Tebriz'in mavi çinili camisi: Gök Mescid

Şehir merkezinin işlek bir noktasında yer almasına rağmen dışarıdan pek belli olmayan bu tarihi yapı, kıble yönündeki kerpiç duvarı ayıran kapısından içeri girince ziyaretçilerini geniş bir bahçe içerisinde kendine özgü duvar ve kubbe yapısıyla karşılıyor.Çeşitli dönemlerde restorasyon gören Gök Mescid in duvarları ilk günkü zarafetinden uzak olsa da şahit olarak bırakılan kısımlardaki ince işçilik hemen dikkatleri çekiyor.İlk dönemlerinden kalan duvar, mavinin çeşitli tonları ve siyah çinilerle bezenmiş, bazı yerlerinde ise sırlanmış tuğla kullanılmış.Gök Mescid, kendi dönemi ve günümüzde tuğlaların yatay yerleştirilmesiyle örülen duvarların aksine beşgen ve sekizgen yıldız desenlere göre yerleştirilen tuğlalarla örülmüş duvara sahip.Açık kaynaklarda da tamamen tuğladan inşa edilen tarihi yapının, dışının zengin çini mozaik ve renkli sırlanmış tuğlalarla kaplı olduğu, adını da buradan aldığı aktarılıyor.Dışarıdan eski ihtişamından eser kalmamış gibi görünse de kubbe tarzı ve ince işçilikten kalan izler caminin zamanında ne kadar güzel olduğunu bir şekilde gösteriyor.Caminin yüksekliği ile dikkati çeken ana giriş kapısının etrafındaki mavi, sarı, siyah ve beyaz renkli çini işçiliği ile spiral tarzda yapılan köşe süslemelerinin yanı sıra cepheye işlenen Kur an ayetleri bu güzelliğin kanıtı olarak duruyor.ADINI MAVİ ÇİNİLERİNDEN ALMIŞ AA muhabirine konuşan Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Bakanlığında görevli uzman Mina Rencber, caminin Cihan Şah Mescidi veya Muzafferiye isimleriyle de bilindiğini söyledi.Rencber, Karakoyunlu Sultanı Cihan Şah ın kızı Begüm Hatun için 1465 yılında yaptırdığı caminin mavi çinilerinden dolayı halk arasında Mescid-i Kebud olarak bilindiğini, kebud kelimesinin de gök rengi yani mavi anlamına geldiğini aktardı.Çinilerinde mavinin en açık tonundan en koyu tonuna kadar kullanılan caminin kubbe çemberi, kemerleri ve nişlerine nestalik hatla yazılan ayetlerden kalan parçalar bu yapının kendi dönemindeki ihtişamını gözler önüne seriyor.Rencber, firuze renkli kaşikari işlerinin bazı yerlerinde altın kullanıldığını ve bunun da bu yapıyı diğer tarihi eserlerden bir adım öne çıkardığını belirtti.Yarım kubbe biçimindeki yüksek giriş kapısından başlayan çini süslemelerin büyük kısmının zamanla tahrip olduğuna dikkati çeken Rencber, bu çinilerden bir kısmının aslına uygun şekilde onarıldığını, kalan orijinal parçaların ise kendi dönemlerine şahitlik yaptığını söyledi.DEPREMDE BÜYÜK YIKIMA UĞRADI Rencber, yaklaşık iki yüz yıl önce yaşanan depremde caminin büyük bir yıkıma uğradığını belirterek büyük kısmının yeninde imar edildiğini ve 21 metre yüksekliğe sahip kubbenin de aslına uygun yapıldığını ifade etti.Kıble tarafındaki 3 metre yüksekliğe sahip mermer levhaların cami yapılırken kullanıldığını kaydeden Rencber, koyu renkli olanların eski, açık renkli olanların ise restorasyonlar çerçevesinde buraya yerleştirildiğini aktardı. BÜYÜK SELÇUKLU MİMARİSİNİ BİR ADIM İLERİ TAŞIDI Rencber, Gök Mescid in Büyük Selçuklu mimarisini bir adım ileri taşıyarak Anadolu mimarisi ile arasında bir bağlantı sağladığını, kubbeler arasındaki bağlantı ile Osmanlı mimarisindeki erken dönem yapılara benzediğini dile getirdi. Gök Mescid in büyük ve hafifçe yükselen ana kubbesinin üç taraftan daha alçak kubbeli mekânlarla çevrili olduğunu belirten Rencber, kıble tarafındaki kubbe altında bulunan türbe kısmında 4 mezar bulunduğunu mezarların ise boş olduğunu söyledi.Diğer yandan, açık kaynaklarda, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ın, 1467 de Cihan Şah ı öldürüp Karakoyunlu saltanatına son vererek Tebriz e girmesi üzerine yarım kalan caminin daha sonra Uzun Hasan ın oğlu Ebu Muzaffer Yakub Bahadır Han zamanında eşi ile kızı Saliha Hatun un çabaları sonucu tamamlandığı rivayet ediliyor.

Tebriz'in mavi çinili camisi: Gök Mescid

İran'ın Doğu Azerbaycan eyaletinin yönetim merkezi Tebriz'de bulunan Karakoyunlular dönemi eseri Gök Mescid, kendine has mavi çinileriyle ülkedeki en önemli tarihi yapılar arasında yer alıyor