Bu topraklar Osmanlı'nın göz bebeğiydi!

TÜRKÇE İSİMLİ ŞEHİR MERKEZİ!

"Beyaz Şehir" anlamına gelen Belgrad, günümüzde Sırbistan'ın başkenti ve 1.5 milyonluk nüfusu ile en büyük kenti. Ayrıca şehir, Güney Doğu Avrupa'nın en büyük merkezlerinden biri. M.Ö. 6 yüzyıla kadar uzanan geçmişi olan Belgrad, Osmanlı tarihi açısından oldukça önemli.

Zira 1521 yılında Belgrad kuşatması'ndan Sırbistan'ın 1878'de bağımsızlığını ilan edene dek şehir (1688–1690, 1717–1739 ve 1789–1791 yılları arasında gerçekleşen Avusturya işgalleri harici) Osmanlı hakimiyeti altında kaldı. Bu yüzden şehirde Osmanlı izlerini görmek mümkün. Bunun en güzel örneği, şehrin merkezi Stari Grad'da (Eski Şehir) Tuna ile Sava nehirlerinin kesişim noktasında bulunan 'Kalemegdan' parkı.

Anlaşılacağı üzere ismi Türkçe'deki "kale" ve "meydan" kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Parkın ortasında yükselen kale, bir zamanlar Osmanlı ordularının Avrupa'ya yaptıkları seferler sırasındaki ana merkezi konumunda idi. Bu nedenle Belgrad İstanbul ile beraber Osmanlı İmparatorluğu'ndaki 16 ve 17. yüzyıllarda en büyük 2 şehirden biriydi.

*Kalemegdan İstanbul Kapısı

ŞEHRE İSTANBUL KAPISI'NDAN GİRİN

Kalenin bir çok giriş kapısı mevcut. Bunlardan en ünlü olanı Sava nehri kıyısına bakan İstanbul kapısı. Kalede Osmanlı döneminden kalma bir çeşme ve tam ortasında Petrovaradin savaşında şehit düşen Osmanlı Sadrazamı Silahdar Damat Ali Paşa'nın türbesi'de bulunmakta.

*Damat Ali Paşa Türbesi

Şehirde Kalemegdan'dan başka Dorcol Semti (dörtyol) ve Jalia Caddesi (yalı) gibi başka ismini Türklerden almış yerler de var. Dörtyol semti Osmanlı zamanına Türklerin yoğun olarak yaşadığı yermiş. Öyle ki o zaman burada "Türk Çarşısı" olarak adlandırılan bir ticaret merkezi de bulunmaktaymış.

*İstanbul Kapısı girişi

Bunu kanıtlar şekilde Belgrad'daki Osmanlı'dan kalma en önemli eser Bayraklı Camii bu semtte bulunmakta. 1531 yılında yaptırıldığı zannedilen camii, günümüzde de Sırbistan'daki müslüman cemaatinin merkezi. 2004 yılında Kosova'nın bağımsızlığını bahane eden Sırp milliyetçileri tarafından kundaklanmaya kalkılan cami bu yüzden polis tarafından gece gündüz korunuyor.

*Bayraklı Camii

Belgrad, 1. Dünya Savaşı'nda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, 2. Dünya Savaşı'nda da Nazi işgali altında kaldıktan sonra asıl gelişimini 2. Dünya savaşı sonrası kurulan Yugoslavya ile sağladı. 1. Dünya Savalı sonuna kadar Avusturya toprağı olan şehrin kuzey batısı Yugoslavya'ya katılınca şehir bu bölgelere doğru büyüdü.

2. Dünya Savaşı'nda Almanlara karşı savaşan Partizanların komutanı olan ve savaştan sonra 1980'de ölümüne dek Yugoslavya'yı yöneten Mareşal Tito, Sava nehrinin karşı kıyısına şehrin ticaret ve finans merkezi olacak Novi Belgrad (Yeni Belgrad) ilçesinin kurulmasını emretti. Şehrin eski kısmındaki Stari Grad, Vracar ve Savski Venac ilçelerindeki tarihi yapıya karşın Novi Belgrad yüksek binaları ve iş merkezleri ile daha modern bir görünüme sahiptir.

Belgrad'da bir çok görülmesi gereken önemli yerler mevcut. Mareşal Josip Tito'nun mezarının da bulunduğu başkanlık konutu, çeşitli nedenlerden dolayı ancak yapımı 2001 yılında tamamlanan Aziz Sava Katedrali, muhteşem mimarisi ile Sırbistan Parlamento binası bunlardan bazıları...

*Aziz Sava Katedrali

1999 yılında, Sırbistan'ın Kosova'ya asker göndermesinin ardından tam 78 gün süren Nato Hava Bombardımanı'nın izlerini görmek de mümkün. Şehrin merkezinde bombaların hedefi olan Sırbistan Savunma Bakanlığı'nın yarı harap haldeki binası hala sergilenmekte.

*Sırbistan Eski Savunma bakanlığı

NERELERE GİDİLİR?

Vakit geçirmek istiyorsanız şehrin İstiklal Caddesi sayılan Knez Mihailova caddesi en uygun adres. Paris'teki Monmartre semti ile karşılaştırılan tarihi Skadarlija sokağı, barları ve restoranları ile gece hayatı için ideal. Buradaki restoranlarda Balkan müziğini dinleyerek Sırbistan'a özgü peynir ile servis edilen kuru et, Sırbistan mutfağına özgü et ve tavuk yemekleri ve ısırgan otu çorbası gibi yöresel lezzetlerini tadabilirsiniz. Sava nehri üzerinde kurulan ve yazın oldukça kalabalık olan diskolar da gece hayatının bir diğer önemli adreslerinden.

*Knez Mihailova Caddesi

YAŞAM NASIL?

Yugoslavya'nın diğer doğu bloku ülkelerine aksine batı ülkeleri ile iyi ilişkileri olması sayesinde batılı ülkelerin imkanlarından yararlanabilen Belgrad halkı, nispeten diğer demir perde ülkelerindeki halklardan daha rahat yaşam sürüyordu. Devletin herkese çok uzun vadeli kredilerle ev verdiği Yugoslavya'da memur maaşları da günümüze göre oldukça yüksekdi.

*Tito'nun kabri

Doksanlı yılların başından itibaren bölgede yaşanan savaşlar ve yaptırımlar nedeniyle ağır zarara uğrayan Sırbistan ekonomisi, demokrasiye geçişle birlikte Avrupa Birliği ile bütünleşmeyi hedefleyen kararlı bir ekonomik program uygulanması ile toparlanmaya başladı. Avrupa Biriliği ile müzakerelerin devam ettiği Sırbistan'da, ülkenin bir kaç yıl içinde birliğe tam üye olması beklenmekte.

*Tuna ve Sava nehirlerinin kesiştiği nokta. Solda Büyük Savaş Adası.

Belgrad'da ailenin oturabileceği ortalama bir dairenin kirası 35000 ila 45000 Sırbistan dinarı arasında. Ortalama memur maaşlarının 45000 dinar civarı olduğu ülkede bir ailenin aylık mutfak masrafı 70000 dinarı buluyor. (114 dinar - 1 euro)
Halk, Avrupa Birliği'ne üye olduklarında ekonomik durumlarının daha da düzeleceğine inanıyor.

*Josiph Tito'nun heykeli

ÜLKENİN KÜLTÜR MERKEZİ

Tuna Nehri'nin kıyısında bulunan, Novi Sad, Sırbistan'ın en büyük ikinci şehri. Belgrad'ın yaklaşık 100 km Kuzeybatısında bulunan Voyvodina özerk bölgesinin de merkezi Novi Sad, Sırbistan'ın kültür başkenti olarak biliniyor. Nitekim bir çok ünlü sanatçının yaşadığı yer olarak da biliniyor.

230 bin nüfuslu şehir özellikle yaz aylarında yüzbinlerce turistin akınına uğruyor. Özellikle merkezdeki Dunavska caddesi yaz aylarında dolup taşıyor. Merkezindeki çoğu binanın neoklasik mimariye sahip olmasıyla Novi Sad, daha çok Orta Avrupa kenti görünümüne sahip. Şehirde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun etkileri oldukça fazla hissediliyor. Bunun en güzel örneği ise çan kulesi şehrin hemen her yerinden görülebilinen Imena Marijinog katolik kilisesi.

Tuna'nın kuzey kıyısına kurulmuş şehrin tam karşısında, şehre tepeden bakan meşhur Petrovaradin kalesi ve kasabası bulunuyor. Burası Osmanlı tarihi için bir diğer önemli yerlerden biri. 1716'da Osmanlı Ordusu, burada Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Ordusuna yaptığı savaşı kaybedince Osmanlı Macaristan'dan tamamen çekildi.

*Petrovaradin Kalesi

Savaşta şehit olan Sadrazam Silahdar Damat Ali Paşa'nın türbesi Belgrad Kalemegdan'daki türbesine defnedildi. Tepe üzerine kurulmuş kale tüm bölgeye hakim. Kalenin hisarı olan hemen dibindeki Petrovaradin kasabasının muhteşem tarihi dokusu iyi korunmuş.

*Petrovaradin kasabası

OSMANLI TARİHİ İÇİN DÖNÜM NOKTASI OLAN KASABA!

Sremski Karlovci (Ya da tarih kitaplarımızda adı sıkça geçen Karlofça) Novi Sad'ın birkaç kilometre dışında 9 bin nüfuslu ufak bir kasabadır. Belgrad'ın Osmanlı egemenliğine girdiği dönemlerde ünlü Osmanlı komutanı Bali Bey (Kendisini Muhteşem Yüzyıl dizisinden tanıyorsunuz) tarafından Osmanlı topraklarına katılan kasaba, Osmanlı tarihinin en önemli olaylarından birine sahne olmuştur.

1689'da 2. Viyana kuşatmasıyla başlayan Osmanlı-Hasburg Savaşları, bu kasabada imzalanan barış anlaşması ile sona erdi. Gece yarısını 5 geçe imzalanan anlaşma ile şu an Sırbistan sınırları içerisinde bulunan Banat harici bütün Macaristan, Podolya, Dalmaçya kıyıları ve Mora yarım adası Osmanlı hakimiyetinden çıkdı. Böylece Osmanlı tarihinde ilk defa bu denli büyük toprak kaybına uğradı. Fruska Gora dağı eteklerinde bulunan kasaba ayrıca meyve bahçeleri ve şaraplarıyla da ünlüdür.

*Karlofça Anlaşması'nın imzalandığı yer. Daha sonradan üzerine bir kilise inşa edilmiştir.

BALKANLARIN İNCİSİ BOSNA HERSEK

Bosna Hersek, Türkiye'nin birbirine tarihi bağlarla bağlandığı bir ülkedir. 1878 yılında Avusturya-Macaristan himayesine kadar 400 seneden fazla aralıksız Osmanlı himayesinde kalan Bosna-Hersek, Balkanlar'da Osmanlı'nın en güzel eserlerinin yeraldığı topraklardan biri. Fakat yakın tarihte savaş yüzünden büyük yıkıma sahne olan ülke, büyük acılar yaşadı. 1992-1993 yılları arasında süren Bosna Savaşı'nda 200 bine yakın insan hayatını kaybetti. 1995 Dayton Anlaşması'yla savaş sona ererken Bosna - Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti isimli 2 özerk bölgeden oluşan Bosna Hersek kuruldu.

BİR OSMANLI ŞEHRİ SARAYBOSNA

Bosna Hersek'e başkentlik yapan ve Bosna Hersek Federasyonu'nda bulunan Saraybosna, ülkenin en büyük şehridir. 600 bin nüfuslu şehrin halkın yüzde 90'ından fazlası müslüman Boşnaklardır. Osmanlı'nın en nadide eserlerinden bazılarına ev sahipliği yapan şehir, birden çok dini bir arada barındırdığı için Avrupa'nın Kudüs'ü sayılır. Halkının oldukça misafirperver olduğu Saraybosna'da Türkiye'den gelen konuklar neredeyse el üstünde tutuluyor. İnsanların çoğunun üç beş kelime de olsa Türkçe bildiğini hatırlatalım. Zaten Boşnakça'da, Türkçe'den geçmiş bri çok kelime bulunmakta.

*Başçarşı

Saraybosna, dört bir yanını saran dağlar arasındaki vadide doğu-batı doğrultusunda Miljacka nehri boyunca uzanan bir şehirdir. Şehrin en eski yerleşim birimi, en doğu ucundaki "Baş Çarşı" semtidir. Burası sizi adeta bir Zaman tüneline girmişçesine Osmanlı dönemine götürür. Evleri, dükkanları, çarşısı, ibadet yerleri ile Muhteşem Süleyman'ın hüküm sürdüğü dönemde hissedersiniz.

*Taşlıhan Çarşısı

Bu semtteki Osmanlı'ya ait en önemli eser 1531 yılında Bosna Beylerbeyi Gazi Hüsrev Bey tarafından Gazi Hüsrev Camii'dir. Cami eski İstanbul mimarisinde yapılmış olup Osmanlı'nın en önemli eserlerindendir. Saraybosna Kuşatması sırasında Sırpların en önemli hedeflerinden biri haline gelen cami büyük zarara uğradı. Fakat savaş sonrası 90'lı yılların sonunda aslına uygun olarak yeniden restore edildi.

AŞIKLARIN BULUŞTUĞU ÇEŞME

Başçarşı'daki Saraybosna'nın simgesi olan diğer bir eser de Sebilj'dir. İsmi Sebil kelimesinden gelen yapı, "Aşıklar Çeşmesi" olarak da bilinir. Taşlıhan ise adeta Osmanlı Döneminde yapılmış mini bir Kapalıçarşı. Buradaki dükkanlarda Saraybosna'nın o meşhur kahvelerinden alabilirsiniz.

1. DÜNYA SAVAŞI BURADA BAŞLADI

Barçarşı'dan Ferhadija sokak boyunca yürüdüğünüzde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönemi binalar çevrenizi sarıyor. Bu bölgedeki en bilinen yerlerden biri, Taşlıhan'ın hemen yakınında, Miljacka nehri üzerindeki Latin Köprüsü. Bu köprü yakınında Gavrillo Pirincip adında bir Sırp militan, Saraybosna'yı ziyaret eden Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand ve eşine suikast düzenledi. Arşidük'ün ölümü üzerine Avusturya, Sırbistan'a savaş açmış ve 1. DÜnya Savaşı patlak verdi.

SARAYBOSNA'YI KURTARAN TÜNEL

Bosna Savaşı sırasında yapılan Sırp kuşatmasının izlerinin hala belli olduğu Saraybosna'da görülmesi gereken bir başka önemli yer savaş tünelidir. 1992-1995 yılları arasında 44 ay süren ve 11.000 kişinin öldüğü kuşatma sırasında Saraybosna'nın dış dünya ile bağlantısını sağlayan tek yer bu tüneldi. 800 metre uzunluğunda tünel, Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge ilan edilen havaalanının altından geçer.

Savaş sırasında şehre gelen yardımların hepsi bu 1 metre genişliğindeki tünelden geçirildi. Zira havalanından geçmeye kalkmak, Sırp keskin nişancılar tarafından vurulmak anlamına geliyordu. Tünelin Igman dağlarına açıldığı yerde bulunan ev, Bosnalı Kolar ailesine aittir ve bugün Savaş müzesi olarak görülebilir. Tünelin 20 metrelik kısmı ziyaretçilere açıktır.

NERELERE GİDİLİR? NE YENİR?

1984 Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği de yapmış olan Saraybosna, tarihi mekanlarının yanında gelişen ekonomisi, alışveriş merkezleri, modern yerleşim yerleri ile de göze çarpıyor. Her geçen gün turist sayısının arttığı şehirde canlı bir gece hayatı da mevcut. Eski şehirde özellikle Taşlıhan yakınlarında bir çok kafe ve bar bulunuyor. İlginç bir anektod, şehirde rock müzik çalan bar sayısı bir hayli fazla. Bunun nedeni ise Yugoslavya zamanında Saraybosna'nın rock müzik merkezi olarak anılmasıymış.

Karnınız acıktığında ise Boşnakların meşhur böreğini mutlaka tatmalısınız. Şehrin hemen her yerinde mevcut restoranlarda deneyebileceğiniz Boşnak köftesi de Bosna'nın bir diğer ünlü yemek çeşidi.Ayrıca yanında lokumuyla ikram edilen bir fincan Boşnak kahvesi içmeden şehirden sakın ayrılmayın!

*Eski Galatasaraylı futbolcu Tarık Hodzic'in Baş Çarşı'daki Galatasaray köftecisi

SARAYBOSNA'DA YAŞAM

Saraybosna, kuşatma sonrası uzun süre yaralarını sarmakla uğraştı. Yıkılan çoğu binanın yeniden yapımı yıllar aldı. Ekonomik olarak da çöken Saraybosna, turizmle ayağa kalkarak bölgenin ticaret merkezi haline geldi. Para birimi KM olan Bosna-Hersek'in başkentinde aylık memur maaşları ortalama 700 - 800 KM arasında. Orta sınıf bir ailenin aylık 500 - 600 KM kira ödediği bir ailenin aylık masrafı da 840 KM. (Ocak 2014 itibariyle 2 KM = 1 Euro).

*Saraybosna Markale Pazarı. 5 Şubat 1994'te Sarayevo'daki Markale Pazarı'nda Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından düzenlenen saldırıda 68 kişi öldü ve 144 kişi yaralandı.

Düz olan Sırbistan'ın aksine, Dağlar ve nehirlerle kaplı Bosna - Hersek, eşsiz doğasıyla büyülüyor. Avrupa'nın kış turizmi merkezlerinden biri olmaya adat Bosna Hersek'te doğa sporlarının yanında rafting de yapılabilir.

*2. Dünya savaşında Almanlara karşı Partizan milisler Bosna Dağları'nda çarpıştı. Resimde 2. Dünya Savaşı sırasında Partizanlar tarafından havaya uçurulan Almanların kullandığı bir köprü görülüyor. Partizanların ülke savunması için yaptığı mücadele adına yıkık köprü hala sergileniyor.

BAŞLI BAŞINA BİR TARİH: MOSTAR

Bosna Hersek'in mutlaka görülmesi gereken yerlerden birisi de Mostar kenti. Neretva nehri üzerine kurulmuş şehir, ülkenin en büyük 3. yerleşim birimidir. Tarihi dokusu ile ön plana çıkan Mostar'ın şüphesiz en ünlü yapısı, Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar hayrettin tarafından yaptırılan Mostar Köprüsü. Ne varki, köprü kanlı savaştan nasibini aldı ve Hırvatlar tarafından 1993'te yıkıldı.

Savaş sonrası köprü, Tika, Dünya Bankası ve Unesco'nun desteğiyle aslına uygun olarak yeniden inşa edildi. Köprü, şehrin tarihi merkeziyle beraber 2005 yılında Unesco'nun dünya mirası listesine alındı. Günümüzde şehrin batı kıyısında Hırvatlar yaşarken, doğusunda Boşnaklar ikamet eder. Şehrin 2 yakasını bu köprü birleştirir. Tarihi dokusu ve muhteşem doğasıyla Mostar, özellikle yazın yabancı turist akınına uğramaktadır.

Mostar yakınlarında, Osmanlı mimarisinin en önemli örneklerini barındıran tarihi Poticelj kasabası mutlaka ziyaret edilmelidir. Gürül gürül akan alabalıklarıyla ünlü Buma nehrinin kaynağında bulunan ve Sarı Saltuk türbesinin bulunduğu Blagay kasabası da, Bosna'da görülmesi gereken yerlerden biri.

NASIL GİDİLİR?

2009 yılından bu yana yaz boyunca özel uçuşlar başlatarak Balkanlar destinasyonlarının Türk turizmine kazandırılmasında öncülük eden Prontotour, en çok tercih edilen Dubrovnik destinasonuna vizenin gelmesi nedeniyle satış yoğunluğunu Vize olmayan Belgrad-Saraybosna turlarına yönlendirdi. Prontotour Pazarlama Müdürü Sarp Özkar'ın verdiği bilgiye göre:

"Geçtiğimiz yıldan bu yana Vizesiz olarak Belgrad-Saraybosna tur paketlerinde satış patlaması yaşıyoruz. Hem vizesiz olması, hem de Türk Hava Yolları ile direkt kolay ulaşımlı oluşu, Atalarımızdan son derece iyi korunmuş Osmanlı eserlerinin Balkanlar'da en yoğun bulunduğu topraklar olması nedeniyle tercih ediliyor.

*Poticelj Kasabası

Belgrad Saraybosna turunda vize olmadığından diğer Avrupa turlarına göre %20 oranında daha indirimli olduğunu söylersek yanlış olmaz. Türk Hava Yolları tarifeli seferleri ile yıl boyu her hafta hareketli Belgrad-Saraybosna tur paketlerimiz 4 gece 5 gün olarak mevcut." bilgisini verdi.