İstanbul susuz kalacak mı? İSKİ Genel Müdürü anlattı

"94’TEN DAHA KRİTİK DURUMDAYIZ"

Şu günlerde gündemimiz İstanbul’un suyu. Barajlardaki su seviyesi yüzde 20 civarında. Tabii bu da hepimizi endişeye sevk ediyor. Acaba İstanbul susuzluk tehlikesiyle karşı karşıya mı?

Bugün itibariyle barajların doluluk oranı yüzde 21.57. Geçmiş yıllarda en son 1994 yılında 19.87 oranına düşmüştü. Tabii İstanbul’un o dönemdeki nüfusunu ve su tüketimini dikkate alırsak şu andaki durum 94’ten daha kritik bir durum. Diğer yandan ise şu anda elimizde olan imkanlar da 94’te yoktu. Hem olayın artısı var hem eksisi var. İstanbul’un dışardan aldığı, Melen Yeşilçay ve Istırancalardan aldığı sular artı olarak bu değere ilave ediliyor. Zaman zaman 500 bin metreküple 2 milyon metreküp arasında dışarıdan su alıyoruz. Şu anda mevsimlerin bir miktar ötelendiğini görüyoruz, yağışlı bir sezona girdik. Biz tabii bu arada yağışın hangi seviyede seyredeceğini de araştırıyoruz uzun dönemli. Özellikle ocak ve şubat aylarında mevsim normallerinin altında ama mart ayından itibaren mevsim normallerinin üzerinde seyredecek. Meteorolojiden aldığımız bilgi bu yönde. Baraj doluluk oranlarına ilave olarak Melen’den aldığımız suya ilave olarak günlük 700 bin metreküp su ilave pompalar koymak suretiyle Melen’den alacağız. Tabii bunun bir montaj süreci var, ihale süreci var. Mümkün olduğu kadar en kısa sürede.

MELEN’E YENİ POMPA

Yani Melen Çayı’na ilave pompa yapılacak…

3. pompayı yapacağız. Bu neden gerekti? Melen Barajı’nın devreye alınamaması nedeniyle ilave pompalar koyacağız. Buradan yılda 100 milyon metreküp ilave su elde edeceğiz.

Acil eylem planınız bu mu?

Acil veya kısa süreli planlama denilebilir. Maksimum 1 yıl içinde monte etmiş olacağız. Yeni pompa oraya has imal edilecek bu da zaman alacak. Pandemi döneminde yurtdışından gelen ekipmanlarda sıkıntı olabiliyor.

TEHLİKE KISA VADEDE DEĞİL, 2021 EKİM-KASIM’INDA

Yüzde 21 seviyesi teknik olarak İstanbul’un kaç günlük suyudur?

Biz günlük hesap yapmıyoruz. Çünkü mevcut suyumuza ilave yağışlar geliyor. Artı dışarıdan gelen kaynaklar. Melen, Istırancalar… Günlük su hesabı yapmıyoruz ama tehlike yakın vadede değil, tehlike önümüzdeki yaz ve ekim-kasım aylarında şu anda biz o döneme kadar yetişebiliriz. Tedbirlerimizi alıyoruz. Su tasarrufuyla ilgili bazı projelerimiz var. Suyu çok tasarruflu kullanmamız gerekiyor.

TERKOS’U BESLEYECEK 13 KUYU

İstanbul’a günde 3 milyon metreküpe yakın su veriliyor değil mi…

2 milyon 700 bin metreküpe düştü kış ayları nedeniyle. Tasarruf bekliyoruz İstanbul halkından. Melen’in kapasitesinin artırılması var. Bazı bölgelerde kuyu açacağız. Karacaköy tarafında. Terkos’u beslemek amacıyla 13 kuyu açacağız. 400 metre derinliğinde günde 40 bin metreküp su alabileceğimiz bir kaynak olacak. İhalesi yapıldı. İlerde zorunlu olması halinde başvuracağımız başka alternatiflerimiz de var.

MUSLUKLARA TASARRUF APARATI

Tasarruf tedbirleriniz ne?

Tasarruf için ikili bir aparat (perletör) hazırladık. Biz bunu bazı pilot bölgelerde, yüksek tüketimi olan evlere hediye edeceğiz. Bunu musluklarına taktıkları zaman su tüketimlerinin yarı yarıya düştüğünü görecekler…

Nereden başlayacaksınız bu tasarruf aparatlarını dağıtmaya?

İlk etapta Beşiktaş’tan başlayacağız. Tabii hedefimiz yaygınlaştırmak ama pilot bölge olarak Beşiktaş’ı seçtik. Aylık kullanımı 15 metreküpün üstünde olan konutlardan başlayacağız.

Bu aparat suyun akış hızını mı azaltıyor?

Evet. Elinizi yıkarken kullanmadığımız zamandaki su miktarını yarıya düşürüyor. Bu aparattan önemli sonuç alacağımızı düşünüyorum. İstanbul genelinde konut konut tüketim miktarını biliyoruz. Yüksek tüketim yapan evlere bu aparatı taktığımızda önemli bir tasarruf sağlamış olacağız. Hem de konutların faturaları düşecek.

EKİM-KASIM YAĞMURUNUN BARAJA FAYDASI YOK

Mart’tan itibaren mevsim normallerinin üstünde yağış bekliyoruz dediniz ama biliyoruz ki her yağış da barajları beslemiyor. Barajların beslenmesi için kar mı yağması gerekiyor?

Sonbaharda yağan yağmur barajlara gelmiyor. Toprak yaz mevsiminden geldiği için çekiyor suyu. Ekim-kasım yağışlarının baraja hiç faydası yok. Yeraltı suyunu besliyor ama o da belli bir zaman sonra.

Hangi aylarda yağan yağmur barajlar için verimli?

Ocak-şubat-mart yağışları önemli. Özellikle kar yağdıktan sonraki yağış bizim için çok önemli.

MELEN BARAJI NE ZAMAN BİTİYOR?

Melen Çayı’ndan İstanbul’a su sağlanıyor. Peki Melen Barajı’nda son durum ne?

Melen Barajı’nda inşaat sırasında bazı sıkıntılar ortaya çıktı. Melen Barajı’nı Devlet Su İşleri bizim adımıza yapıyor. DSİ bununla ilgili yeni bir ihale yaptı. Güçlendirme ihalesi yaptı. Barajın güçlendirilerek su tutabilir hale gelmesi için. Şubat 2020’de bu ihale yapıldı. Biz şu anda suyu barajdan almıyoruz. Regülatörle Melen Çayı’ndan alıyoruz. Ancak bu regülatör yaz-kış arasında dengeleme yapamıyor. Baraj olduğu zaman yağışlı ve yağışsız mevsim arasında dengeleme olacak. Melen Barajı’nın toplam su rezervi 1 milyar 77 milyon metreküp. Ama regülatörlerde böyle bir depolama kapasitesi yok. Regülatörde yağmur yağarsa artar, yağmur bittiği anda kesilir. Bütün hedef barajın bir an önce devreye alınması.

Sonuçta Melen Çayı da kuraklıktan etkilenebilir. Melen Çayı da yağmurla besleniyor ve sonsuz bir kaynak değil…

Elbette orayı da etkileyebilir. Bir yağış olur 10 gün iyi su alırız oradan 11. gün yağış biter su alamayız. Ama baraj devreye girerse 1 milyar 77 milyon metreküp İstanbul’un bir yıllık su kaynağı demektir. Bu durumda İstanbul’da üst üste 3-5 yıl yağmur yağmasa bile kendi kendini idare edebilir duruma gelecek.

Melen Barajı ne zaman devreye girecek öngörebiliyor musunuz?

Devlet Su İşleri yetkilileriyle görüşmeler yapıyoruz. Barajın bir an önce devreye girmesi için çalışıyorlar. Özellikle bundan sonra herhangi bir problem olmaması en büyük arzumuz. DSİ ve bizim arkadaşlarımız teknik olarak ne gerekiyorsa yapıyor tabii yurt dışından uzmanlar da getiriliyor DSİ tarafından. Zaman kaybı olmadan ne yapılması gerekiyorsa yapılacak.

YAĞMUR BOMBASI ATILIR MI?

Su seviyesi bakımından 1994’ten daha kritik bir noktadayız dediniz. O yıllardaki su krizine tanık olmuş biri olarak merak ediyorum, 90’ların başında yağmur bombasını çok konuşmuştuk. Şimdi de gündeminizde mi yağmur bombası?

Hayır, teknik olarak kendini ispatlamış yöntemlerle ilerliyoruz. Zaman zaman deniz suyu arıtmayla ilgili öneriler geliyor. Görüşmeler yapıyoruz fakat ilk yatırım ve işletme maliyeti bakımından deniz suyunun dönüşümü çok pahalı. Tercihimiz tatlı su kaynaklarını kullanmak. Tüm tatlı su kaynaklarından istifade ettikten sonra eğer ihtiyaç olursa deniz suyu pahalı demeden tercih edilebilir.

SU KESİNTİSİ OLACAK MI?

Tasarruf tedbirlerinizi hazırlıyorsunuz. Peki bu planlar içinde İstanbul’a günlük verdiğiniz yaklaşık 3 milyon metreküp suyu azaltmak, belki kesinti yapmak da var mı?

Kesinti yapmak gibi bir planımız yok. Normal seyrinde bir yağış gelirse 2021 ve 2022 için risk yok. Gelmezse de B planlarımızı devreye sokacağız.

Nedir o B planı?

Birçok planımız var. B, C, İstanbul’u susuz bırakmayacağız ama… İşte ‘ama’sı var biz de İstanbullulardan gerekli desteği istiyoruz. Tasarruf istiyoruz.

VANALARI KISIN, ARABA YIKAMAYIN

Konutlarda en temel tasarruf önlemleri nelerdir?

Suyun akış hızını azaltan aparatları taktığımız zaman yüzde 50 oranında tasarruf yapıldığını ölçerek gördük. Lavaboların altındaki vanaların da kısılması gerekli. Suyun tazyikli gelmemesi için. El yıkarken su sürekli akıyor. Bu tedbirlerle o akışı azaltmamız gerekli. Kullanılan suyun 5’te 4’ü israf, boşa gidiyor. Ancak 5’te 1’i gerçek kullanım. Araç yıkamalarda hassas davranılması gerekiyor. Bu tedbirlerin alınmasını istiyoruz. Hiçbir sıkıntı yoksa bile bol suyunuz olsa bile tasarruf edilmeli. Gerekli önlemleri alıyoruz. 2021 ve 2022 için su sıkıntısı oluşmayacak ama İstanbullular için özen göstermelerini istiyoruz.

SU ZAMMI

Son dönemde çokça konuşulan bir mevzu da su zammı. Geçen hafta İBB Meclisi’nden yüzde 6.84 zam kararı çıktı. Geçen yıl da bir indirim yapılmıştı. Şimdi sizin talebinizle tekrar zam yapılınca tartışma çıktı. Ne dersiniz?

2018 aralık ile 2020 kasım arasındaki su fiyatlarındaki durumu aktarmak istiyorum. 5 metreküplük kullanım için 2018 aralık ayında 31.26 TL bedel ödüyordu İstanbullu. Bu, 2019 mayısında 20 liraya düştü, daha sonra 18 liraya düştü. Neden 20 liraya düştü? Burada bir indirim yapıldı. Sonra su tüketim hakkı olarak bir hak oluşturuldu ve suyun yüzde 20’si bedava verilmeye başlandı. Yani yüzde 42’lik bir indirim yapıldı. Bakım bedeli de Sayıştay kararıyla kaldırıldı. 10 metreküp kullanımlarda yüzde 37’lik indirim sağlanmış oldu. Su artışı için gerekçelerimiz var. İndirim yaptınız, aradan 2 yıl geçti ve bu sürede hiçbir şeyin fiyatı aynı kalmadı. Kimyasal maddeler yurtdışından geliyor döviz arttı, elektrik zammı, personel zammı… İBB’nin son genel kurulunda yüzde 25 zam talep ettik. Yüzde 6.84 zam kararı çıktı. Suyu türlü zorluklarla getirip İstanbul halkına sunuyoruz. İstanbul’un altyapı ihtiyacı var. Bu ihtiyaç bitmiş değil. Bu ihtiyacı karşılamak için su gelirleri gerekiyor. Yılda 70 bin yeni abonemiz oluyor. Bu da ekstra bir yük demek. Hat çekeceksiniz, sayaç takacaksınız. Amortisman bedeli, artan elektrik ve personel giderleri… Melen sistemine ilave konulacak pompalar var. 2018’den beri su fiyatları yüzde 42 düşmüş. Artık bunun durup artıya geçmesi gerekiyor. Yüzde 25’lik zam talebimiz yüzde 6.84’e çekildi. Bu, inşallah İstanbul halkına yatırımların azaltılması olarak yansımaz.

Kanalizasyonun denize direkt deşarjıyla ilgili görüntüler yansıyor. Atık suların direkt denize, Boğaz’a akıyor. Neden çözülemiyor bu sorun?

Bakırköy’de 5-6 noktadan denize doğrudan deşarj vardı. Kadıköy’den Seyit Ahmet Deresi’nden Kadıköy sahiline denize deşarj vardı. Yani arıtmadan geçmeyen, denize direkt verilen atık su. Haydarpaşa’dan geçerken kötü bir koku vardır. Geçen yaz oradaki atık suları arıtma tesisine ulaştırdık. Bakırköy’de de direkt denize akışları kestik.

Üsküdar’da denize akan bir atıksu hattı vardı. Hatta bu hat kurban bayramında gündem olur, buradan akan atıklarla boğaz kırmızıya boyanır…

Şu anda o noktada tünel çalışması yapıyoruz. Birkaç aya kadar tamamlanacak, önümüzdeki kurban bayramında o görüntü olmayacak.

KANALİZASYONDA KORONA TESPİTİ

Atık suda korona tespiti için bazı çalışmalar var. Siz İSKİ olarak da böyle bir çalışma yürütüyor musunuz?

Su Enstitüsü ve Marmara Üniversitesi tarafından yürütülüyor bu çalışma. Biz örnek veriyoruz bu çalışmalar için. Örneğin hastaneler gibi bazı kritik noktalardan numune veriyoruz ama çalışmayı onlar yapıyor.

MUSLUK SUYU İÇİLİR Mİ?

İstanbul’un şebeke suyu ne kadar güvenilir, içilebilir mi? İstanbullular musluk suyu içebilir mi?

Bir çevre mühendisi olarak söylüyorum en güvenilir su musluk suyu. Biz herhangi bir kirlilik ihtiva eden su veremeyiz. Aksi salgına sebep verir. Arıtma tesislerimizin çıkışında sürekli kontrol yapılıyor. En son çıkışta klorla dezenfekte ediyoruz bakteri oluşmasını engellemek için. İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü de bizi sürekli denetliyor. Eğer deponuzun, binanızın tesisatından eminseniz, plastik bağlantılarınız varsa, metal ve kurşun bağlantı yoksa musluk suyu içilebilir. Suda klor olduğu için tek sorun tat. Ama İstanbulluların kaynak sularını da iyi seçmeleri gerekir, orada risk olabilir.