İşsizlik maaşı mı? Kısa çalışma ödeneği mi? Ücret desteği mi?

Yeni çıkartılacak kanun ile işini kaybettiği halde işsizlik maaşından yararlanamayan işçiler ile ücretsiz izne çıkartılan kişilere ücret desteği sağlanacak. Ücret desteği için prim günü şartı aranmayacak.

Kısa çalışma ödeneği, işsizlik maaşı ve yeni getirilmesi öngörülen ücret desteği nasıl hesaplanır?

İşsizlik maaşı, işçinin son 4 aylık prime esas kazanç ortalamasının yüzde 40’ı üzerinden hesaplanır. Bir işçiye ödenecek işsizlik maaşı, brüt ücreti ne olursa olsun asgari ücretin yüzde 80’ini aşamaz. Bu durumda bir işçiye aylık 1.168 TL ile 2.336 TL arasında işsizlik maaşı ödenir.

Kısa çalışma ödeneği, işçinin son 12 aylık prime esas kazanç ortalamasının yüzde 60’ı oranındadır. Bir kişinin alabileceği en yüksek ödenek tutarı, asgari ücretin yüzde 150’sini aşamaz. 2020 yılı itibarıyla 1.752 TL ile 4.380 TL arasında kısa çalışma ödeneği veriliyor.

Koronavirüs nedeniyle işsiz kaldığı halde işsizlik maaşı alamayan veya ücretsiz izne çıkartılanlara verilecek ücret desteği, günlük 39.24 TL’dir. Bu rakam, günlük asgari ücretin yüzde 40’ına karşılık gelmektedir. Aylık ücret desteği 1.177 TL olmakla birlikte damga vergisi kesildikten sonra işçiye 1.168 TL ödenecektir.

Yeni torba yasa teklifinde yer alan ücretsiz izin düzenlemesi işçi açısından haklı fesih sebebini ortadan kaldırır mı?

Teklifte, üç aylık işten çıkarma yasağı döneminde işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkartabileceği öngörülüyor. İş Kanunu’nda “ücretsiz izin” uygulaması sadece işçinin rızası ile mümkündür. Zorlayıcı sebeple üretimine/faaliyetine ara verilen iş yerinde çalışanlar, bir haftadan sonra iş akdini haklı gerekçe ile feshedebilirler. Bu şekilde iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatını da alabilir. Kanunda işverene ücretsiz izin hakkı tanınması halinde ücreti ödenmeyen işçinin iş akdini fesih hakkı elinden alınmış olur ve kıdem tazminatı riske girer.

Ücretsiz izne çıkartılanlar kısa çalışma ödeneği alabilir mi?

Zorlayıcı nedenle iş yerinde faaliyete ara verilmesi halinde işverenin ücret ödeme yükümlülüğü bir hafta ile sınırlı. Bir haftadan sonra işverenin ücret ödeme yükümlülüğü olmadığı için fiilen ücretsiz izin söz konusu olur. İşveren kısa çalışma başvurusunda bulunmuş ve başvuru kabul edilmiş ise işçi kısa çalışma ödeneği alır.

Teklif her ne kadar işverene işçiyi ücretsiz izne çıkarma hakkını geçici süre için tanısa da işveren, “Nasıl olsa ücretsiz izinli herkes ücret desteği alabilecek” deyip kısa çalışma ile uğraşmaktan kaçınabilir endişesi dile getiriliyor.

Hangi işveren kısa çalışma ödeneğine başvurabilir?

KOVİD-19 dolayısıyla iş yerindeki çalışma süresi geçici olarak 3’te 1 oranında azalan veya iş yerinde faaliyeti tamamen veya kısmen en az dört hafta durdurmak zorunda kalan işveren, kısa çalışma başvurusunda bulunabilir. Haftalık çalışma süresinin 3’te 1 oranında azalması, örneğin haftada 6 gün çalışılan iş yerindeki çalışmaların 4 gün ve altına düşmesi demektir.

Kısa çalışmadan kaç kişi için yararlanmak mümkündür?

Kısa çalışma başvurusu uygun bulunan iş yerlerinde işçi sayısı konusunda sınırlama bulunmuyor. Sigortalı 1 işçi çalıştıran da bin işçi çalıştıran da yararlanabilir. Burada işçi açısından tek kriter, son 3 yılda 450 prim gününün bulunması ve kısa çalışmadan önceki son 60 gün işveren ile bir iş sözleşmesinin olmasıdır.

Esnaf kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir mi?

Esnaf, bir işçi çalıştırsa bile işçisi için kısa çalışma başvurusu yapabilir. İşçiye ücret ödeyemediği dönemde, işçinin ücret kaybının bir kısmı kısa çalışma ödeneği ile karşılanır. Ancak, esnaf kendisi için kısa çalışma ödeneği alamaz. Çünkü kısa çalışma ödeneği, sadece işsizlik sigortası primi yatırılan 4/a’lı çalışanlara verilmektedir.

Vergi ve prim borcu bulunan işveren kısa çalışma başvurusu yapabilir mi?

Kısa çalışma ödeneği işçilere tanınan bir haktır. İşverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) prim, Maliye Bakanlığı’na vergi borcu bulunması, kısa çalışma başvurusu yapmaya ve işçiye ödenek verilmesine engel teşkil etmiyor.

Konkordato ilan edilmiş bir iş yerinde çalışanlar dahi kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir.

İşveren, kısa çalışma ödeneğini işçiden habersiz kendisi alabilir mi?

Kısa çalışma başvuruları her ne kadar işveren tarafından yapılsa da ödemeler doğrudan işçiye yapılmaktadır. Ödeneği, işçinin kendisinden başka kimse alamaz. İşçilerin ise doğrudan başvuru yapma hakkı bulunmuyor.

İşsizlik maaşı almış olanlar kısa çalışma ödeneği alabilecek mi?

İşsizlik maaşının süresi işçinin prim gününe göre değişiyor. Son 3 yılda 600 prim günü bulunanlar 6 ay, 900 prim günü bulunanlar 8 ay, 1080 gün primi bulunanlar 10 ay işsizlik maaşı alabiliyor. Daha önce işsizlik maaşı hakkının tamamını kullanmış olanlar, yeniden 450 gün prim ödedikten sonra gerek işsizlik maaşını, gerekse kısa çalışma ödeneğini almaya hak kazanırlar. Daha önce işsizlik maaşı hakkının tamamını kullanmamış olanlar ise 450 günün dolmasını beklemeden kalan süreler için kısa çalışma ödeneği alabilecekler. Örneğin 6 ay işsizlik maaşı alma hakkı bulunan bir kişi, 3 ay işsizlik maaşı aldıktan sonra işe başlamışsa, 450 gün dolmamış olsa bile 3 ay kısa çalışma ödeneği alabilir.

Kısa çalışma ödeneği ne zaman yatırılacak?

İŞKUR normalde kısa çalışma ödeneğini, başvurunun kabul edildiği tarihi izleyen ayın 5’inde yatırıyor. Ancak, içinde bulunduğumuz dönemin özelliği dikkate alınarak ödeme tarihinin öne çekilmesi bekleniyor.

Kısa çalışma ödeneği işsizlik maaşı süresinden indirilir mi?

Evet. Kaç ay kısa çalışma ödeneği alındı ise işsizlik maaşı süresinden indirilir. Ancak, cumhurbaşkanı ödenek alınan sürelerin işsizlik maaşı süresinden indirilmemesi konusunda karar almaya yetkili bulunuyor. Örneğin geçen yıl ekonomik nedenlerle kısa çalışmanın 3 aydan 6 aya çıkartıldığı iş yerlerinde, uzatılan 3 aylık süre işsizlik maaşından indirilmedi.

Kronik hastalar da kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir mi?

İş yerinin kısa çalışma başvurusunun uygun bulunması halinde, İçişleri Bakanlığı genelgesi uyarınca evden çıkmamaları gereken kronik hastalar ve 65 yaş üstündeki işçiler, 450 gün prim ve son 60 gün hizmet akdi koşulunu sağlıyorlar ise kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirler.

Kısa çalışma ödeneği alırken rapor parası alınabilir mi?

Kısa çalışma ödeneği alındığı dönemde sağlık raporu dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından geçici iş göremezlik ödeneği verilirse, raporun başladığı tarih itibarıyla kısa çalışma ödeneği durdurulur.

Kısa çalışma ödeneği alanlar sağlık hizmetinden yararlanabilir mi?

Ödenek alınan dönemde işsizlik sigortası fonundan genel sağlık sigortası primleri ödenir. Kısa çalışma ödeneği alan kişi, bu süre boyunca SGK üzerinden sağlık hizmeti alabilir. TBMM’ye gelmesi beklenen yeni torba yasa teklifinde işsizlik maaşından yararlanamayan veya ücretsiz izne çıkartılanlar ücret desteği alacaklar. Taslağın mevcut haline göre, ücret desteği döneminde sağlık hizmeti alınamayacak.