Kıdem tazminatı fonunda merak edilenler
Kıdem tazminatı fonu, istihdam kalkanı paketiyle yeniden gündeme geldi. Kıdem tazminatının, tamamlayıcı emeklilik sigortası kapsamında fona dönüştürülmesi öngörülüyor. Peki kıdem tazminatı fonu ile kıdem tazminatı arasında ne gibi benzerlik ve farklılıklar var? Fona dönüşünce neler değişecek? Mevcut çalışanlar nasıl etkilenecek? Yeni işe girecekler için sistem nasıl işleyecek? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, bugün çalışma hayatında olanların yanı sıra önümüzdeki yıllarda çalışma hayatına girecek on milyonlarca kişiyi ilgilendiren kıdem tazminatı fonu ile ilgili merak edilenleri yazdı
Hazine Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın geçen hafta hazırlandığını duyurduğu istihdam kalkanı paketiyle kıdem tazminatı fonu yeniden Türkiye’nin gündemine geldi. Orta vadeli planlarda da yer verilen kıdem tazminatı fonunun, tarafların uzlaşmasıyla tamamlayıcı emeklilik sigortasının bir parçası olması öngörülüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bu haftaki kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada, “Çalışanlara tamamlayıcı emeklilik sigortası sunacak bir çalışma başlatıyoruz. Tesis edilecek karma model ile işçilerin kazanılmış hakları korunacak. Tamamlayıcı emeklilik sigortası ile aynı zamanda ilave emeklilik desteği alınabilmesini de sağlayacağız. Böylece çalışanlarımız emeklilikte daha da rahat edecekler. Bunun için devlet elini taşın altına koyacak. Bu kapsamda oluşacak fon ile Türkiye'nin istihdam kalkanını sürekli hâle getirmeyi hedefliyoruz” dedi.
Bakan Albayrak ile Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un katıldığı toplantıda kıdem tazminatı fonunu da kapsayan istihdam kalkanı paketi hakkında TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, TOBB ve Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TSK) başkanlarına önceki gün bilgi verildi.
İKİ FORMÜL ÖNGÖRÜLÜYOR
1 Ocak 2022 tarihinde hayata geçirilmesi planlanan kıdem tazminatı fonuyla ilgili iki formül üzerinde duruluyor. Birinci formülde, çalışılan her yıla karşılık verilen 30 günlük ücret tutarındaki kıdem tazminatının 19 gününün mevcut sistemdeki gibi devam etmesi, 11 gününün ise kıdem tazminatı fonuna devredilmesi öngörülüyor.
İkinci formülde ise kıdem tazminatı fonu için yüzde 6 oranında prim kesilecek. Bunun 4 puanı işveren, 0.5 puanı işçi priminden oluşacak. Devlet 1 puan katkıda bulunacak. Vergi indirimi yoluyla da 0.5 puanlık ilave prim katkısı yapılacak. Böylece toplam prim tutarı yüzde 6 olacak.
Mevcut işçiler birinci formülde zorunlu olarak yeni sisteme geçecekler. İkinci formül benimsenirse mevcut işçiler isterlerse yeni sisteme geçecekler. 1 Ocak 2022 tarihinden sonra işe girenler ile bu tarihten sonra iş değiştirenler ise yeni sisteme tabi olacak.
Mevcut sistem ile yeni sistem arasındaki farklar ve merak edilen sorular şöyle:
İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI HEMEN ÖDENECEK Mİ?
Mevcut sistemde işveren ekonomik sebeple veya iş yerinde yeniden yapılanma gibi gerekçeler ile işçiyi işten çıkarttığında, çalıştığı her yıla karşılık 30 günlük ücret üzerinden kıdem tazminatını ödüyor. Yeni sistemde, bu tür gerekçelerle işten çıkartılan işçiler kıdem tazminatını, 56 yaşında emekli olduklarında alabilecekler.
MEVCUT ÇALIŞANLAR BİRİNCİ FORMÜLDE KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALACAK?
Örneğin, on yıldır bir fabrikada çalışmakta olan Teknisyen Mehmet, 2025 yılı sonunda işten ayrıldı diyelim. Birinci formül benimsenirse, teknisyen Mehmet 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan 12 yıllık kıdem tazminatının karşılığı olarak her yıl için 30 gün üzerinden, sonraki 4 yıllık kıdem tazminatının karşılığı olarak da her yıl için 19 gün üzerinden hesaplanan kıdem tazminatını mevcut işverenden alacak. 1 Ocak 2022-31 Aralık 2025 tarihleri arasındaki çalışmalarının karşılığı olarak her yıl için 11 günlük kıdem tazminatı ise fonda birikecek. Biriken bu tutarı emeklilik tarihinde alabilecek.
MEVCUT ÇALIŞANLAR İKİNCİ FORMÜLDE KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALACAK?
İkinci formül benimsendiğinde ise Teknisyen Mehmet 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan kıdem tazminatını aynı şekilde mevcut işverenden alacak. 1 Ocak 2022 tarihinden sonra fonda biriken parayı ise emekliliğinde alacak.
MEVCUT ÇALIŞANLAR YENİ SİSTEME GEÇMEK ZORUNDA MI?
Birinci formül benimsendiğinde mevcut çalışanlar 1 Ocak 2022 tarihinden sonra yeni sisteme geçecekler. İkinci formül benimsendiğinde ise mevcut çalışanlardan isteyen yeni sisteme girecek, isteyen eski sistemde devam edecek.
MEVCUT ÇALIŞANLAR YENİ İŞE GİRERSE FON SİSTEMİNE GİRMEK ZORUNDA MI?
Hangi formül uygulanırsa uygulansın, mevcut çalışanlar çalıştıkları işten ayrılıp yeni bir işe başladıklarında yeni sisteme tabi olacaklar.
YENİ SİSTEMDE ASKERE GİDEN İŞÇİ KIDEM TAZMİNATI ALABİLECEK Mİ?
Mevcut sistemde askerlik dolayısıyla işten ayrılan işçi kıdem tazminatını alıp ayrılabilir. Yeni sistemde askerlik gerekçesiyle işten ayrılanlara kıdem tazminatı ödenmeyecek.
EVLENEN KADIN YENİ SİSTEMDE DE KIDEM TAZMİNATINI ALABİLECEK Mİ?
Mevcut sistemde evlenen kadınlar bir yıl içinde işten ayrıldıkları takdirde kıdem tazminatını alabiliyorlar. Yeni sistemde evlenen kadınlar için kıdem tazminatı ödenmesi öngörülmüyor.
İŞTEN KENDİSİ AYRILAN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI OLACAK MI?
Mevcut sisteme göre, işçi kendi isteğiyle işten ayrılırsa kıdem tazminatı alamıyor. İşveren tarafı, yeni sistemde de bu uygulamanın devam etmesini, işten ayrılan işçi için yatırılan işveren priminin işverene iade edilmesini istiyor.
HAKLI SEBEPLE İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİ KIDEM TAZMİNATI ALACAK MI?
İş Kanunu’nun 25. maddesindeki ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareket eden işçi işten atıldığında, mevcut sistemde kıdem tazminatı alamıyor. İşveren kesimi, bu uygulamanın da aynen devam etmesini ve bu gerekçeyle işten çıkartılan işçi için yatırılan primin işverene iade edilmesini öneriyor.
15 YIL 3600 GÜN İLE KIDEM TAZMİNATI ALINABİLECEK Mİ?
Mevcut sistemde, ilk defa çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlamış olanlar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü; söz konusu tarihten sonra işe başlayanlar ise 7000 prim gününü veya 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gününü tamamladıkları takdirde kıdem tazminatı alabiliyorlar. Yeni sistemde bu gerekçeyle kıdem tazminatı ödenmeyecek.
PATRON KIDEM TAZMİNATI FONUNA PRİM ÖDEMEZSE NE OLACAK?
Kıdem tazminatı fonunun en büyük açmazlarından birini, devlet bile sosyal güvenlik primi ve vergi alacağını tahsil edemezken, işverenin kıdem tazminatı fonuna prim ödememesi halinde işçinin mağdur olma ihtimali oluşturuyor.
BİR YILDAN AZ ÇALIŞMASI OLANLAR KIDEM TAZMİNATI ALABİLECEK Mİ?
Mevcut sistemde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aynı işverene ait iş yerlerinde en az bir yıl çalışmak gerekiyor. Fon sisteminde, bir iş yerindeki çalışma süresinin bir yıldan az olup olmadığına bakılmayacak olması en önemli avantajlarından biri olarak gösteriliyor.
