Kıdem tazminatı nedir? Kıdem tazminatı kimlere verilir? Kıdem tazminatı alma şartları
Çalışanların en çok merak ettiği konuların başında kıdem tazminatı geliyor. Çalıştığı iş yerinden ayrılmak isteyen, daha iyi koşullarda iş bulma imkânı olan işçiler, kıdem tazminatlarını almadan ayrılmak istemiyor. Peki kıdem tazminatı nedir? Kıdem tazminatı hangi koşullarda verilir? İşte kıdem tazminatı alma şartları...
Son işyerinde en az bir yıl çalışılarak hak kazanılan kıdem tazminatı normalde emeklilikte, vefat halinde veya işveren tarafından işten atılma durumunda alınabiliyor. Bunun dışında kıdem tazminatı alabilmek için işçinin haklı bir nedenle istifa etmesi veya erkeklerin askerlik, kadınların da evlendikten sonra bir yıl içinde istifa etmesi gerekiyor.
KIDEM TAZMİNATI ALMA ŞARTLARI
1999 yılında emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlarda 58, erkeklerde 60’a yükseltilirken, çalışanların kıdem tazminatı konusunda mağduriyet yaşamaması için bir düzenleme yapıldı. 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun kıdem tazminatıyla ilgili 14. maddesine 5. fıkra eklenerek yapılan düzenlemenin özü, “yaş dışındaki emeklilik koşulları”nı yerine getiren işçilerin işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı alabilmesini sağlamak.
Bu düzenleme iş dünyasında 15 yıl sigorta, 3600 prim günüyle kıdem tazminatının alınabilmesi uygulaması olarak anılmaya başlandı. Yakın zamana kadar bu düzenleme sadece 8 Eylül 1999’dan önce işe girmiş olanları ilgilendiriyordu. Yasaya göre, 9 Eylül 1999 tarihinden sonra işe girenler de yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirmeye başladıktan sonra kıdem tazminatlarını alabilecek. Dolayısıyla, konu 4/A (işçi) statüsünde çalışan herkesi ilgilendiriyor.
EMEKLİ OLMADAN KIDEM TAZMİNATI ALMA
Emekli olmadan kıdem tazminatı alma koşulları, işe ilk defa başlanan tarihe göre değişiyor. İşe giriş tarihine göre, koşullar şöyle:
- 8 Eylül 1999’dan önce işe girenler: 15 yıl sigorta, 3600 gün prim.
- 9 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında işe girenler: 25 yıl sigorta, 4500 gün prim.
- 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenler: 25 yıl sigorta, 5400 gün prim.
- 9 Eylül 1999’dan sonra işe girenler: Sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 7000 prim günü
- 9 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başlayanlar emekli olmadan kıdem tazminatını alma hakkını 2024 yılından itibaren elde edecek. Bunlar içerisinde kesintisiz olarak yirmi yıl çalışarak 7000 gün prim ödeyenler ise gelecek yıl sonbahardan itibaren, emekli olmadan kıdem tazminatını almaya hak kazanacak.
- Aralık 2017 itibarıyla Toplam aktif sigortalı sayısı 22.2 milyon kişi.
- Emekli aylığı alanlar 12.1 milyon kişi.
- Sigortalıların nüfusa oranı %87.1’e ulaştı.
- Kapsam dışı nüfus ise %12.9’a geriledi.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMA
Mevzuata göre, işçinin çalıştığı her geçen yıl için 30 günlük brüt ücret karşılığında kıdem tazminatı hesaplanıyor. Tazminat hesabı yapılırken, brüt maaşa düzenli ve nakit olarak yapılan tüm ödemeler de ekleniyor. Kıdem tazminatında bir tavan belirleniyor. Bu tavanın üzerindeki maaşlar kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmıyor. Çalışanın geliri bu tavan tutarın altındaysa, tazminat hesabında aldığı maaş geçerli oluyor. Ancak gelir bu tavan tutarın üstündeyse, maaş ne olursa olsun kıdem tazminatı bu tavandan hesaplanıyor.
Kıdem tazminatı hesaplamasına esas ücretin bir tavanı vardır. Bu tavan her sene devlet tarafından belirlenir. 2018 yılı ilk 6 ayı için kıdem tazminatı tavanı 5.001,76 TL'dir.
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinindevamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece damga vergisi (%0,759) kesintisi yapılır.
Bir örnek üzerinden kıdem tazminatı hesaplaması:
Brüt Ücret: 2.000,00 TL
Giriş Tarihi: 02.06.2015
Çıkış Tarihi: 10.08.2017
Giriş ve Çıkış Tarihi Farkı: 8 gün 2 ay 2 yıl
Çıkan sonuç gün bazında toplanır ve elle yapıldığı için +1 gün eklenir:
1 gün + 8 gün + 60 gün + 730 gün = 799 gün çalıştı. ( Normal gün hesabı)
Kıdem Günü: 799 * 30 gün /365 = 65,67 gün
Günlük Brüt Ücret: 2.000 TL/30 = 66,66 TL
Brüt Kıdem Tazminatı: 65,67 * 66,66 = 4.377,56 TL
Damga Vergisi: 4.377,56 TL * 0,00759 = 33,22 TL
Net Kıdem Tazminatı: 4.377,56 TL – 33,22 TL = 4344,34 TL
