Eğitim harcamasına vergi iadesinden tüm ücretliler yararlanmalı

ÜCRETLİLER EĞİTİM SAĞLIK HARCAMALARINI KAZANÇTAN İNDİREBİLİR Mİ?

Özel bir şirkette ücretli bir çalışanım. Oğlum Türkiye’de özel okula gidiyor. Eğitim ücreti, okul kıyafet masrafları (Okul sözleşmesinde belirtilen kıyafetler zorunlu tutulmuş) ve özel hastanelerde yaptığım sağlık harcamalarını işyerine bildirdiğimde adıma vergi indirimi avantajı sağlanabilir mi? Yoksa bu avantaj sadece ve sadece vergi beyannamesi veren mükelleflere mi tanınmış? Eğer öyleyse, vergisini peşin veren bir çalışan olarak benim de anayasal hakkım değil midir? (Kutlu T.)

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, 2022 yılında ücret gelirlerinin 32.000 TL’ye kadar kısmı yüzde 15, 32.000 – 70.000 TL arasındaki kısmı yüzde 20, 70.000 – 250.000 TL arasındaki kısmı yüzde 27, 250.000 – 880.000 TL arasındaki kısmı yüzde 35, 880.000 TL’yi aşan kısmı ise yüzde 40 oranında vergiye tabidir. Ücret gelirlerinin vergisi, çalışanların cebine girmeden işverence kesilerek vergi dairesine yatırılır. Eğitim ve sağlık harcamaları ile hayat ve sağlık sigortası primlerini sadece beyanname dolduranlar kazançlarından indirebilirler ve daha az vergi öderler. Brüt kazancın yüzde 10’una kadar eğitim ve sağlık harcaması ile yüzde 15’ine kadar hayat ve sağlık sigortası primleri kazançtan indirilebilir.

Peki, bu hakkı sadece beyanname dolduranlar kullanabildiğine göre, 2022 yılında ücret geliri elde edenlerden kimler gelecek yıl mart ayında beyanname dolduracak? Bu sorunun cevabı şöyle:

“Bu yıl tek işverenden alınan kazancı 880 bin lirayı aşanlar,

Yıl içinde iş değiştirenlerden ikinci ve sonraki işverenlerden elde ettiği kazanç tutarı 70 bin lirayı aşanlar,

Aynı işverenin şirketleri arasında geçiş yapan ve her iki şirketteki kazanç tutarı 70 bin lirayı aşanlar,

Aynı anda birden fazla işverene bağlı çalışanlardan birinci işveren ve sonraki işverenlerden aldığı ücretler 70’şer bin lirayı aşanlar.”

Bunların gelecek yıl mart ayında beyanname doldurması gerekecek. Beyanname dolduranlar bazen ilave vergi ödemek zorunda kalırken, bazen de vergi iadesi avantajı elde ederler. Bunu bir örnekle anlatalım. Çocuğu için özel okula yıllık 60 bin lira ücret ödeyen, yıllık sağlık sigortası primi 10 bin lira olan bir kişiyi ele alalım. Bu kişi aylık 20 bin lira brüt ücret ile tek işverene bağlı olarak çalıştığında bu yıl 38 bin 476 TL gelir vergisi ödeyecek. Beyanname doldurma hakkı olmadığı için eğitim, sağlık ve sigorta harcamalarını kazançtan indiremeyecek.

Aynı kişi aynı ücret ile 6 ay A işyerinde, 6 ay da B işyerinde çalışırsa her iki işverenden aldığı ücret 70 bin lirayı aşacağı için gelecek yıl mart ayında beyanname verecek. Eğitim harcamalarının brüt 240 bin lira tutarındaki ücretin yüzde 10’una karşılık gelen 24 bin lirası ile 10 bin liralık sigorta primini kazançtan indirecek. Bu harcamalar düşüldükten sonra kalan kazanç tutarı üzerinden ödenmesi gereken vergi 30 bin 673 lira olacağı için bu kişi gelecek yıl (38.476 TL – 30.673 TL = ) 7 bin 803 TL vergi iadesi alacak. Yıllık kazancı aynı olan iki kişiden beyanname dolduran ile doldurmayan arasındaki fark 7.803 TL olacak.

Tek işverenden elde edilen kazanç ne olursa olsun daha önce beyanname alınmıyordu. 2020 yılından itibaren tek işverenden elde edilen kazançlar gelir vergisi tarifesinin en üst dilimini (2022 yılı kazançları için 880 bin TL’yi) aşanlar da artık beyanname doldurmaya başladı. Bir anlamda yüksek ücret geliri elde edenler artık eğitim ve sağlık harcamaları ile hayat sigortası, sağlık sigortası gibi prim giderlerini kazançtan düşerek vergi iadesi almaya başladı.

“Anayasal hakkım” demekte haklısınız. Eğitim, sağlık ve sigorta primi harcamalarının kazançtan indirim hakkının tüm ücret geliri elde edenlere tanınması gerekir.

AYNI ANDA BİRDEN FAZLA İŞYERİNDE ÇALIŞANLARIN PRİMLERİ EMEKLİLİĞİ NASIL ETKİLER?

İnşaat Mühendisiyim. 1994 Nisan SSK girişim var. Farklı farklı 5 ayrı yerde şantiye şefliği yapabilme imkânımız var. Bu yüzden bazı aylar, aynı anda 5 ayrı şantiyede görev yaptığım için 150 gün sigorta primi yatırılıyor. Bu şekilde toplam 9700 prim günüm mevcut. Tabii ki 1 ay içerisinde sadece 30 gün sayılacağı için, bunlar çıkartıldığında 6200 güne düşüyor. Benim sormak istediğim şu: Fazladan yatırılan primler emekliliğimde maaşıma yansır mı? Yansırsa iyi yönde mi kötü yönde mi yansır? Ne yapmalıyım? (Orhan D.)

Sizin de belirttiğiniz gibi, aynı anda birden fazla işyerinde sigortalı gösterilen kişilerin primleri 30 günü aşamaz. Beş ayrı işyerinden 30’ar gün olmak üzere 150 gün bildirilen primler, 30 gün olarak dikkate alınır. Farklı işverenlerce bildirilen kazançlar o ayın toplam kazancı olarak hesaplanır. Prim gününüz değişmez ama emekli aylığı hesabında dikkate alınan aylık kazanç tutarı artar. Bu da emekli aylığınızın daha yüksek kazanç üzerinden hesaplanmasını sağlar.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, 4/1-a (SSK) ve 4/1-b (BAĞ – KUR) statüsünde çalışanlardan brüt asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında değişen kazançları üzerinden prim alınır. 2022 yılının ikinci yarısında uygulanan brüt asgari ücret günlük 215,70 TL, aylık 6.471 TL’dir. Buna göre, 2022’nin temmuz – aralık döneminde aylık 6.471 TL ile bunun 7.5 katı olan 48.532.50 TL arasındaki kazançlar üzerinden prim kesintisi yapılır. Emekli aylığı hesabında da asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında bildirilen kazançlar dikkate alınır, üstü dikkate alınmaz.

Bu şekilde emeklilikte dikkate alınmayan, tavanı aşan kazançlar için işçi adına ödenen primler iade edilir. İade işlemi faizsiz yapıldığı için tavanı aşan kazançlarla ilgili prim iadesi talebinin, bildirimin hemen ardından yapılması yerinde olur.

Örnek verecek olursak, diyelim siz bu yıl ağustos ayında 5 şantiyede görev yaptınız ve her bir işveren sizin adınıza 12’şer bin liradan olmak üzere toplam 60 bin lira kazanç bildirmiş olsun. Bu kazancın 48.532.50 TL’yi aşan kısmı emeklilikte dikkate alınmayacağı için 11.467,50 TL’ye karşılık gelen kazanç için işçi adına ödenen (yüzde 14 sigorta primi + yüzde 1 işsizlik sigortası primi) yüzde 15 oranındaki primi geri alabilirsiniz. Bu da 1.720 TL tutarında iade almanız anlamına gelir.

Diğer taraftan, bir önceki okurumuza verdiğim cevap sizin için de geçerlidir. Aynı anda birden fazla işverenden ücret aldığınız için beyanname doldurmanız gerekebilir. Bu yıl için bir işverenden aldığınız ücret ile sonraki işverenlerin tamamından aldığınız ücret 70’şer bin lirayı aşarsa gelecek yıl mart ayında beyanname doldurmalısınız.

DOĞUM BORÇLANMASI İÇİN EYT KANUNUNU BEKLEMEK GEREKİR Mİ?

Eşim 17.08.1975 doğumlu, sigorta girişi 01.06.1995’tir. Prim günü 173 gün eksik. 2017 doğumlu bir çocuğumuz var. Doğum borçlanması hakkı bulunuyor. Sormak İstediğim, 173 günü doğum borçlanması yaparak EYT kanunu çıkmadan şimdiden ödeyelim mi? Yoksa EYT kanununun çıkmasını mı bekleyelim? Boşuna ödemiş olur muyuz? (Hilmi Ş.)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, muhtelif zamanlarda yaptığı açıklamada, emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili çalışmanın aralık ayına kadar sonuçlandırılacağını ve ocak ayında Meclis’e sunulacağını söyledi. Kanunun nasıl çıkacağını henüz bilmiyoruz. Bu nedenle kesin bir şey söylemek zor.

Çıkacak kanunda, “8 Eylül 1999’daki koşulları yerine getirenler emekli edilir” denilir ise doğum borçlanması yapmanız gerekmez. Çünkü o tarihte emeklilik için aranan asgari prim süresi 5000 gün idi. Ancak, çıkacak kanun, 4447 Sayılı Kanun ile artırılan kademeli prim günü süresini dolduranların emekli edilmesini öngörür ise doğum borçlanması yapmak gerekir.

Kanun teklifinin Meclis’e sunulması ile durum netleşir. Böylece, gerekirse Meclis’e sunulduğu tarih ile yürürlüğe girme tarihi arasında geçecek sürede borçlanma yapabilirsiniz. Her ihtimale karşı borçlanma için gerekli parayı hazırlamanız iyi olur.

42 YAŞINDA ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN ANNE NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİR?

Ben 1971 doğumluyum. Çocuklarımı büyüttükten sonra iş hayatına atılan bir anneyim. 2013 sigorta girişim ve 2387 gün primim var. Nasıl emekli olabilirim? Emekli olabilmemin yolları nelerdir? (Tülay Y.)

İlk defa sigortalı çalışmaya 30 Nisan 2008 tarihinden sonra başlayan kadınlar normal emeklilikte 7200 prim gününü doldurduğu tarihteki yaşa tabidir. Prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar doldurursanız 58 yaşında emekli olabilirsiniz.

Normal emeklilik için gereken asgari prim gününü dolduramayanlar için ise kademeli prim günü uygulaması bulunuyor. 2013 yılında çalışmaya başlayanlar 5100 prim gününü doldurdukları tarihteki normal emeklilik yaşına 3 yıl ilave edilmek suretiyle emekliliğe hak kazanır. 5100 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar doldurursanız 61 yaşında emekli olabilirsiniz.

Çocuklarınız doğmadan önce staj sigortanız yoksa doğum borçlanması yapamazsınız. Ancak, sizin gibi önce çocuklarını yetiştirip, çalışma hayatına geç katılan annelerin sigortalı çalışmadan önce doğan çocukları için doğum borçlanması yapabilmesi konusunda bir hazırlık bulunuyor. EYT yasası ile birlikte hayata geçmesini ümit ettiğim düzenleme çıkarsa her bir çocuğunuz için 2’şer yıl doğum borçlanması yapabilirsiniz. Bu durumda 2013 yılındaki sigorta başlangıcınız, doğum borçlanması yaptığınız süre kadar geriye çekilir. O zaman sizin emeklilik koşullarınız tamamen değişir, daha erken emekli olursunuz. Öyle bir düzenleme yapıldığında nasıl emekli olacağınızı yeniden hesaplarız.