Türkiye ile ABD arasındaki F-35 düğümünde neler yaşandı?
Reuters haber ajansının, Türkiye'nin F-16 satın almak için ABD'ye başvurduğuna ilişkin haberlerinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bunun ABD'nin teklifi olduğunu söyledi. Bu açıklamalarının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Price, ABD'nin F-35 anlaşmazlığının çözümü için Türkiye ile istişareler yürüttüğünü açıkladı. Bugüne kadar Türkiye ile ABD arasındaki F-35 krizinde neler yaşandı?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 17 Ekim Pazar günü Afrika ziyareti öncesi yaptığı açıklamada Türkiye'nin F-35 programı için yaptığı "1 milyar 400 milyon doların" ödenmesi konusunda ABD'nin Türkiye'ye F-16 alım teklifinde bulunduğunu söyledi. Bu açıklamalarının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, ABD’nin F-35 anlaşmazlığının çözümü için Türkiye ile istişareler yürüttüğünü açıkladı. Bugüne kadar Türkiye ile ABD arasındaki F-35 krizinde neler yaşandı?
ABD Savunma Bakanlığı, 2019’un temmuz ayında Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemi alması sonrası Ankara'nın F-35 programından çıkarılma sürecinin resmen başladığını açıkladı.
Pentagon'dan yapılan duyuruda "ABD ve F-35 savaş jeti programının diğer ortakları, Türkiye'nin bu programa katılımının askıya alınması ve resmen F-35 programından çıkarılması sürecinin başlatılması kararında aynı çizgide." ifadeleri kullanıldı.
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada "Türkiye'nin S-400 satın alması F-35 programına katılımını imkansız kılıyor" denilmişti.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg o günlerde yaptığı açıklamada Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasının endişe verici olduğunu söylemiş, "Türkiye'nin NATO'ya katkısı ve NATO'nun Türkiye ile işbirliği, F-35'lerden çok daha derin ve kapsamlıdır. S-400 meselesini küçümsemiyorum, ancak bir NATO müttefiki olarak Türkiye S-400'lerden çok daha fazlasıdır." ifadelerini kullanmıştı.
21 Nisan 2021’de ise ABD savunma yetkilisi, Türkiye'nin F-35 programından resmi olarak çıkarıldığına ilişkin Ankara'ya bildirimde bulundu.
Türkiye’nin F-35 programından resmen çıkarılmasının ardından Türkiye’nin 1 milyar 400 milyon ödeme yaptığı F-35’leri alamadığı ABD’nin bunun çözümü için çalışması gerektiği ifade edildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 23 Eylül’de ABD gezisi sırasında yaptığı açıklamada, "Türk-Amerikan ilişkilerinde sağlıklı bir sürecin işlediğini doğrusu söyleyemem. Niye? Bakın biz F-35'leri aldık, 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yaptık ve bu F-35'ler bize teslim edilmedi. Amerika önce bunu bir defa halletmeli. Bize S-400 konusunu bahane edip F-35'leri vermemek, her şeyden önce bir defa devletler arası ilişkilerde ne diplomasi noktasında ne de münasebetler noktasında bir kimlik ortaya koymaktır. Amerika'nın önce bunu bir defa düzeltmesi lazım." dedi.
Cumhurbaşkanı 26 Eylül’de Amerikan CBS kanalına verdiği röportajda da bu konuyu gündeme getirdi. Erdoğan, “Ben Başkan Biden'a gerekenlerin hepsini söyledim. Şimdi de söyleyeyim; bakın biz F-35 uçaklarını aldık ve 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yaptık. Fakat bizim bu 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yaptığımız uçaklarımızı Amerika bize teslim etmedi. Patriotlar noktasında bunları istedik, maalesef bu konuda da yine aynı şekilde bize Patriot vermedi. Sayın Trump’ın döneminde de bunları görüştüğümüzde, konuştuğumuzda Sayın Trump şunu söyledi; 'F-35’ler için 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yapan Türkiye’ye F-35'leri niçin vermiyoruz?' Bunu dünya basınının önünde söyledi. Peki şu anda benim bu 5 tane uçağım niye verilmiyor? Bu parayı ben ödedim. Ödediğim para ortada.” ifadelerini kullandı.
Ekim ayı başında Reuters’ın aktardığı haberde, Türkiye’nin ABD'li Lockheed Martin tarafından üretilen 40 adet F-16 ve 80'e yakın F-16 modernizasyon kiti almak için ABD'ye başvurduğu aktarıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 17 Ekim’de Türkiye’nin ABD’den 40 adet F-16 satın alma talebinin olup olmadığına ilişkin soruyu şöyle yanıtladı;
"Bu konu, tabii malum F-35 konusuyla bağlantılı bir konu, yani bizim böyle bir durumumuz söz konusu değil. Ama bizim 1 milyar 400 milyon dolar, F-35'ler için yapmış olduğumuz ödeme söz konusu. Bu ödemeler karşısında Amerika'nın böyle bir teklifi söz konusu oldu. Bununla ilgili olarak da biz ülkemizin savunma ihtiyaçlarını gidermek için ne gerekiyorsa, hangi adımları atmamız gerekiyorsa bu adımları da atalım dedik.
Bugünün devamlılığı içinde özellikle savaş uçağı filomuzu her zaman hazır ve modern duruma getirmek için de çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bunlarla ilgili elimizdeki F-16'ların modernizasyonundan tutunuz da yeni ilave F-16'lar almak suretiyle filomuzu daha da geliştirelim gayreti içerisindeyiz. F-35 programı kapsamında bu verilen paranın da adeta bir ödemesini geriye borçlandırdığımız için almamız gerekiyor. Netice itibarıyla ortada yapılmış bir ödeme var ve bu ödemenin de şu anda geri iadesi çalışmalarını arkadaşlarımız devam ettiriyor."
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price ise konuya ilişkin, önerilen silah satışlarını ve transferlerini, Kongre'ye tebliğ edilmeden ve onaylanmadan teyit etmeyeceğini söyledi.
Price, "Türkiye'ye gelince, NATO müttefikimiz Türkiye ile ortaklığımıza büyük değer veriyoruz. Türkiye önemli bir NATO müttefikidir. Uzun süreli ve derin ikili bağlarımız var ve Türkiye'nin, NATO ile ortak çalışabilirliği öncelikli bir konu olmaya devam ediyor." dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sözlerine doğrudan yanıt vermeyen Price, şöyle konuştu:
"Şimdi gündeme getirdiğiniz konuya gelince şunu söyleyeceğim; Savunma Bakanlığı F-35 ihtilafının çözümü konusunda Türkiye ile istişare içindedir. Türk yetkililer, F-16 uçağı satın almakla ilgilendiklerini kamuoyuna ifade ettiler. Türkiye'nin savunma tedarik planları hakkında konuşmak için sizi Türk hükümetine yönlendiriyorum. Şunu söyleyebilirim ki Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye'nin F-16 taleplerine herhangi bir finansman teklifinde bulunmadı. Savunma Bakanlığı, Türkiye ile F-35 programı, bu anlaşmazlığın nasıl çözüleceği konusunda istişarelerde bulunuyor. Bu konudaki özel görüşmeler hakkında konuşacak durumda değilim."
