Seci nedir? Söz sanatı seci ne demek, nasıl sağlanır ve örnekleri neler?
Türk edebiyatında sözün gücünü arttırmak amacıyla yapılan edebi sanatlara söz sanatları adı verilmektedir. Hem Divan hem de Halk edebiyatında sıklıkla kullanılan bu söz sanatları; yazının monoton olmasının önüne geçmek, okuyucuya aktarılmak istenen ifadeyi zenginleştirmek ve okuyucunun metin üzerindeki ilgisini canlı tutmak gibi gayelerle sıklıkla kullanılmaktadır. Bazı durumlarda mecaz bazı durumlarda ise gerçek anlamlarıyla kullanılan kelimeler aracılığıyla yapılan bu söz sanatlarından bir tanesi de secidir. Peki, seci nedir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Daha çok Divan edebiyatında örneklerine rastladığımız seci sanatı; Türk edebiyatına Fars ve Arap edebiyatından girmiştir. Düzyazıda yer alan uyakları ifade eden seci örnekleri nelerdir? Seci ne demek? İşte, tüm detaylar...
Seci Nedir?
Bir kelimenin yapısına, söylenişine ya da yazılışı ile alakalı bir söz sanatı olması sebebiyle kelimeye dayalı söz sanatları arasında değerlendirilen seci sanatı; düzyazı olarak kaleme alınmış bir eserdeki uyakları ifade etmektedir. Cümlelerin içinde ya da sonunda birbirine benzeyen, kulakta aynı tınıyı uyandıran kelimelerin kullanılmasıyla oluşturulan seci sanatı; Türk edebiyatında İran ve Arap edebiyatındaki örneklerden geçmiştir.
Yalnızca düzyazılarda kullanılan ve birbirine kafiyeli olan sözcüklerin kullanılması ile oluşturulan seci sanatının nihai amacı esere ahenk kazandırmaktadır. Birbirine uyaklı olan bu kelimeler ile hem eserin estetik değeri artmakta hem de okuyucunun eser üzerindeki ilgi ve dikkati dağılmamaktadır. Ayrıca bu birbirine kafiyeli olan kelimeler düzyazıya ritmik bir havada katmakta ve bu da eserin kendine has bir musikiye sahip olmasına olanak sağlamaktadır.
İç uyak olarak da isimlendirilen seci sanatının şiirlerde kafiye ile benzer olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Nasıl ki bazı şiir türlerinde dizelerin sonunda yer alan kelimelerin birbirine uyumlu olması bir ahenk yaratıyorsa; düzyazıda kullanılan seci sanatı da okuyucunun zihninden aynı duyguları yaratmaktadır.
Seci Örnekleri
Türk edebiyatında seci sanatının en güzel örneklerini Sinan Paşa vermiştir. Yazarın tasavvufi bir konusu olan Tazarruname adı eseri seci sanatının en güzel örneklerini bünyesinde barındırması sebebiyle de Divan edebiyatındaki süslü ve sanatlı düzyazının ilk örneği olarak da kabul edilmektedir. Secilerin yanında redifler ile de bezenmiş bir eser olan Tazarruname, sahip olduğu bu özellikler sayesinde şiirsel ve akıcı bir dile sahip olmuştur.
Sinan Paşa’nın Tazarruname adı eserinden aldığımız aşağıdaki pasaj üzerinden sizler de seci sanatı örneklerini inceleyebilirsiniz:
Örnek:
“Ey gözlerin nuru, gönüllerin süruru, başımızın tacı, dil ehlinin miracı. Gönül tahtının hanı, sine seririnin sultanı, şaşkınlık denizine düşenin elin alıcı, dalalet vadisinde kalanı kaldırıcı. Azmışlara yol gösterici, az isteyene bol gösterici, bilmeyene bildirici, görmeyene gördürücü. İlahi, kabul senden red senden; şifa senden dert senden… Her kimi kabul edersen aziz edersin, her ne kadar hasis ise ve her kimi reddedersen hakir edersin her ne kadar nefis ise… İlahi, her neyi gülzar ettinse onu ittim, elime her ne sundunsa onu tuttum. İlahi, gönlüm odına ne yaktınsa o tüter; vücudum bahçesine ne diktinse o biter. Bildim ki: Dost yoluna nistlik gerek yar önünde pestlik gerek ten cübbesi çak gerek gönül evi pak gerek.”
