'Tüm gözler Refah'ta' sloganı: 50 milyona yakın kişinin paylaştığı görsel nasıl ortaya çıktı?
Yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı çadır kamplarının yapay zeka tarafından üretilen görseli eşliğinde "Tüm Gözler Refah'ta" sloganı sosyal medyayı kasıp kavuruyor. Bu görsel ilk olarak nerede ortaya çıktı ve nasıl bu kadar yayıldı?
Yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı çadır kamplarının yapay zeka tarafından üretilen görseli eşliğinde “Tüm Gözler Refah'ta” sloganı sosyal medyayı kasıp kavuruyor.
BBC Arapça, aralarında Hindistan, Pakistan ve Porto Riko'dan ünlülerin de bulunduğu 50 milyona yakın Instagram kullanıcısının paylaştığı Malezya'daki kaynaklı gönderinin izini sürdü.
Görsel ve slogan, İsrail'in Gazze'nin güneyindeki Refah kentinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı bir kampa düzenlediği hava saldırısı ve ardından çıkan yangının ardından viral oldu.
Hamas tarafından yönetilen Gazze sağlık bakanlığı olayda en az 45 kişinin öldüğünü açıkladı. Yüzlerce kişi de ağır yanıklar dahil olmak üzere tedavi altına alındı.
Bir dizi dünya lideri, devlet başkanı ve uluslararası örgüt ölümleri kınayan ve üzüntülerini dile getiren açıklamalar yaptı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu olayı “trajik bir hata” olarak nitelendirdi ve bir soruşturma başlatıldığını doğruladı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Kirby yaşananları “yürek parçalayıcı” olarak nitelendirdi, ancak “herhangi bir politika değişikliği” olmayacağını duyurdu.
BBC Arapça'nın tespitlerine göre Refah'taki çadırların vurulmasının ardından viral olan görüntüyü Malezya'da yaşayan bir genç sosyal medya hesabından paylaştı.
Peki bu görüntü nasıl ortaya çıktı?
Getty Images
'Tüm gözler Refah'ta' sloganı nerede başladı?
“Tüm gözler Refah'ta” ifadesini ilk olarak Dünya Sağlık Örgütü'nün işgal altındaki Filistin topraklarındaki temsilcisi Richard Pepperkorn kullanmıştı.
Pepperkorn Şubat ayında gazetecilere yaptığı açıklamada, İsrail güçlerinin şehre saldırmasına karşı uyarıda bulunarak “Tüm gözler Refah'ta” demişti.
Cenevre'deki Birleşmiş Milletler merkezinden gazetecilere çevrimiçi açıklama yapan Pepperkorn, İsrail ordusunun şehre geniş çaplı bir saldırı düzenlemesi halinde “hayal bile edilemeyecek bir felaketten” korktuğunu söyledi.
Yetkililer ve aktivistler o günden bu yana Refah'ta İsrail askeri operasyonuna karşı çıkışlarını ve endişelerini dile getirirken Pepperkorn'un sözlerini tekrarlıyor.
Daha sonraki süreçte, dünyanın dört bir yanındaki mitinglerde ve sosyal medyada “Tüm gözler Refah'ta” sloganları öne çıktı.
İrlandalı şarkıcı Clare Sands bir paylaşımında bu ifadeye yer vererek siyasetçileri şehre yönelik saldırıları durdurmaya çağırdı.
BBC
Görsel iki günde sosyal medyada nasıl yayıldı?
Çeşitli şehirlerdeki protestocular da aynı sloganı pankartlara taşıyarak dayanışma gösterileri düzenledi.
Malezya'dan paylaşılan orijinal görselde de Şubat ayında kullanılan ifade ile sloganlaştı.
Görseli ve sloganı paylaşan ünlüler arasında pop şarkıcısı Ricky Martin, Türkiye'den oyuncu Tuba Büyüküstün, Hintli oyuncu Priyanka Chopra ve Suriyeli oyuncu Kinda Alloush yer alıyor.
Pop şarkıcısı Ricky Martin de, yapay zeka ile üretilen görseli paylaşan ünlülerden biri oldu.
BBC Arapça'ya konuşan e-pazarlama ve yapay zeka danışmanı Maher Nammari, görüntünün yapay zeka tarafından oluşturulduğunu düşünmesinin ana nedenini görselin gerçekçi görünmemesine bağlıyor.
Burası gerçek bir yer ya da Refah şehri değil.
Geniş bir çöl ve üzerinde “Tüm Gözler Refah'ta” yazısı bulunan bir çadır kampı tasvir ediliyor.
Nammari, Instagram'ın “Sen de ekle” özelliği sayesinde videonun yaygın olarak paylaşıldığını söylüyor.
Kullanıcıların kampanyaya katılması için sadece iki tıklamanın yeterli olması milyonlarca insanın katılmasını kolaylaştırıyor.
Ancak Nammari, olayın özelliğinin ve ardından gelen çevrimiçi etkileşimin görüntünün yayılmasına yardımcı olduğuna dikkat çekiyor.
Daha önce başka konularda yapılan ve bu şekilde yayılmayı başaramayan pek çok kampanya ile karşılaştırma yapan Nammari, “Pazar günü Refah'ta yaşanan saldırı büyük bir üzüntüye neden oldu” diyor.
Getty Images
Instagram özellikleri sosyal kampanyaların geniş kitlelere yayılmasına nasıl yardımcı oluyor?
Malezya'dan “shahv4012” tarafından yayınlanan hikayeler, Instagram'ın 2021 yılında kullanıma sunduğu “Sen de ekle” özelliğini kullandı. Bu özellik, herhangi bir kullanıcının bir fotoğraf yayınlamasına ve hesap takipçilerinden etkileşim talep etmesine olanak tanıyor.
Nammari, bu özelliğin baştan beri turizm ve seyahat sektöründe kullanıldığını, kişinin ziyaret ettiği bir yerin fotoğrafını yayınlarken öne çıktığını söylüyor.
Böyle bir özelliğin siyasi veya sosyal kampanyalarda ya da genel kamuoyunu ilgilendiren konularda kullanılmasının ise yeni bir gelişme olduğunu belirtiyor.
“Çoğu durumda, bu özelliği siyasi nedenlerle kullanmaya başlayan herkes büyük ölçekli kampanyaların başlatılmasına katkıda bulunmayı amaçlıyor, çünkü gönderi kartopu gibi büyüyor.”
George Floyd'un ABD'de polis tarafından öldürülmesinin ardından başlatılan Black Lives Matter kampanyası dünya çapında bir harekete dönüştü.
Önceki kampanyalar
Bu kampanya sosyal medya aracılığıyla dayanışma mesajı yayan ilk kampanya değil.
“Black Lives Matter” (Siyahların Hayatı Önemlidir) ifadesi ve etiketi, 2020 ve 2021 yıllarında siyahların maruz kaldığı ırkçılık, ayrımcılık ve eşitsizliği vurgulamak için kullanıldı.
ABD'de polis tarafından işlenen cinayetlerden sonra kullanımı arttı, ancak İngiltere'de ve başka yerlerde de kullanıldı.
Sudan'da sosyal medya kullanıcıları, yüzlerce kişinin öldüğü ve binlerce kişinin komşu şehirlere ve ülkelere göç ettiği askeri gruplar arasındaki çatışmaların ardından kampanya yürüttü.
Ülkenin sosyal medyada tanık olduğu en önemli kampanyalardan biri “Blue for Sudan" (Sudan için Mavi) kampanyasıydı.
Getty Images
Kullanıcılar başkent Hartum'daki göstericilerle dayanışma amacıyla kişisel fotoğraflarını mavi renge dönüştürdü.
Bu ifade daha sonra genel siyasi ve ekonomik taleplerin bir ifadesi haline geldi.
2023 yılında, dünyanın dört bir yanındaki ünlüler, Fas'ın Marakeş kentini vuran ve binlerce insanın ölümüne neden olan yıkıcı depremin kurbanlarıyla dayanışma mesajları paylaştı.
Instagram'ın Hikayeler özelliği aracılığıyla başsağlığı dilemek, bağış toplamak ve kurbanların aileleriyle dayanışma göstermek için fotoğraflar yayınlandı.
