İşveren askerden dönen işçiyi işe almak zorunda mı?

İŞVEREN ASKERLİK NEDENİYLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİYİ ASKERLİK SONRASI İŞE ALMAK ZORUNDA MI?

Askerliğimi bedelli olarak yapacağım ve askere gitmeden önce tazminatımı almak, askerden döndükten sonra da aynı iş yerinde tekrar çalışmak istiyorum. Tazminatımı almam durumunda, askerlik dönüşü aynı iş yerinde tekrar işe başlamam mümkün mü? (İsmi saklı)

SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com

1475 Sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükteki 14. Maddesine göre askerlik vazifesi nedeniyle işten ayrılan işçiler kıdem tazminatını alırlar. Bedelli askerlik 2019 yılında kalıcı hale getirilirken bir ay silah altına alma zorunluluğu getirildiğinden, bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiler de kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.

Askerlik sonrası işçinin aynı işyerinde çalışma hakkı ise 4857 Sayılı yeni İş Kanunu’nun “Askerlik ve kanundan doğan çalışma” başlıklı 31. maddesinin dördüncü fıkrasında düzenlenmektedir. Buna göre, askerlik dolayısıyla işinden ayrılan işçiler, ayrılmış oldukları iş yerinde işe girmek istedikleri takdirde, işveren bunları eski işlerinde veya benzer işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe o andaki koşullara göre almak zorundadır. Bunun için işçinin askerlik bitiminden itibaren 2 ay içinde işverene başvurması gerekir. İşveren boşalacak ilk işe alırken, o işe talip olan başka işçilere tercih etmek zorundadır.

Aranan şartlar bulunduğu halde işveren askerden dönen eski işçisini işe almazsa, üç aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır.

Hakkınızın kaybolmaması için işten ayrılırken askerlik vazifesi nedeniyle ayrılacağınızı belirtmeniz gerekir.

SENDİKA ÜYESİ OLMAK İÇİN EN AZ KAÇ İŞÇİ OLMALI?

İşçi sayısı 17 olan bir firmada 6’sı beyaz, 11’i mavi yakalı olarak çalışmaktayız. İşveren yıl sonlarında maaş artışını kendisi belirliyor. Çalışanlara hiçbir şekilde talepleri sorulmuyor. Mevcut çalışan sayımızla sendikaya üye olabilir miyiz? Sendikaya üye olursak işveren ücret artışlarını sendikayla görüşmek zorunda mı kalır. En az kaç kişinin sendikalı olması gerekir? (İsmi saklı)

Sendikaya üye olmak için işyerinde işçi sayısı sınırı bulunmuyor. Sendikanın işverenle ücret pazarlığı yaparak toplu iş sözleşmesi imzalayabilmesi için işyerindeki işçilerin en az yarısının sendika üyesi olması gerekir. İşyerinizde çalışan en az 9 kişi sendika üyesi olursa sendika işverenle pazarlığa oturarak toplu iş sözleşmesi yapılabilir. Sendikaya turkiye.gov.tr üzerinden üye olmak mümkündür.

KADINLARA ERKEN EMEKLİLİK ÇALIŞMASI VAR MI?

Annem 01.05.1961 doğumlu ve 01.01.2013 tarihinde sigortalı oldu. O zamandan beri çalışıyor. Fakat 10 yılı doldurmuş ve kadınlarda en üst yaş sınırına ulaşmış olmasına rağmen prim günü eksik olduğundan emekliliğini hak edemediğini söylediler. Annemin emeklilik şartları nedir? Kadınların erken emekliliği ile ilgili şu an bir çalışma söz konusu mudur? Nasıl bir yol izlememizi önerirsiniz? (Ayşe Y.)

Anneniz sigortalı çalışmaya 52 yaşında başlamış olduğu için normal emeklilik koşullarını tamamlaması çok zor görünüyor. Normal emeklilik yerine daha az prim günüyle yaştan emekli olabilir. Buna kısmi emeklilik deniliyor.

İlk defa sigortalı çalışmaya 1 Ocak 2013 tarihinde başladığına göre 3600 prim gününü tamamlamış olmalı. Sigortalı çalışmaya Ekim 2008 tarihinden önce başlamış olsaydı kısmi emeklilikte 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 prim günü ve 58 yaşa tabi olacaktı. 2008 yılında çıkartılan 5510 Sayılı Kanunla 4/a’lılarda (SSK) kısmi emeklilik koşulu 5400 güne çıkartılırken 25 yıl sigortalılık süresi koşulu kaldırıldı. Emeklilik yaşına da 3 yıl ilave edildi. Prim günü 4500’den 5400’e kademeli olarak artırıldı. 2013 yılında çalışmaya başlayanlar için 5100 prim günü aranıyor.

Buna göre, anneniz yaş koşulunu 2022 yılında tamamlamış olduğundan, 5100 prim gününü tamamladığı tarihte emekli olabilir. 5100 günü tamamlamaya 1260 gün kalıncaya kadar 4/a’lı olarak çalışmaya devam etmeli. O tarihten sonra isterse 4/a’lı çalışmayı bırakıp isteğe bağlı sigorta primi ödemek suretiyle kalan günleri tamamlayabilir.

Kadınların erken emekliliği ile ilgili şu an bir çalışma bulunmuyor. Primini isteğe bağlı sigorta ile kendisi ödeyen kadınlara yönelik bir çalışma gündemde. Ne zaman hayata geçeceği henüz belli değil. Hayata geçerse isteğe bağlı sigorta priminin 3’te 1’i devlet tarafından karşılanacak.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMİ ÖDEYENLER NASIL EMEKLİ OLUR?

1985 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim 2013, 4/a’lı olarak 2560 günüm var. Sonra işten ayrıldım isteğe bağlı olarak 2.5 yıldır prim ödemeye devam ediyorum. Kısmi emeklilik için 5100 4/a olarak mı yoksa 5400 gün 4/b’li olarak mı emekli olurum? 2560 günün üstünü isteğe bağlı olarak ödersem 5100 prim ile emekli olabilir miyim? (Rıza G.)

İşe başlama tarihine göre normal emeklilikte 4/a’lı olarak 7200 prim günü, 4/b’li olarak 9000 prim günü ve 60 yaşa tabi olursunuz. Kısmi emeklilikte ise 4/a’dan 5100 prim günüyle, 4/b’den ise 5400 prim günüyle 63 yaşında emekli olabilirsiniz.

4/a’lı olarak çalıştığınız 2560 günden sonra kalan süreyi isteğe bağlı sigorta ile tamamlarsanız 4/b’den emeklilik koşullarını tamamlamanız istenir. Bu durumda 5400 günü tamamladıktan sonra 63 yaşında emekli olabilirsiniz. Yaşınız genç. Prim gününü 4/a statüsünde 7200 güne tamamlarsanız 60 yaşında emekli olmanız mümkündür.

EMEKLİLİK DİLEKÇESİNİ BU YIL VERENLER 2023’TEKİ REFAH ZAMMINDAN YARARLANACAK MI?

Sosyal Güvenlik Kurumu, emeklilik dilekçesini bu ay verdiğimde 2023 temmuz ve 2024 ocak ayındaki refah payını alamayacağımı söyledi. Hesapladım, zararım yüzde 17’ye ulaşıyor. Çok büyük bir haksızlık. Bu konuda ne yapabilirim? (Mustafa A.)

Yanlış anlama söz konusu. Emeklilik dilekçesini 1 Ocak – 31 Aralık 2024 tarihleri arasında verenler 2023 ocak ve 2023 temmuz aylarındaki refah zamlarından yararlanamayacak, bu yıl ocak ayındaki refah zammından ise yararlanacaklar.

Geçen yıl SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına normalde ocak ayında yüzde 15,40, temmuz ayında da yüzde 19,77 oranında zam yapılacaktı. Çıkartılan kanunlarla zam oranı ocak ayında yüzde 30’a, temmuzda yüzde 25’e tamamlandı. Böylece ocakta 14,60 puan, temmuzda 5,23 puanlık refah zammı verilmiş oldu.

2024 yılında emeklilik dilekçesi verenler geçen yılki refah zamlarından yararlanmayacaklar. Ancak, bu onlar açısından çok büyük bir fark ortaya çıkarmayacak. Çünkü, 2023 yılında refah paylarıyla birlikte SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları toplam yüzde 62,50 oranında arttı.

Emeklilik dilekçesini 2024’te verenlerin emekli aylığı bağlanırken, 2023 yılı güncelleme katsayısı 2023 yılı tüketici fiyat endeksi (TÜFE) artışının tamamı ve gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) artışının yüzde 30’unun toplamı olarak uygulanacak. 2023 yılı TÜFE artışı yüzde 64,77 olarak açıklandı. GSYH da yüzde 4,4 olarak bekleniyor. GSYH’dan güncelleme katsayısına 1,32 puan yansıyacak. Böylece 2023 yılı güncelleme katsayısı yüzde 66,09’luk artışa karşılık gelecek.

Bu yılın ocak ayında da SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları normalde yüzde 37,57 oranında artacak iken 11,68 puanlık refah payı eklenerek yüzde 49,25’e tamamlandı. Emeklilik dilekçesini 2024 yılı içinde veren herkes ocak ayındaki refah zammından yararlanacak. Görüldüğü gibi, bu sene için bir haksızlık söz konusu değil.

Ancak, emeklilik dilekçesini 2022 yılı yerine 2023 yılında verenler açısından önemli bir haksızlık doğdu. O tarihteki yazılarımızla bu haksızlığı birçok defa ortaya koyduk.