İşten çıkarma yasağında işverene ücretsiz izne çıkarma hakkı

İkisi aynı imiş görünmekle birlikte aynı değil. Fiilen ücretsiz izne çıkartılmış olan işçi, isterse iş akdini feshedip kıdem tazminatını alabilir. Ancak, kanuna, işten çıkarma yasağı döneminde işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkartabileceği hükmü konulursa işveren kısa çalışma ödeneği almak için bile uğraşmayabilir. Doğrudan ücretsiz izne çıkartır. İşçinin bu durumda iş akdini feshedip kıdem tazminatını alma hakkı tehlikeye girer.

İşçi ile işverenin anlaşarak iş akdini sona erdirmesine yönelik olarak yasa teklifi taslağında bir düzenleme yer almıyor. Mevcut kanuna göre ise bu mümkün. Ancak, iki tarafın anlaşarak iş akdinin feshedilmesi halinde işçi işsizlik maaşından yararlanamaz. Emekli aylığı bağlatmak için iş akdini karşılıklı sonlandıracaksanız o ayrı, aksi takdirde anlaşarak işten ayrıldığınızda işsizlik maaşından yararlanamazsınız. Öyle bir durumda kısa çalışma ödeneğinden ise hiçbir şekilde yararlanamazsınız.

KISA ÇALIŞMA DÖNEMİNDE İŞVEREN HİÇBİR İŞÇİYİ İŞTEN ÇIKARTAMAZ

Soru: Yaz sezonlarında Kuşadası’nda bir otelde çalışıyorum ve geçen sezon sonu iş sözleşmem askıya alındı. Otelden aradılar ve “Kısa çalışma ödeneğinden faydalanabiliyorsunuz, size geri dönüş yapacağız” dediler. Ancak, ben bu sezon gitmeyi düşünmüyorum. Sezon başladığı zaman gelmeyeceğimi beyan edersem ödeme yapılır mı? Otel, “Eğer gelmezseniz ödeme yapılmayacak” derse haklı sayılır mı? (Ulaş Y.)

Yanıt: Ulaş Bey, kısa çalışma ödeneği ile esas olarak koronavirüs yüzünden ortaya çıkan zorlayıcı sebeple iş yerinde işin durduğu bu dönemde istihdamı korumak, yani işçilerin işini kaybetmesini önlemek ve gelir kaybının bir kısmını telafi etmek amaçlanıyor. Kısa çalışma süresince işveren, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık hariç hiçbir gerekçeyle işçiyi işten çıkartamaz. Kısa çalışma ödeneğinden sonra işçinin işe başlamasına yönelik bir zorunluluk ise bulunmuyor. Bu yıl turizm sezonunun ne zaman başlayacağı belirsiz. Başladığında işverenin tüm işçileri işe çağırıp çağırmayacağı da turizmin durumuna göre belli olacak. Benim tavsiyem, sezon başladığında işe başlamayacağınıza dair bir beyanda bulunmayın. Ödeneğinizi alın. Çünkü en az iki sezon üst üste aynı otelde çalıştı iseniz ve toplam süreniz bir yılı aştı ise kıdem tazminatı hakkınız olur. İşe başlamayacağınızı önceden beyan ederseniz, kıdem tazminatı hakkınızı kaybedebilirsiniz.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ İŞSİZLİK MAAŞI SÜRELERİNDEN İNDİRİLİR

SORU: Belediyeye ait iştirak şirketinde çalışıyorum. Brüt ücretim 6.000 TL. Kronik rahatsızlığımdan dolayı idari izinliyim ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanacağım. KÇÖ hesaplanırken ikramiyeler ve sosyal haklar dahil ediliyor mu? Edilmiyorsa işverenimden daha sonra bunları talep edebilir miyim? İdari izinli olmam sebebiyle bundan sonraki çalışma hayatımda olumsuz bir durumla karşılaşır mıyım? (Enes S.)

Yanıt: Enes Bey, çalıştığınız şirketin kısa çalışma başvurusu kabul edilirse “prime esas” kazancınızın yüzde 60’ı oranında kısa çalışma ödeneği verilir. Brüt 6000 TL ücretinizin tamamı üzerinden sosyal güvenlik primi kesiliyor ise 3.573 TL ödenek alırsınız. İşveren üzerini net ücretinize tamamlamak zorunda değil. Ancak, sendikalı bazı iş yerlerinde işveren ile sendikalar arasında yapılan anlaşma kapsamında ilave bazı ödemeler yapılabiliyor. Örneğin Türk Metal Sendikası ve sektördeki diğer sendikalar ile MESS arasında yapılan anlaşma uyarınca, işveren net ücretin yüzde 89’una ulaşacak şekilde kısa çalışma ödeneğinin üzerine ilave ödeme yapacak.

İşvereniniz kısa çalışma ödeneği bağlanan tarihe kadar sizi idari izinli sayacak ise bunun yıllık izninize olumsuz bir etkisi olmaz. Alacağınız kısa çalışma ödeneği ise işsizlik maaşı alma hakkınızdan düşülür. Örneğin, 10 ay işsizlik maaşı alma hakkınız var ve 3 ay kısa çalışma ödeneği alırsanız, işsiz kaldığınızda hakkınızdan kalan 7 aylık işsizlik maaşı alabilirsiniz. Cumhurbaşkanı’nın, kısa çalışma ödeneği sürelerinin işsizlik maaşından düşülmemesine yönelik karar alma yetkisi bulunuyor. Nitekim geçen yıl kısa çalışma ödeneği 3 aydan 6 aya çıkartılırken, uzatılan süreler işsizlik maaşından düşülmedi. Belki bu yıl için de önümüzdeki günlerde benzer karar alınabilir.

İŞSİZLİK MAAŞI ALMIŞ OLANLAR KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALABİLECEK Mİ?

Soru: Benim ilginç bir durumum var ve işin içinden çıkamadım. Ekim 2017’de işten ayrıldım ve 10 aylık işsizlik maaşımın tamamını kullandım. Ondan sonraki 2.5 yıl içinde 2 iş değiştirdim ve toplamda 500 gün kadar yeniden prim ödemiş bulunuyorum. Son 6 aydır da aynı iş yerinde çalışıyorum.İşverenim kısa çalışma ödeneğine başvurdu. Şimdi ben işsizlik maaşı almış olmama rağmen ondan sonra 500 gün yeniden prim ödemişim ve son 60 gün şartını da yerine getiriyorum. Bu durumda kısa çalışma ödeneği alabiliyor muyum ?(H. Ertaş)

Yanıt: Sayın Ertaş, kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için normalde 600 gün prim ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışmak gerekiyordu. Ancak, KOVİD-19 dolayısıyla kolaylık sağlandı ve bu süreler sırasıyla 450 ve 60 güne indirildi. İşsizlik maaşı hakkınızın tamamını kullandıktan sonra 450 günden fazla priminiz bulunduğu için kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirsiniz. Eğer süre 600 günden 450 güne indirilmemiş olsaydı yararlanamazdınız.

EVDEN ÇALIŞANLAR YOL VE YEMEK PARASI ALABİLİR Mİ?

Soru: Şirketimiz evden çalışma yöntemini seçti ve 20 gündür evden çalışıyoruz. Şirket, “çalışanların iş güvencesi ve özlük hakları kurumsal güvencemiz altında” şeklinde açıklama yaptı. Şirket, evden çalışma süresince yol ve yemek parasını ödemeli midir? Bunların ödenmesini talep edebilir miyiz? (Tahsin G.)

Yanıt: Tahsin Bey, evden çalışanlar içinde bulunduğumuz koşullarda en şanslı grubu oluşturuyor. Sağlık riskine girmeden çalışmaya devam edip, ücretlerini alabiliyorlar. Evden çalışmaktan dolayı ücrette herhangi bir kesinti yapılmaz. Yol ve yemek parası ödemeleri devam eder.

MÜCBİR SEBEP KAPSAMINDA OLMAYAN İŞVEREN NE YAPACAK?

Soru: Ben bir işverenim. Düzenli ihracatı olan ve düzenli KDV iadesi alan bir firmayız. Bulunduğumuz NACE koduna göre mücbir sebep kapsamındaki iş yerlerinde olmadığımız vergi ve SSK primi gibi ödeme kolaylıklarındanyararlanamıyoruz. Bu ayın KDV iadesi için dosyasını kontrol ettiğimiz birçok tedarikçim beyannamesini verememiş. Maliye binalarına mükellefler veya muhasebeciler alınmıyor. Biz mücbir sebep kapsamında değiliz ama bundan etkileniyoruz. Aldığım KDV iadesini tedarikçilerime ödüyorum. KDV iadesini alamayınca benim üzerime ekstra yük yüklenmiş olacak ve bunun kaç ay süreceği de belli değil. Bizim sorunumuzun da çözüme kavuşturulması gerekmez mi? (Mustafa A.)

Yanıt: Mustafa Bey haklısınız. Sadece mücbir sebep kapsamında yer alan sektörlerde faaliyet göstermelerine rağmen yayımlanan mükellef listesinde yer almayan işverenler için düzeltme başvurusunda bulunma hakkı tanınmış bulunuyor. Sizin gibi mücbir sebep kapsamındaki müşterilerinden dolayı etkilenmiş olanlar için de bir kolaylık düşünülmeli. En azından mücbir sebep kapsamındaki iş ortaklarından dolayı toplam iş hacminin belli oranını kaybetmiş olanlar da yararlandırılmalı.

İŞSİZLİK MAAŞI HAKKINI KULLANMIŞ OLANLAR ÜCRET DESTEĞİ ALACAK

Soru: Geçen sene mayıs ayında son işsizlik maaşımı aldım ve iki ay sonra da tekrar işe başladım, 9 aydır çalışıyorum. Geriye dönük 3 yıl içinde 700 günden fazla prim ödemem var. Gün şartlarım fazlasıyla tutuyor fakat işsizlik maaşı almış olmamdan kaynaklı bir sorun olur mu? Mücbir sebep kapsamında iş yerimizin faaliyeti durdurulduğuna göre bize de kısa çalışma ödeneği verilmesi gerekmez mi? (Meral T.)

Yanıt: Meral Hanım, işsizlik maaşı hakkınızdan kullanmadığınız süre var ise bu süre kadar kısa çalışma ödeneği alabilirsiniz ama işsizlik maaşı hakkınızın tamamını kullandı iseniz kısa çalışma ödeneğinden yararlanamazsınız. Yeni hazırlanan kanun teklifi taslağı, sizin gibi kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan kişilere ayda 1.177 TL’ye kadar ücret desteği verilmesini öngörüyor. Bu tutar, brüt asgari ücretin yüzde 40’ına karşılık geliyor. Sendikalar ve bazı işveren örgütleri ücret desteğinin kısa çalışma ödeneğindeki gibi prime esas kazancın yüzde 60’ına çıkartılmasını önerdiler. Teklifin yasalaşması aşamasında bir iyileştirme olmasını ümit ediyoruz.