Sendikal faaliyet nedeniyle işten atılan işçiye 12 aylık tazminat
İşçilerin sendikal hakları yasa ile güvence altına alınmıştır. Sendikaya üye olduğu veya sendikal faaliyetleri nedeniyle işten atılan işçiler mahkemeye başvurduklarında sendikal tazminat alırlar. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, işçilerin sendikal haklarını yazdı
İşçiler zor koşullarda sendikal örgütlenme mücadelesi veriyor. Örgütlenmeyi başaran işçiler çalışma koşullarında önemli iyileştirmeler sağlıyorlar. Bunun en son örneği dünyanın dev mağaza zincirlerinden H&M’de görüldü. Geçen ay H&M mağazalarında KOOP İŞ Sendikası ile işveren arasında imzalanan toplu iş sözleşmesiyle, çalışanlar ilave ücret artışı, ikramiye, tecrübe primi, ulaştırma yardımı gibi ekonomik iyileştirmelerin yanında haftada iki gün tatil hakkı elde etti. İmzalanan toplu iş sözleşmesiyle çalışanların yanı sıra H&M de prestij kazandı, tüketici nezdinde saygınlığı arttı.
Temmuz ayı itibarıyla Türkiye genelinde işçi sendikalarının üye sayısı 1 milyon 894 bin kişiye ulaştı. Toplam 13 milyon 764 bin işçinin çalıştığı işyerlerinde sendika üyesi işçilerin oranı yüzde 13.76 oldu. Bu rakamlar da hala düşük. Ancak, yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun uygulamaya girdiği 2013 yılındaki rakamları hatırlayacak olursak aslında önemli bir ilerleme sağlandığı görülüyor. 2013 yılı ocak ayında 10 milyon 881 bin işçiye karşılık sadece 1 milyon sendikalı işçi bulunuyordu. Sendikalaşma oranı yüzde 9.21 seviyesinde yer alıyordu.
SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ GÜVENCESİ
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, işçilerin sendika özgürlüğünü güvence altına alıyor. Buna göre, işçiler işe alınırken belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri, herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları gibi şartlar ileri sürülemez.
İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
EN AZ 12 AYLIK ÜCRET TUTARINDA TAZMİNAT
İşverenin, işçiyi sendika üyeliğinden istifaya zorlaması, istemediği bir sendikaya üye olmaya zorlaması sendika özgürlüğünün ihlali anlamına gelir. Bu durumda işveren, işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat ödemek zorunda kalır.
Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, işe iade davası açabilir. Mahkemece, işçinin işe başlatılıp başlatılmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. İşçinin işe iade davası açmaması, sendikal tazminat talebini engellemez. İşe iade davası açmadan doğrudan sendikal tazminat talebinde bulunabilir.
İSPAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ İŞVERENDE
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılan davalarda, feshin nedenini ispat yükümlülüğü öncelikle işverene ait bulunuyor. İşveren sendikal faaliyet dışında başka bir nedenle iş akdini fesh ettiğini iddia ederse bu kez işçi feshin sendikal nedene dayandığını ispat etmekle yükümlü tutuluyor. Ancak, işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.
Yargıtay kararlarına göre, sendikal tazminat davalarında ispat yükünün işçide olduğu hallerde şu hususlara dikkat edilmesi gerekiyor:
İşyerinde çalışan ve sendikaya üye olan işçilerin sayısı,
Hangi tarihlerde üye oldukları,
Üyelikten çekilen işçilerin olup olmadığı,
İşyerinde çalışmakta olan işçilerin bulunup bulunmadığı,
Aynı dönemde yetki prosedürünün işletilip işletilmediği,
İşyerinde önceki dönemlerde toplu iş sözleşmelerinin bağıtlanıp bağıtlanmadığı,
Yeni işçi alınıp alınmadığı,
Alınan yeni işçilerin sendikalı olup olmadığı.
İŞYERİ TEMSİLCİSİNİN HAKLARI
Sendikaların işyeri temsilcilerinin hakları da kanunda ayrıca güvence altına alınmıştır. Bu kapsamda, işveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtmedikçe feshedemez. Fesih durumunda, bir ay içinde, temsilci veya üyesi bulunduğu sendika dava açabilir. Bölge adliye mahkemesinin verdiği kararlar kesindir.
Sendika işyeri temsilcisinin işe iadesine karar verilirse fesih geçersiz sayılarak temsilcilik süresini aşmamak kaydıyla fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ücret ve diğer hakları ödenir. Temsilcinin işe başlatılmaması hâlinde, iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek ücreti ve diğer hakları temsilcilik süresince ödenmeye devam edilir.
İşveren, yazılı rızası olmadıkça işyeri sendika temsilcisinin işyerini değiştiremez veya işinde esaslı tarzda değişiklik yapamaz. Aksi hâlde değişiklik geçersiz sayılır.
