Kripto parada vergilendirilme olasılıkları
Merkez Bankası'nın kripto parayı'gayri maddi varlık' olarak adlandırdıktan sonra ödeme aracı olarak kullanmasını yasaklamasının ardından bir çok kişinin en azından şimdilik kazanç sağladığı kripto para dünyasında vergilendirme konuşulmaya başlandı. Bazı vergi uzmanları 'gayri maddi varlık' tanımlamasının bu enstrümandan vergi alınmasının önünü açtığını savunuyor. Bazı uzmanlar ise vergi alınması için kanuni düzenlemeyi şart koşuyor. Ancak hem SPK hem Maliye Bakanlığı kulisleri "Düzenleme yapılırsa kripto para yasal olarak tanındı anlamına geleceği için diğer ülkelerin kararını bekleyelim" kararının ağır bastığını dillendiriyor. Diğer yandan vergi konulsa veya istense bile kontrol edilmesi, ulaşılması güç bir piyasadan vergi almanın zorluğu da ortada. Rahim Ak'ın yazısı
Merkez Bankası dün dünyada son zamanlar giderek popülerleşen kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılmasını yasakladı. Kripto paralara yatırım yapılması ise yasaklanmış değil, yasal. Tabii ki dün gün boyu ekonomi dünyasının gündemini de bu düzenleme meşgul etti.
Bir kesim tepki gösterirken diğer insanlar da devletin bu alandan aslında vergi almayı planladığını belirterek bu düzenlemenin verginin ayak sesleri olduğunu belirttiler. Biz de düzenlemenin niçin yapıldığı varsayımları ile başlayıp bir sonuca varmaya çalışalım. Bunu yaparken de konunun taraflarının görüşlerini de aktaralım. Ama konunun çok tarafı olduğu için de adım adım gidelim.
1-KRİPTO PARA İLK KEZ RESMİ OLARAK TANIMLANDI
Öncelikle şunu belirtelim; Merkez Bankası bir yasak kararı ile de olsa, Türkiye’de İlk Kez “Kripto Varlık” tanımını yapmış oldu. Yönetmelikle kripto varlıklar, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlandı. Bu tanımın neden önemli olduğunu ileride açacağız.
2-DÜZENLEMENİN SEBEBİ VERGİ KAYBI MI?
Peki düzenleme niçin yapıldı? Merkez Bankası kaynakları bankanın Türk Lirası'nı korumak zorunda olduğunu belirterek özellikle son dönemlerde tıpkı dolar mevduatlarının artması gibi önemli bir tutarın da TL varlıklar yerine kripto paraya kaydığını TL'nin bu nedenle de zayıfladığını savunuyor. Diğer merkez bankaları gibi birçok bilinmezi olan kripto paraya karşı ulusal para biriminin korunması gerektiğini ifade ediyorlar.
Diğer yandan yasal olarak bu görevi üstlenen yani ödeme araçlarının düzenlemesinden sorumlu olan bankanın kripto para volatil yani fiyatı oynak olduğu için ödeme aracı olarak kullanılması durumda ürün satanları mağdur edebileceğini bu nedenle önlem alınması gerektiğini kaydediyorlar. Düzenlemenin nedenine ilişkin Maliye cephesinin tezi ise oldukça ilginç. Çünkü Maliye kulislerinde Türkiye'de kripto para ile azımsanmayacak alışveriş yapıldığı ve izini sürmenin zor olduğu bu enstrüman ile yapılan alışverişin kayıtdışı olduğu ve vergi kaybı yaşandığı, düzenlemenin acele yapılmasının bir nedeninin de bu olduğu konuşuluyor.
3-SPK VE MALİYE DÜZENLEME YAPACAK MI?
Şunu da hatırlayalım, geçen hafta Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) kripto para ile ilgili inceleme başlattığını duyurmuştu. Peki bu adımlar devam edecek mi? Hem Maliye hem SPK tarafından edindiğimiz bilgiler tıpkı Merkez Bankası düzenlemesi ile bir tanım yapılması gibi yapılacak düzenlemede kripto paranın yasal olarak tanındığı anlamının çıkabileceği ve kripto para kurumlarının ve aracı kuruluşların bunu bir reklam aracı haline dönüştüreceği korkusu nedeniyle diğer ülkelerin bu alandaki düzenlemelerinin beklenmesi kararı var şimdilik. MASAK incelemesi ise tamamen başta FETÖ terör örgütü olmak üzere terör örgütleri ve diğer suç şebekelerinin bu alanı kullanıp kullanmayacağının tespitine yönelik. Yani bir vergi düzenlemesi henüz gündemde değil diyor kulisler. Ama vergi düzenlemelerinin ani ve habersiz yapıldığını da aklımızdan çıkarmayalım. Diğer yandan vergi konulsa veya istense bile işlemlerin oldukça gizli saklı yürütüldüğü bir piyasadan vergi almanın zorluğu da ortada.
4-VERGİ ALINMASININ ÖNÜ AÇILDI MI? 80'İNCİ MADDE NE DİYOR?
Peki bazılarının azımsanmayacak para kazandığı bu alandan devlet vergi almayacak mı? İşte yukarıda bahsettiğimiz gayri madde varlık tanımı bu yüzden önemli. Azımsanmayacak sayıda vergi uzmanı, Merkez Bankası'nın kripto parayı 'gayri maddi varlık' tanımlamanın bu enstrümandan vergi alınmasının önünü açtığını savunuyor. Nasıl mı? Önce Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 80'inçci maddesine bakalım. Bu maddede aynı kanunun 70'inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artış kazancı olduğunu söylüyor. Değer artış kazancı da bir varlığın alım ile satış fiyatı arasındaki kazancı vergiliyor. 2021'da 19 bin liralık bir istisna var. Yani 19 bin liranın üstündeki kazançlar vergileniyor. Vergi oranı ise gelir vergisi dilimlerine göre yüzde 40'a kadar gidiyor.
Peki 70'inci maddenin 5'inci bendinde vergiye tabi olduğu belirtilen neler sayılıyor? Madde aynen şöyle: Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar. Bu maddeye dayanarak artık kripto para kazançlarından vergi alınabileceği kaydediliyor.Diğer vergi uzmanları ise verginin kanunla konulup kanunla kaldırıldığını dile getiriyor. Yani kanuni düzenlemeyi şart koşuyor.
5-MİRAS KALIYOR, HACZEDİLİYOR AMA PARA DEĞİL
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın kripto parayı miras olarak kabul edip buradan vergi alınması gerektiğine dair özelgesi ve yine icra dairelerinin Bitcoin'i haczedilebilir bulması de Maliye'nin kripto parayı tanıdığı şeklinde yorumlanıyor. Ancak Merkez Bankası'nın hem sistemi anlamak hem kısa süreliğine de olsa para çıkışına engel olmak için bu yasak kararını aldığı önümüzdeki dönemde yasaktan vazgeçebileceği de konuşuluyor. Kripto paraya aracılık eden kurumlar da vergi beklerken gelen bu yasakla şaşkınlar. Vergi düzenlemesinin iş koluna meşruluk ve yasallık kazandırmasını beklediklerini kaydeden sektör yetkilileri yasağın sistemin yatırım için de kullanılmasının önünde engel olacağını düşünüyor. Ancak düzenlemenin uzun sürmesini beklemiyorlar.
