Kısa çalışma yapan kadın ne zaman doğum iznine çıkabilir?
Koronavirüs dolayısıyla iş yerlerinin önemli bir kısmında kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulaması devreye girdi. Kadınlar bir yandan çalışıyor, bir yandan da annelik görevlerini yerine getiriyor. Kadın çalışanlar arasında on binlerce yeni doğum yapmış ve henüz doğum izninde olanlar, hamile olup yakın zamanda doğum yapacak olanlar, yarım çalışma izni kullanmakta olan veya kullanmaya hazırlananlar bulunuyor. Peki kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulamaları iş hayatındaki anneleri nasıl etkileyecek? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç yazdı
Tüm annelerimizin anneler günü kutlu olsun. Yeni anne olan veya anne olmaya hazırlanan çalışan anneler, Covid-19 pandemisi döneminde çeşitli sorunlarla karşılaşıyorlar. İş yerinde kısa çalışma uygulaması devam eden veya ücretsiz izne çıkartılan hamile kadınlar, doğum izni döneminde rapor parası alıp alamayacaklarını, raporun hangi tarihten başlatılacağını, doğum izni sonrası yarım çalışma hakkından yararlanıp yararlanamayacaklarını merak ediyorlar.
4/a (SSK) ve 4/b (BAĞ-KUR) statüsünde çalışan kadınlara doğumdan önce ve sonra 8’er haftalık doğum izni veriliyor. Sağlık durumu doktor tarafından uygun görülen kadınlar doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışıp, bu süreyi de doğumdan sonra kullanabiliyorlar.
KISA ÇALIŞMA YAPAN KADININ DOĞUM İZNİ NE ZAMAN BAŞLAR?
Kısa çalışma kapsamında olan veya ücretsiz izne çıkartılan kadınlar, bu dönemde doktor raporu alıp 37. haftaya kadar çalışıp çalışamayacaklarını soruyorlar. Bu kadınlar normalde fiilen çalışıyor iseler sağlıkları uygun olmak koşuluyla doğum izinlerini 32. hafta yerine 37. haftadan başlatabilirler. Ancak, koronavirüs tedbirleri dolayısıyla gerek kısa çalışma, gerekse ücretsiz izin uygulaması nedeniyle fiilen çalışmıyorlar ise 32. haftadan itibaren, yani doğumdan 8 hafta önceden itibaren doğum iznine çıkmak zorunda olacaklar.
ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILAN KADIN RAPOR PARASI ALABİLİR Mİ?
Rapor parası alabilmek için doğum iznine çıkılan tarihte sigortalı çalışma koşulu aranıyor. Bir diğer koşul ise doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta priminin SSK’lılar açısından bildirilmiş, BAĞ-KUR’lular açısından da ödenmiş olması gerekiyor.
Kısa çalışma ödeneği alınan veya ücretsiz izne çıkartılan dönemde prim yatırılmamasının, doğum izni sırasında rapor parası olarak adlandırılan geçici iş göremezlik geliri ve emzirme yardımı almalarına engel teşkil edip etmeyeceğini merak ediyorlar.
Kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulaması döneminde her ne kadar prim ödenmese de sigortalılık devam eder. Dolayısıyla kısa çalışma kapsamında yer alan veya ücretsiz izne çıkartılan hamile kadınlar 32. haftanın sonundan itibaren doğum iznine çıktıklarında geçici iş göremezlik ödeneği, diğer adıyla rapor parası almaya başlarlar.
Kadın çalışanların dikkat etmesi gereken husus, doğum öncesi istirahat raporunu işverene iletmesi ve işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmesini sağlaması gerekir.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VE RAPOR PARASI AYNI ANDA ALINIR MI?
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından ödenmekte olan kısa çalışma ödeneği, doğum izninin başladığı tarihte sona erer. Bu tarihten sonra rapor parası ödenir. Doğum izninin sonunda da kısa çalışma uygulaması devam ediyorsa, raporun bittiği tarihten itibaren yeniden kısa çalışma ödeneği başlar.
Ücretsiz izne çıkartılan işçilere günlük 39.24 TL tutarında nakdi ücret desteği veriliyor. Bunlardaki uygulama da aynı şekildedir. Raporun başladığı tarihte nakdi ücret desteği kesilip, geçici iş göremezlik geliri ödenmeye başlanır.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ Mİ RAPOR PARASI MI DAHA AVANTAJLI?
Kısa çalışma ödeneği, son 12 aydaki ortalama brüt ücretin yüzde 60’ı üzerinden bağlanır. Örneğin, asgari ücretle çalışan bir işçiye 30 gün için 1.561 TL ödenir. Geçen yılın nisan-aralık ayları ile bu yılın ocak-mart aylarındaki ücretin ortalaması üzerinden ödeme yapılır.
Doğum izninde ödenen geçici iş göremezlik geliri ise son 3 aylık dönemdeki brüt ücretin 3’te 2’si, yani yüzde 67’si üzerinden hesaplanır. Bu da asgari ücretli işçi için aylık 1.971 TL ödeme anlamına gelir.
Kadın işçinin kısa çalışma ödeneği alması veya ücretsiz izne çıkartılması, düşük rapor parası ödenmesine neden olmaz. Örneğin, 15 Mayıs’ta doğum izni başlayan bir kadın, 15 Mart’tan beri kısa çalışma kapsamında veya ücretsiz izinli ise bu kişinin rapor parasının hesabında 15 Mart’tan önceki 3 aylık süredeki ortalama ücret dikkate alınır.
202 TL EMZİRME ÖDENEĞİ
Doğum yapan 4/a ve 4/b’li kadınlar ile eşi doğum yapan sigortalı çalışanlara bir defaya mahsus 2020 yılı için 202 TL tutarında emzirme ödeneği verilir. Ödenek verilebilmesi için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigortalı olmak gerekir.
YARIM ÇALIŞMA BAŞVURUSU 30 GÜN İÇİNDE YAPILMALI
2016 yılında sağlanan hak çerçevesinde kadın çalışanlar birinci çocukta 60 gün, ikinci çocukta 120 gün, üçüncü ve sonraki çocuklarda ise 180 gün yarım çalışma hakkına sahip bulunuyor. Bu dönemde haftalık 45 saatlik çalışma süresinin yarısında fiilen çalışan kadın, diğer yarısında çocuğuyla ilgilenebilir. İşveren ücretin yarısını öder. İŞKUR da brüt asgari ücret üzerinden kalan yarısını öder ve sigorta priminin yarısını yatırır. İŞKUR 2020 yılı itibarıyla yarım çalışma yapan kadınlara, 30 gün için 1.471 TL öder. Damga vergisi kesildikten sonra net olarak 1.460 TL ödeme yapılır.
Yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için annenin son 3 yılda en az 600 prim gününün bulunması koşulu aranır. Bu koşula sahip olan annelerin doğum izni bitmeden önce işvereni bilgilendirmeleri, doğum izninin bitiminden itibaren de 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmaları gerekir.
6 YILA KADAR DOĞUM BORÇLANMASI
İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra boşta geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabilir. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabilir. Üç çocuğu bulunan anne, toplam 6 yıla kadar borçlanabilir. Doğum borçlanması hakkından yararlanabilmek için, doğumdan önce işçi, memur veya esnaf statüsünde sigortalı olmak gerekir. Ancak, normal sigortalı çalışmaya başlamadan önce staj sigortası bulunan kadınlar, staj sigortası ile normal çalışma tarihi arasında doğan çocukları için de doğum borçlanması yapma hakkına sahip bulunuyorlar. Bu sayede, sigorta başlangıçlarını öne çekebiliyorlar.
Diğer taraftan, 11. Kalkınma Planı için oluşturulan sosyal güvenlik ile ilgili özel ihtisas komisyonunun raporunda, sigorta öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması yapılmasına imkan sağlanmasının hedeflendiğinin belirtilmiş olması önemlidir.
ENGELLİ ÇOCUK ANNELERİNE ERKEN EMEKLİLİK
Başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin erken emeklilik hakkı bulunuyor. Engelli çocuğuna bakarken bir yandan da sigortalı olarak çalışmaya devam eden veya isteğe bağlı sigorta primi ödeyen annelerin prim süresine, bu şekilde geçen günlerin dörtte biri oranında ilave yapılıyor. Bu süre ayrıca emeklilik yaş haddinden indiriliyor. Bu haktan işçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar ile isteğe bağlı sigorta primi ödeyen kadınlar yararlanabiliyor.
Örneğin, emeklilik başvurusu yaptığı tarihte toplam 6500 prim günü bulunan bir kadının, engelli çocuğuna baktığı dönemdeki hizmet süresi 1500 gün ise bu annenin 6500 olan prim gün sayısına, 375 gün ilave edilir. Emekli aylığı 6500 gün üzerinden değil 6875 gün üzerinden bağlanır. Ayrıca, emeklilik yaş haddinden 375 gün (1 yıl 15 gün) indirim yapılır.
