TÜRK - İŞ açlık sınırını nasıl hesaplıyor?

TÜRK – İŞ’in araştırmasında açlık ve yoksulluk sınırı tutarlarının enflasyondaki artışa paralel olarak geçen yıl aralık ayından itibaren arttığı gözleniyor. TÜRK – İŞ, geçen yıl eylül – kasım aylarında 10 bin lira düzeyinde bulunan yoksulluk sınırını 27 Aralık 2021 tarihinde yayımladığı bültende 13 bin 72 lira olarak açıkladı. TÜRK – İŞ bu araştırma sonuçlarını, TÜİK’in aralık ayı enflasyon rakamını açıklamasından bir hafta önce kamuoyuna duyurdu.

“ENFLASYON HESABI DEĞİL 4 KİŞİLİK AİLENİN İNSANCA GEÇİMİNİ SAĞLAYACAK YAŞAM MALİYETİ”

Enis Bağdadioğlu yönetiminde 1987 yılından beri yapılmakta olan TÜRK – İŞ’in açlık ve yoksulluk sınırı araştırmasının bu ayki bülteninde, araştırmanın nasıl yapıldığına ilişkin açıklamaya da yer verildi. Araştırmanın TÜRK – İŞ tarafından 35 yıldan bu yana her ay düzenli olarak yapıldığı belirtilerek şöyle denildi:

“Yapılması gerekli harcama ile hane halkının elde ettiği gelir arasındaki fark, çalışanların karşı karşıya kaldığı geçim şartlarını yansıtan önemli bir gösterge olmaktadır. Gelir düzeyi ile fiyat seviyesi arasında son dönemde oluşan uçurum, kamuoyunda devam eden tartışmaların gerekçesidir.

TÜRK – İŞ enflasyon hesaplaması yapmamakta, dört kişilik bir ailenin insanca geçimini sağlayacak yaşam maliyeti tutarını belirlemeye çalışmaktadır. Belirlenen tutar ücret olmayıp haneye girmesi gereken toplam geliri ifade etmektedir.

Yapılan araştırma, çalışanların -sanıldığı gibi- “karnını doyurması için” değil, “insan onuru ve değeri ile bağdaşacak bir yaşam sürmesi için” gereken toplam harcamadır. Bu çalışma dar ve sabit gelirli kesimlerin günlük yaşantılarında, çarşı pazarda, markette karşılaştıkları ağır geçim koşullarının yansımasıdır. İşçinin, ailesiyle birlikte temel ihtiyaçlarının dikkate alınması, uluslararası normlar bağlamında ele alınmalıdır. Bunu dikkate almayan bir yaklaşım eksiktir, sosyal devlet anlayışına da uygun değildir. TÜRK – İŞ, alanında ilk ve öncü olan bu araştırmayı, 35 yıldan bu yana olduğu gibi sorumlulukla ve herhangi bir ön yargı ve müdahale olmadan kamuoyuyla paylaşmaya devam edecektir.”

TÜİK TÜRK – İŞ’İN ARAŞTIRMASINI NASIL DEĞERLENDİRDİ?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009 yılına kadar açlık ve yoksulluk sınırı verilerini yıllık olarak yayımladı. TÜİK, kendi açıkladığı rakamlar ile TÜRK – İŞ ve Kamu – Sen gibi sendikaların rakamları arasındaki farkla ilgili tartışmalara 2008 yılında “Tüketim Harcamaları, Yoksulluk ve Gelir Dağılımı – Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi 6” başlıklı yayınıyla cevap verdi. Söz konusu yayında, kamuoyunda konuyla ilgili sorulara TÜİK’in verdiği yanıtlar şöyle:

Soru: TÜİK’in yoksulluk çalışmasında elde ettiği açlık ve yoksulluk sınırları ile TÜRK – İŞ ve KAMU – SEN gibi kuruluşların açıkladığı değerler arasında hangi tür farklılıklar vardır?

Yanıt: TÜİK ile diğer kuruluşların yoksulluk çalışmalarında kullanılan metodolojilerden kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar özellikle günlük kalori gereksinimi, açlık sınırının temelini oluşturan mal sepetinin içeriği ve fiyatlandırılması, gerçek hanehalkı büyüklüğünün fertlerin cinsiyet ve yaşından kaynaklanan farklılıkları dikkate alarak hesaplanmasında kullanılan eşdeğerlik ölçeğinin belirlenmesi, yoksulluk sınırının elde edilmesi için gıda dışı harcama payının hesaplanması konularında ortaya çıkmaktadır.

METODOLOJİ VE YÖNTEM FARKLI

Soru: TÜİK ile diğer kuruluşların açıkladığı yoksulluk değerleri arasındaki yöntemsel farklılıklar nelerdir?

Yanıt: TÜİK, 2002 yılından itibaren her yıl düzenli olarak uygulamakta olduğu Hanehalkı Bütçe Anketi’nde aylık olarak derlediği, hanehalklarının tüketim amacıyla yapmış oldukları toplam harcama bilgilerini kullanmaktadır. TÜİK, çeşitli yöntemlere göre sadece yoksulluk sınırları belirlemekle kalmayıp, bu sınırın altında kalan yoksul hanehalkı ve fert sayısı ile bu fertlerin genel karakteristiklerine ilişkin güncel veriler de üretmektedir.

TÜRK – İŞ ise Ankara’da yaşayan bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için alması gereken asgari gıda maddelerinin yine kendisinin aylık olarak tespit ettiği fiyatlarla değerlendirildiği, ayrıca gıda dışı harcamaların da dikkate alındığı mutlak yoksulluk yaklaşımını temel alarak, 1987 yılında itibaren her ay düzenli olarak açlık ve yoksulluk sınırlarını açıklamakta, bültenlerinde yoksul sayısı ve oranı vb bilgiler yer almamaktadır.

Soru: TÜİK ile diğer kuruluşların yoksulluk çalışmalarında günlük kalori gereksinimi açısından farklılıklar nelerdir?

TÜİK Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü önerilerine göre uluslararası platformda kabul gören yetişkin bir kişinin minimum harcaması gereken kalori değeri olan 2100 kaloriyi esas almaktadır.

TÜRK – İŞ ise Türkiye’de hanehalkı türleri içinde en ağırlıklı olan 4 kişilik bir hane için farklı yaş gruplarına göre oluşturulan “ideal” beslenme kalıbını esas almakta, buna göre yetişkin bir işçi için 3500, yetişkin kadın için 2300, 15 – 19 yaştaki erkek çocuk için 3200 ve 4 – 6 yaştaki çocuk için 1600 kalori değerlerini kullanmaktadır.

Soru: TÜİK ile diğer kuruluşların yoksulluk çalışmalarında, yoksulluk sınırında gıda dışı harcama payının belirlenmesindeki farklılıklar nelerdir?

Yanıt: TÜİK, yoksulluk sınırının gıda dışı harcama payını her yıl uyguladığı hanehalkı bütçe anketi verilerine göre referans olarak belirlenen hanehalkı grubunun (gıda yoksulluk sınırının üstünde olanlar) toplam harcaması içindeki gıda dışı harcama payının ortalamasını alarak her yıl yeniden tahmin etmektedir.

TÜRK – İŞ, TÜİK tarafından uygulanan hanehalkı bütçe anketlerine dayalı olarak, özellikle asgari ücretin belirlenmesi amacıyla tespit edilen besin içi harcama payının (izafi kira hariç olmak üzere gıda ve alkolsüz içecek harcamalarının toplam harcama içindeki oranı) esas alarak yoksulluk sınırının gıda dışı bileşenini hesaplamaktadır.

Soru: TÜİK ile diğer kuruluşların yoksulluk çalışmalarında, açlık ve yoksulluk sınırlarını oluşturan madde fiyatları nasıl belirlenmektedir?

Yanıt: TÜİK’in kullandığı yoksulluk metodolojisi gereğince, ortalama hanehalklarının harcamaları içindeki en önemli 80 maddenin toplam parasal değeri (açlık sınırı) ile yoksulluk sınırı, hanehalkı bütçe anketinden Türkiye genelinde her yıl güncel olarak derlenen piyasa birim fiyatı bilgileri kullanılarak hesaplanmaktadır.

TÜRK – İŞ tarafından Ankara ile çerçevesinde çalışanların yoğun olarak alışveriş yaptıkları yerler olarak tespit edilen yerlerden yine TÜRK – İŞ tarafından derlenen birim fiyatlar kullanılmaktadır.

TÜİK AÇLIK SINIRINI YAYIMLAMIYOR

TÜİK, açlık sınırı verilerini yayımlamaya 2009 yılında son verdi. 2009 – 2015 yılları arasında ise satınalma gücü paritesine göre hesaplanan kişi aşına günlük geliri 2,15 ve 4,3 doların altında kalan fert sayısına ilişkin tahminleri yayımladı. TÜİK halen yılda bir defa Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’nda gelire dayalı göreli yoksulluk sınırı tahminlerini yayımlıyor.

TÜİK, enflasyon sepetindeki madde fiyatlarını yayımlamaya son verdiği için KAMU – SEN nisan ayından sonra asgari geçim endeksi sonuçlarını yayımlayamadı. KAMU – SEN, hesaplamalarında TÜİK’in madde fiyatlarından yararlanıyordu.