfırdan alıp yetiştirmek durumunda kalıyoruz"

KULÜPLER YETERLİ KAYNAĞI AYIRIYOR MU?

Bugün 20-30 hatta 40 milyon Euro'luk maaş tablolu A Takım kuran kulüpler, bilançolarının ne kadarını zemin bakımına ayırıyor? "Maalesef bu işlere yeterli ödenek ayrılmıyor" diyor Kuvvetli. "Çok kısıtlı bütçe ve imkanlarla bu işi götürmeye çalışıyoruz"

"EKİPMANDA YURT DIŞINA BAĞIMLIYIZ"

Yetişmiş insan kaynağının bulunmadığı zemin bakım ve çim üretimi sektöründe ekonomik açıdan zor durumdaki kulüpler de yeterli kaynağı ayıramıyor. Peki bakım yapılacak ekipmanlarda durumumuz ne? "Makine ve ekipman problemimiz de var, yurt dışına bağımlıyız" diyor Kuvvetli. "Söz konusu ekipmanlar Euro'yla satılıyor. Bir stada asgari düzeyde bir bakım ekipmanı alacağınız zaman yaklaşık 100- 150 bin Euro arasındadır ki bu Türkiye şartlarında büyük paralar. PSG'de antrenman tesisleri ve stadyumda çalışan personel sayısı 50 civarında. Bakım makinesinden 45 adet var. Biz yedi sahayı üç-dört makineyle götürmeye çalışıyoruz" diyor Kuvvetli. "PSG'de çim bakım ekibinin şefi 30 bin Euro, çalışanlar 10 bin Euro maaş alır. Biz cüzi şartlarla idare etmeye çalışıyoruz ki bizim ödeyebildiğimiz para da kulüplerden alabildiğimize göre"

"TÜRKİYE GÜNEŞ CENNETİ, STATLAR GÜNEŞ GÖRMÜYOR"

Türkiye'de son yıllarda 30'un üzerinde stadın yapımı ve bakımı tamamlanırken zeminlerdeki problem değişmedi. Modern stat yapımıyla övünen ülkemizde statların mimarisi de zemin probleminin ne yazık ki bir parçası. "Statların fiziki yapıları da bir diğer problem, bunu bir türlü aşamıyoruz" diyor Kuvvetli. "UV cihazları dediğimiz ısı ışık sistemleri dediğimiz sistemleri kullanıyoruz ki bunlar çok pahalı sistemler. Halbuki Türkiye güneş cenneti. Güzel projelerle bu problemi çok rahat aşabileceğimizi düşünüyorum. Yeni yapılan statların çoğunluğu güneş görmüyor. Hele kışın gölge alanlar, yarı sahayı geçiyor"

HANGİ STATLAR SORUNLU?

Süper Lig kulüpleri milyon Euro'luk sporcularını düzgün bir zeminde futbol oynatmakta zorlanıyor. Hangi statlarda güneş sorunu yaşanıyor? "Galatasaray çok sıkıntılı. Fenerbahçe sıkıntılı, Beşiktaş sıkıntılı" diyor Kuvvetli. "Diğer şehirlerdeki yeni yapılan statlar da öyle. Güneş anlamında hele özellikle kış aylarında çok sıkıntılı süreç yaşanıyor. Adana Stadı var, yani inanamazsınız. Stat neredeyse güneş görmüyor. Bir de nemli ortam olunca tabii ki doğal çimi çok sağlıklı besleyemiyorsunuz, elde tutamıyorsunuz. Yapıların da düzeltilmesi lazım"

STAT MİMARİSİNDE YAPISAL BOZUKLUK MU VAR?

Bundan dokuz yıl sonra Avrupa Şampiyonası'na ev sahipliği yapacak ülkemizin statlarındaki yapısal bozukluktan sadece Kuvvetli değil, futbolun birçok paydaşı şikayetçi. Bu sorunun üstesinden gelinilebilir mi? "Daha değişik projeler yapılabilir" diyor Kuvvetli. "Türkiye'de problem, güney cephelerdir çünkü güneşi kesen taraf güney cephelerdir. Güney cepheleri daha estetik, güneşi alabilecek şekilde veya çatıları güneş ışınlarını yansıtabilecek malzemeyle kaplayarak yapılabilir. Yeni statlar hep aynı problemi yaşıyor. Devletin kurumları bu işin projelerini çiziyor, yapıyor. Bu faktörü göz önünde alırlarsa eminim ki çözerler. Almanya'da saha dışına çıkan stadyum zemini de var. Çimleri dışarı alıyor, bakımını dışarıda güneşin altında yapıyor sonra içeri alıyorsunuz. Problem yok. Real Madrid'in yeni yapılan sahası var. Parça parça sahayı yer altına alıyor, orada bakıma devam ediyor. Bunlar ki maddi imkanlara bağlı. Bizim kulüplerin bunları yapmaları çok zor."

MEVCUT ŞARTLARDA SORUNUN ÇÖZÜMÜ VAR MI?

Statların yapısının kısa sürede değiştirilmesi pek mümkün değil. Mevcut şartlarda güneş görmeme sorunu için çözüm üretilebilir mi? "UV dediğimiz cihazlarla destekliyoruz ki Avrupa'da bütün kulüplerde var" diyor Kuvvetli. "Bizde üç beş ünite, orada tüm sahayı aynı anda kaplayacak kadar var. UV cihazlar, güneş ışığı ve ısısı salan sistemlerle yürütmeye çalışıyorlar. Bizde büyük kulüplerimizde var, Süper Lig takımlarının birçoğunda var ama yeterli miktarda mı bence değil. O da para yani"

UV CİHAZLARIYLA BAKIMIN MALİYETİ NEDİR?

Şişkin kontratlı futbolcuların zaman zaman sakatlanmasına neden olan zemin bozuklukları için alınabilecek önlemlerin maliyeti nedir? "Beş-altı tane ünite alsanız ki sahanın üçte birini kaplar bu, yaklaşık 500 bin, 600 bin Euro tutar" diyor Kuvvetli. "Elektrik ayrı bir konu, alttan ısıtmalarımız var. Şu an neredeyse bütün statlarımız alttan ısıtmalıdır. Bunların maliyeti de yüksek. Bir de UV cihazlarının elektrik maliyetleri var. Bunlar pahalı geliyor ama bir kulüp için mali boyutu çok mu ağırdır? Bana göre değildir. Yani aylık 10-20 bin Euro'yu bir kulüp çok rahat harcayabilir."

"BİR STAT ZEMİN BAKIMININ AYLIK MALİYETİ 10 BİN EURO"

Yaz aylarında bir kulübün bir saha için harcadığı su miktarı günlük 70-80 tonu buluyor. UV cihazlarının da kullanıldığı bir stadın aylık elektrik maliyeti 1 milyon lirayı aşabiliyor. Elektrik, su faturalarının yanı sıra çalışanların harcama kalemleriyle birlikte bir kulübün zemin bakım maliyeti hangi boyutlara ulaşıyor?

"10 bin Euro eder" diyor Kuvvetli. "Statta en az beş-altı adam çalışır. Bunların sigortalarıyla maaşlarını, atılan gübreyi, tohumu düşünün. Bir stadın bir aylık zemin bakım maliyetinin toplam pakedi yaklaşık üç yüz bin lira. Yani 10 bin euro gibi bir aylık maliyettir bu. Bizde problem"

"BOZULAN ZEMİNLER BİR AYDA DÜZELİR AMA..."

Bakımı uzmanlık isteyen bir zeminin bozulduktan sonra iyileşme süreci nasıl işliyor, ne kadar bir süre gerekiyor? "Bozuk kısım üst zemin ise bir ayda düzeltebilirsiniz ama yapacağınız işlem için bir aylık boşluğu bulmanız lazım" diyor Kuvvetli. "Bu statlarda pek mümkün olmuyor. Antrenman tesisleri çok yetersiz. Çoğu kulübün bir tane antrenman sahası var. Yani profesyonel takıma bir tane antrenman sahası düşüyor genellikle. Antrenman sahası sayısı daha fazla olursa bir gün birinde oynatırsınız birinde, bir gün birinde"

KULÜPLERİN SAHA SAYISI YETERLİ Mİ?

2021 yılında Ajax, halihazırda 12 adet saha bulunan tesisini daha da genişletme kararı almış ve mevcut sahalara 4 saha daha eklemişti. Avrupa'nın birçok kulübü gelirinin önemli bölümünü yüksek saha sayılı tesisleşme projelerine aktarırken bizde çift haneli rakamlara ulaşabilen kulüp sayısı bir elin parmağını bulmuyor. "Arsenal'e gittim, 16 tane antrenman sahası var. 16 tane! 5 tanesini akademiye vermiş. 11 tanesini A Takım kullanıyor" diyor Kuvvetli. "Yani bir sahaya 11 günde bir sıra geliyor. Barcelona'ya gidin A Takımın 9 tane antrenman sahası var. Real Madrid öyle, PSG'nin öyle, hepsi öyle yani. O sahada antrenman yapıldıysa, bakımı yapacak yeterli süreleri oluyor. Avrupa'daki kulüplerde bütçe sınırsız. İstediğiniz, ihtiyacınız olan makineyi anında alabilirsiniz. İlacı gübreyi, uygulamaları yapabilirsiniz. Para sınırlaması yok ama Türkiye'de hepsi yurt dışından geliyor. Hepsi Euro'yla, dolarla... Bu anlamda zorlanıyoruz."

SEZON DEVAM EDERKEN ZEMİNİ DÜZELTME SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?

Diğer birçok parametre gibi saha sayısı da sağlıklı bir zemin bakım süreci için yetersiz durumda. Sezon devam ederken kulüpler genellikle üç günde bir maç oynuyor ve sıkışık fikstür başka sorunları da beraberinde getiriyor. Maç takviminin yoğunlaştığı süreçte zemin bakımı nasıl yapılabilir? "Milli takım aralarında düzeltilebilir" diyor Kuvvetli. "Takım içeride oynamış, milli takım arası girmiş. Diyelim ki 15 gün, takım bir sonraki maçını da dışarıda oynuyor. 20 günlük bir zaman kazanıyorsunuz. Yirmi günde bence bir stat zemini düzeltilebilir"

İKLİMSEL VE MEVSİMSEL FARKLILIKLAR NASIL ETKİ EDİYOR?

Türkiye, ülke puanında gerilerken kulüplerimiz de bugün UEFA organizasyonlarına katılabilmek için uzun bir yolu yürümek durumunda. Ön eleme maçları futbolcuların da zeminlerin de daha az dinlenebilmesine neden oluyor; zeminler bu durumdan daha çok etkileniyor. Mevsimsel farklılıklar zeminlere nasıl etki ediyor? "Yaz ayları bizim bizim en kötü aylarımızdır" diyor Kuvvetli. "Çim temmuz, ağustosta gelişim yaşamaz çok fazla, uykuya geçer. Sıkıntılıdır. Genelde bütün şehirlerimiz nemli şehirlerdir. Bir de aralık, ocak, şubat gibi kışın çimin kendini yenilemediği, üremediği, kardeşleme yapmadığı dönemdir. Kışın da çok sıkıntı çekeriz"

ZEMİNİ BOZMAYAN MAÇ PERİYODU NASIL OLMALIDIR?

Adana Demirspor'un başkanı Murat Sancak milli ara öncesinde Adana'ya bir stadın yetmediğini ve sıkışık fikstürün zemini etkilediğini dile getirdi. Bir statta ideal maç periyodu ne olmalı? "Haftada bir maç oynanabilir ama sıkıntılı statlarda iki takımın oynaması..." diyor Kuvvetli. "Adana Stadı gibi sıkıntılı bir statta iki takımın oynaması, hele Adana Demirspor'un Avrupa elemeleri oynaması, yarın Ziraat Türkiye Kupası maçları eklenecek, lig müsabakaları derken haftada üç maça geliyor ki bunu bir stat zemininin kaldırması mümkün değildir"

TÜRKİYE'YE UYGUN BİR ÇİM TİPİNDEN SÖZ EDİLEBİLİR Mİ?

Bozuk zeminde yapılan maçlardan sonraki birkaç gün çim tartışması yaşanır. Futbolun içinden de konuya dair 'Türkiye iklimine uygun çim' fikir ve önerileri gelir. Türkiye iklimine uygun bir çim söz konusu mu? "Hayır" diyor Kuvvetli. "Türkiye'deki tohumların hepsi Avrupa'dan, Amerika'dan geliyor. Türkiye'de yerli bir tohum üretimi, çim tohum üretimi yoktur. Futbol sahası çimlerinin varyeteleri, cinsleri de bellidir. Hepsi Avrupa'dan geldiği için öyle bir şeye katılmam söz konusu değil."

EN UYGUN ZEMİN HİBRİT ÇİM Mİ?

Çim tartışmalarındaki konu başlıklarından biri de hibrit çim... Avrupa'da birçok kulüp doğal ve sentetik çimin karışımı olan zemine geçerken Kuvvetli de stat zeminleri için idealin hibrit çim olması gerektiğini düşünüyor.

KULÜPLER ZEMİNE KENDİ BÜNYESİNDE BAKABİLİR Mİ?

Halı gibi bir zemine sahip olmak isteyen kulüpler, kendi tesis ve statlarındaki zeminine kendisi bakabilir mi? "Tabii ki kendileri yapabilirler ama personel bulma zorluğu var" diyor Kuvvetli. "Bir de tahmin ediyorum böyle sürekli nakit akışı olması lazım. Tohum, gübre, ilaç alacaksınız. Bunlar hiç bitmeyen işlemlerdir. Mazot alacaksınız, yakıtı var, boyası var vesaire vesaire. Kulüpler, bunlarda biraz zorlanıyor. Yani anında nakit para çıkışı zor oluyor kulüpler için ama bunu bir firmayla yaptığınız zaman firma onları sağlayıp getirmek zorundadır parasını verseniz de vermeseniz de. Sahanın bakımı için onları getirecek yani"