Aktivizmden siyasi sembole... Putin'in 'büyük rakibi' Navalny'in hayatı

Defalarca saldırıya uğrayan, hapse atılan, zehirlenen ve sonrasında tekrar kutuplarda bir hapishaneye nakledilen Navalny, 47 yaşında hayatını kaybetti.

Navalny'in ölümü şüphesiz pek çok tartışmaları da beraberinde getirirken, Rusya ölümünde parmağı olduğu iddialarını kesin dille yalanlıyor, ancak ailesi ve Batı dünyasından pek çok lider süreçte Rusya'nın bağlantısı olduğundan emin...

Peki Navalny nasıl Putin'in 1 numaralı düşmanı oldu ve nasıl Rus muhalefetinin ikonik bir figürü haline geldi? İşte Navalny'in hapislerden sürgünlere hayatı...

ÜNİVERSİTE SONRASI BAŞLAYAN MUHALEFET

Moskova bölgesinin batı kesiminde 4 Haziran 1976'da doğan Navalny'in aslında siyasetle yolu üniversite dönemlerinde kesişmeye başladı.

Hukuk alanında uzmanlaştığı Rusya'nın RUDN Üniversitesi'nden mezun olan ve 2001 yılında avukat olarak çalışırken ekonomi diploması alan Navalny, bu dönemlerde Moskova'da aşırıcılığa karşı bir hareket oluşturdu.

2008 yılına gelindiğinde blogları ve diğer gönderileri aracılığıyla devlet tarafından işletilen şirketlerdeki yolsuzluk iddialarıyla ün kazandı.

Navalny, 2010 yılına gelindiğinde devlet kurumlarının ve şirketlerin harcamalarını analiz eden, ihlalleri ortaya çıkaran ve bunlara mahkemede itiraz eden avukatlardan oluşan bir yolsuzlukla mücadele projesi olan RosPil'i kurdu.

MOSKOVA'NIN DA DİKKATİNİ ÇEKMEYE BAŞLAYAN EYLEMLER...

Hemen ardından Rusya'nın üst düzey siyasi kademeleri arasındaki yolsuzluk iddialarını açığa çıkarmak için ekibinin ana platformu olacak Yolsuzlukla Mücadele Vakfı'nı kuran Navalny, bu dönemde aynı zamanda Putin ve Moskova yönetiminin de dikkatini çekmeye başladı.

Parlamento seçimlerine hile karıştırıldığı yönündeki raporların yol açtığı kitlesel protestolara katılan Navalny 'bir hükümet yetkilisine meydan okumak' suçundan tutuklanarak 15 gün hapis cezasına çarptırıldı. Ancak bu Navalny'in ne ilk ne de son tutuklanması olacaktı...

Mart 2012'de Putin'in yeniden seçilmesi ve göreve başlamasının ardından Moskova'da ve başka yerlerde kitlesel protestolar patlak verirken Navalny, dönemin Başbakan Yardımcısı Igor Shuvalov ve Çeçenistan lideri Ramzan Kadirov'un da bulunduğu kilit isimleri yolsuzlukla suçluyordu. Bunun ardından Navalny hakkında peş peşe davalar ve iddianamelerle süreç başladı.

YOLSUZLUKLA SUÇLAMADAN, YOLSUZLUKLA SUÇLANMAYA...

Temmuz 2012'de Rusya Soruşturma Komitesi, Navalny'yi, yerel valiye danışmanlık yaparken başka bir firma üzerinden zimmete para geçirmekle suçladı.

Aralık 2012'de ise bir Fransız kozmetik şirketinin Rusya yan kuruluşunda zimmete para geçirme iddiasıyla ilgili yeni bir soruşturma başlattı. Navalny ise iddiaların siyasi amaçlı olduğunu söyleyrek suçlamaları reddetti.

SİYASET YOLCULUĞU...

2013'e gelindiğinde Navalny siyasete atılmaya karar vererek Moskova'da belediye başkanlığına aday oldu ancak Temmuz ayında Kirov'daki bir mahkeme, Navalny'yi başka bir davada zimmete para geçirmekten suçlu buldu ve 5 yıl hapis cezasına çarptırdı. İddia makamı, temyizi bitene kadar Navalny'nin gözaltından serbest bırakılması için ve kampanyasına devam etme kararı verirken seçimlerde Navalny bireysel destekçilerin bağış toplama kampanyasında benzeri görülmemiş bir destek alarak 97,3 milyon ruble (2,9 milyon $) toplar ve belediye başkanlığı yarışını %27 oy alarak Sobyanin'in ardından ikinci sırada bitirir.

Ekim 2013'te Kirovles davasında mahkeme Navalny'ye ertelenmiş hapis cezası verirken 2014'te başka bir davaya yönelik ev hapsine alındı ​​ve interneti kullanması yasaklandı. Navalny hakkındaki sayısız davanın ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurdu.

2015'te Navalny'nin tüm hapislerle dolu sürecine karşın kurduğu Yolsuzlukla Mücadele Vakfı ilk uzun videosunu yayınladı ve dönemin Başsavcısı Yury Chaika ile Rus yönetimini kötü şöhretli bir suç grubuyla bağlantılı olduğu iddiasıyla suçladı. 2016'da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Rusya'nın Navalny'nin adil yargılanma hakkını ihlal ettiğine ve hükümetin Navalny'nin yasal masraflarını ve zararlarını ödemesine karar verdi.

SALDIRI VE ENGELLEMELERLE GEÇEN SEÇİM SÜRECİ

Bu süreçte eylemlerini sürdüren Navanly, Rusya'nın 2018 başkanlık seçimlerinde aday olacağını duyurdu ancak 2017'de Kirov mahkemesi Navalny'yi yeniden yargıladı ve 2013'ten beri ertelenen beş yıllık cezasını onadı.

Aynı dönemde dönemin Başbakanı Medvedev'i yolsuzlukla suçlayan bir YouTube belgeseli yayınlaması sonrası Rusya çapında protestolar başlarken; Navalny, kampanya ofisleri açmak için ülkeyi gezdi, büyük mitingler düzenledi ve izinsiz gösteriler nedeniyle defalarca hapse girmeye devam etti. Aynı yıl içerisinde kimliği belirlenemeyen saldırganlar yüzüne kimyasal bir madde atıldı ve sağ gözüne zarar gördü. Kısa süre içerisinde de Rusya Merkez Seçim Komisyonu, Kirovles davasındaki mahkumiyeti nedeniyle kendisinin cumhurbaşkanlığına adaylığını yasakladı.

AKILLI OY STRATEJİSİ VE PUTİN'İN PARTİSİNE İLK BÜYÜK MAĞLUBİYET

Navalny'nin ekibinin üyelerinin ve diğer muhalif aktivistlerin de Moskova belediye meclisine aday olmaları yasaklanırken bu yine Rusya'da protestoları artırdı. Navalny'nin ekibi seçim sürecinde muhalif adaylara kapsamlı engelleme yapılınca "akıllı oy kullanma" stratejisi geliştirdi.

Bağımsız aday olan Birleşik Rusya adaylarını teşhir eden ve onlara rakip olanlar arasında şansı en yüksek olana oy verilmesi için kampanya yürüten Navalny'in stratejisi başarılı oldu ve Putin'in partisi uzun zaman sonra ilk kez büyük kayıplar verdi.

ZEHİRLENME VE GERİ DÖNÜŞ...

Ünü her geçen gün daha da artan Navalny, bölgesel seçimler sırasında Akıllı Oylama stratejisi için Sibirya'yı gezse de 20 Ağustos 2020'de yerel aktivistlerle birlikte çalıştığı Tomsk şehrinden kalkan uçakta hastalandı ve acil iniş yaptı.

Komada hastaneye kaldırılan Navalny'nin ekibi onun zehirlendiğinden şüphelenirken, Berlin'deki bir hastaneye kaldırıldı. Alman yetkililer Navalny'nin Sovyet döneminden kalma bir sinir gazıyla zehirlendiğini doğrulasa da Kremlin bu iddiaları saçmalık olarak değerlendirdi ve hep reddetti.

Navalny, Almanya'da 5 ay kaldıktan sonra Rusya'ya dönmesinin kendisi için risk olduğu uyarılarına rağmen ülkesine döndü ve anında tutuklandı. Yetkililer yurt dışındaki sürecinin davasında ertelenen şartlarını ihlal ettiğini iddia etti. Tutuklanması, Rusya'da son yıllarda yaşanan en büyük protestolardan bazılarını tetiklerken binlerce kişi gözaltına alındı.

2021'de Moskova mahkemesi, şartlı tahliyeyi ihlal ettiği için Navalny'nin 2,5 yıl hapis cezasına çarptırılmasına karar verirken Navalny tıbbi tedavi eksikliğini protesto etmek için üç haftalık açlık grevi yaptı.

Aynı dönemde Moskova'daki bir mahkeme, Navalny'nin Yolsuzlukla Mücadele Vakfı'nı ve yaklaşık 40 bölge ofisini aşırılıkçı ilan ederek siyasi ağını kapatırken Navalny, sadece ailesi, avukatları ve hapishane ekibiyle iletişimini sürdürdü.

Rusya-Ukrayna Savaşı'nın ardından 22 Mart 2022'de Navalny, zimmete para geçirme ve mahkemeye itaatsizlikten 9 yıl daha hapis cezasına çarptırıldı. Ardından ise Rusya'nın batı Vladimir bölgesindeki maksimum güvenlikli bir hapishaneye gönderildi.

Navalny bu süreçte hapishanede dava açmaya devam ederken tesiste işçi sendikası kurmaya çalıştı. Sonrasında ise yetkililer, giysisinin düğmelerini düzgün bir şekilde iliklememek gibi çeşitli disiplin ihlalleri nedeniyle kendisini düzenli olarak hücre hapsine yerleştirerek Navalny'in çabalarına bir anlamda yanıt verdi.

2023'te 400'den fazla Rus doktor, Putin'e, Navalny'ye yönelik suiistimal olarak adlandırılan duruma son verilmesi çağrısında bulunan açık bir mektup imzaladı. Ekibi ise Nisan ayında şiddetli mide ağrısı yaşadığını ve yavaş yavaş zehirlendiğinden şüphelendiğini söyleyerek onun sağlığıyla ilgili endişelerini dile getirdi.

Bu süreçte bir duruşma sırasında hapishaneden bir video bağlantısına katılan Navalny, kendisini hayatının geri kalanında parmaklıklar ardında tutabilecek yeni aşırıcılık ve terörizm suçlamalarıyla karşı karşıya olduğunu söyleyerek,'Cezaevinde otururken terör saldırıları düzenlediğimi ima ediyorsunuz" diye alaycı bir tavırla suçlamaları reddetti. Duruşma başladıktan kısa bir süre sonra ise yargıç, Navalny'nin itirazlarına rağmen duruşmayı kamuoyuna ve medyaya kapattı.

SON YOLCULUĞU KUTUPLARDAKİ HAPİSHANE KOLONİSİNE

4 Ağustos 2023'te Navalny aşırıcılıktan suçlu bulunarak 19 yıl hapis cezasına çarptırılken Aralık ayında video bağlantısı aracılığıyla mahkemeye çıkması planlanırken mahkemeye çıkmaması şüpheler yaratmaya başladı. Navalny'nin sözcüsü, hapishane yetkililerinin elektrik sorunlarından kaynaklandığını söylediğini belirtirken ne kendileri ne de avukatları ondan birkaç hafta haber alamadı. Sonrasında ise Rus mahkemesi, Navalny'in Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyinde, uzun ve sert kışlarla ünlü bir yerde hapishane kolonisinde bulunduğunu açıkladı.

10 Ocak'ta ilk kez duruşmaya video bağlantısıyla katılan Navalny'in yaşadığı kesinleşirken, duruşmada moralinin yüksek olduğu görülen muhalif lider, Kuzey Kutbu'ndaki hava durumuyla ilgili şakalar yaparken ve eski hapishanesindeki yetkililerin kendisi transfer edildiğinde parti verip vermediğini sorduğu görülüyordu.

Ancak bu Navalny'in son görüntüsü oldu ve 16 Şubat'ta Rusya Federal Cezaevi Servisi, Navalny'nin 47 yaşında hapishanede öldüğünü açıkladı.

Dünyadan peş peşe açıklamalar gelirken Rusya Devlet Başkanı Putin veya Kremlin'deki yetkililerden ise açıklama henüz gelmedi. Yürüyüşten sonra kendini iyi hissetmediğini ve yere yığıldığını öne sürülürken, Navalny'nin ölüm nedenine dair belirsizlikler sürmeye devam ediyor.

* Haberin görselleri Associated Press'ten servis edilmiştir.