Muharrem İnce’nin adaylıktan çekilmesi sonrası oyları geçerli mi, hukukçular ne diyor?
Memleket Partisi lideri Muharrem İnce'nin Cumhurbaşkanlığı adaylığından çekilmesi sonrası oy pusulasında herhangi bir değişiklik olmayacak. İnce'nin aldığı oyların geçersiz sayılmayacağı belirtilse de bu durumun hukuki dayanağı ile olası sonuçları tartışılıyor. Habertürk'ün konuştuğu hukukçulardan Dr. Volkan Aslan, İnce'nin yurt dışında aldığı oyların geçerli sayılması gerektiğini çünkü yurt dışı sandıkların açık olduğu esnada İnce'nin adaylığının devam ettiğini ancak 14 Mayıs'ta adaylığın söz konusu olmadığını dolayısıyla o gün verilecek oyların da geçersiz sayılması gerektiğini söyledi. Av. Dr. Rezan Epözdemir de ilgili kanun maddesine göre oy pusulasının değişmeyeceğinin aşikar olduğunu ancak oyların geçerli sayılması gerektiğine ilişkin açık bir hüküm olmadığını belirtti
14 Mayıs’ta yapılacak seçimlere 3 gün kala Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce’nin Cumhurbaşkanı adaylığından çekilmesini açıklaması bazı soruları beraberinde getirdi.
Oy pusulası değişecek mi, hem yurt dışında İnce’ye verilen oylar hem de pusulanın değişmemesi halinde İnce’ye gidecek oyların akıbeti ne olacak? Bu oylar geçerli mi olacak, geçersiz mi sayılacak?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ve ATA İttifakı adayı Sinan Oğan'ın yarışa devam edeceği Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce de oy pusulasındaki yerini koruyacak. Edinilen bilgiye göre İnce’nin oyları geçersiz sayılmayacak.
Ayrıca Habertürk Ankara Büro’nun edindiği bilgiye göre İnce’nin ikinci tura kalması durumunda, 3'üncü olan aday ikinci tura kalmış kabul edilecek.
Anadolu Ajansı'nın (AA) konuyla ilgili haberinde de Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu'nun 12. maddesi, "Birinci oylamada, kesin aday listesinin Resmi Gazete'de yayımından itibaren, oy verme günü saat 17.00’ye kadar listede meydana gelecek eksilmeler, değişikliği gerektirmez" hükmü hatırlatılarak oy pusulasında değişiklik olmayacağı, İnce'ye verilecek oylar geçerli sayılarak döküm cetvellerine işleneceği belirtildi.
Yine AA'nın haberinde İnce'nin adaylıktan çekilmesi için Yüksek Seçim Kuruluna bildirimde bulunmasının gerekmediği ve çekilme kararının hukuki sonucunun olmadığının öğrenildiği aktarıldı.
Aday listesi kesinleştikten sonra adaylıktan çekilme halinde çekilen adaya verilmiş olan veya verilecek olan oyların akıbeti ile ilgili ne Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu'nda ne de diğer kanunlarda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu, m. 12 uyarınca, “Birinci oylamada, kesin aday listesinin Resmî Gazetede yayımından itibaren, oy verme günü saat 17.00’ye kadar listede meydana gelecek eksilmeler, değişikliği gerektirmez.”
Yüksek Seçim Kurulu da 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak olan seçimlerde Cumhurbaşkanı adaylığı ile ilgili usul ve esasları belirlediği kararında benzer ifadeleri kullanmıştır: “Kesin aday listesinin Resmî Gazete'de yayımından itibaren oy verme günü saat 17.00'ye kadar ölüm veya adaylıktan vazgeçme nedeniyle meydana gelebilecek eksilmeler kesin aday listesinde değişiklik yapılmasını gerektirmez.”
Görüldüğü üzere hem Kanun’daki düzenleme hem de Yüksek Seçim Kurulu kararı uyarınca Muharrem İnce’nin adaylıktan çekiliyor olması, oy pusulasından adının çıkartılmasını gerektirmiyor. Ancak adaylıktan çekilmiş olan bir kimseye verilecek oyların geçerli sayılıp sayılmayacağına dair bir ifade kanunlarda bulunmuyor. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 101. ve 102. maddelerinde hangi durumlarda oy pusulalarının geçerli olmayacağı veya hesaba katılmayacağı düzenlenmekte. Bu çerçevede, genel olarak pusulalara zarar verilmesi, verilen oyun kime verildiğinin belli olmaması yahut zarfa başka şeylerin konulması geçersizlik ve hesaba katılmama sebepleri olarak öngörülmüş. Dolayısıyla mevzuatta, listeler kesinleştikten sonra adaylıktan çekilen ancak pusulada yer almaya devam eden kişilere verilecek oyların geçersiz sayılmasına dair açık düzenleme bulunmuyor.
Yine de verilmiş oylar arasında bir ayrım yapılması suretiyle bu sorunun çözülmesi gerekiyor. Yurtdışında seçimler 27 Nisan-9 Mayıs arasında gerçekleştirildiğinden o dönem geçerli bir şekilde adaylığı bulunan Muharrem İnce’ye verilen oyların geçerli oyların toplam sayısı belirlenirken dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum. Aksi takdirde seçmenin geçerli oyunun kendisinden veya mevzuattan kaynaklanmayan bir sebeple sonradan geçersiz hale gelmesi söz konusu olur ki bu durum seçme hakkıyla bağdaşmaz. Ancak Muharrem İnce adaylıktan çekildikten sonra 14 Mayıs günü yurtiçinde yapılacak seçimlerde Muharrem İnce’ye verilen oyların geçersiz sayılması gerekir. Aksi durumun kabulü şöyle garip bir durum yaratıyor: Az önce değindiğim üzere aday listesi kesinleştikten oy verme günü saat 17’ye kadar gerçekleşen adaylıkta eksilme oy pusulalarında bir değişiklik yaratmıyor. Bu bakımdan adaylıktan çekilme yahut ölüm durumunda kişi yine de pusulada yer alacak. Varsayım ki aday, listeler kesinleştikten sonra öldü. Pusulada yer alan “ölmüş kimseye” verilecek oyları geçerli saymamız gerekecek. Hatta bu durumda, teorik olarak % 50 artı bir oy alsa ölen kişi Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak. Adaylıktan çekilen kişiye verilen oyların geçerli olarak kabul edilmesi söz konusu akıl yürütme ile aynı kapıya çıkıyor. Aklınıza yatıyor mu bu sonuç? Hukuk abesle iştigal etmez. Sonuç olarak bir krize yol açmamak adına Muharrem İnce’nin adaylıktan vazgeçmeyi doğrudan ve şahsen Yüksek Seçim Kuruluna yapmasının ardından Kurulun seçimlerden önce derhal toplanması ve İnce’ye verilecek oyların akıbetini kamuoyuna duyurması gerekir. Benim görüşüm benimsenmese dahi söz konusu belirlemenin seçimlerden önce yapılması bir zaruret.
"Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'nun ‘Adaylıkta eksilme’ başlığının ikinci maddesinde bu konuda açıkça bir düzenleme yapılmış. Buna göre birinci oylamada kesin aday listesinin Resmi Gazete'de yayımından itibaren oy verme günü saat 17.00'ye kadar listede meydana gelecek eksilmeler değişikliği gerektirmez. İş bu düzenleme kapsamında pazar günü yapılacak olan seçimlerde Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin oy pusulasında herhangi bir değişikliğin olmayacağı tartışmaya mahal vermeyecek kadar aşikardır. Buradaki temel tartışma Sayın İnce'ye verilen oyların geçerli olarak mı sayılacağı yoksa geçersiz oy olarak mı sayılacağı noktasında toplanmaktadır. Buradaki baskın görüş Sayın İnce çekilmiş olsa dahi kendisine verilen oyların geçerli olabileceğine ilişkin görüştür. Fakat ben bu görüşü doğru bulmuyorum. Bir hukukçu ve akademisyen olarak ben bu görüşün hukuka uygun olmadığını düşünüyorum. Gerçekten Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'nda buna ilişkin bir düzenleme yok. Fakat 12'nci maddenin lafzına bakarsak, adaylıkta meydana gelebilecek eksilmeler diyor. Diyelim ki bir aday vefat etseydi ya da seçilmesine engel bir mahkumiyet kararı kesinleşmiş olsaydı bu durumda da kendisine verilen oylar geçerli mi kabul edilecekti? Kaldi ki adaylıktan çekilme tek taraflı bir haktır. Muhatabına bu iradenin ulaşmasıyla birlikte hüküm ve sonuçlarını doğurur. Sayın İnce'nin YSK'ya yollayacağı adaylıktan çekilme dilekçesinin kurula tebliğ olmasıyla birlikte bu irade ve bu iradeye bağlanan sonuçlar ortaya çıkar.
Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'nun 12'nci maddesindeki ‘Değişikliği gerektirmez’ ifadesinden kasıt, oy pusulasında herhangi bir değişikliğin olmamasıdır. Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'nun 4'üncü maddesinin 2'nci fıkrasında ikinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde ikinci oylama boşalan adayın, birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. Yani Sayın İnce ilk ikiye girecek şekilde oy alsa dahi ikinci tura kalamıyor, üçüncü olan aday ikinci tura kalıyor şeklinde bir düzenleme söz konusudur. Madem Sayın İnce çekilmesine rağmen oyları geçerli, hukuk aleminde hüküm ve sonuçlarını doğuruyor, neden ilk ikiye girecek şekilde oy alması ihtimalinde ikinci tura kalamıyor ve onun yerine üçüncü olan aday ikinci tura kalıyor? Bu da Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu'nun 4'üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki bu düzenleme de benim hukuki görüşümü destekler mahiyettedir. Burada çok ciddi bir mantık hatası vardır. Ben bu baskın görüşün aksine Sayın İnce'ye verilen oyların geçersiz olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünüyorum."
Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce'nin adaylıktan çekilme kararıyla ilgili henüz Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) başvuru yapmadığı öğrenildi.
Konunun hukukl yanıyla birlikte matematik etkisi de bulunuyor. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için yüzde 50’den 1 oy fazla gerekiyor. Ancak bu oran geçerli oylar üzerinden hesaplanıyor. Yani bu hesaplama tüm seçmen ya da ya da seçime katılanların üzerinden yapılmıyor. Örneğin 2018’deki cumhurbaşkanlığı seçiminde 51 milyon 197 bin 959 kişi oy kullanmıştı. Ancak bu oyların 50 milyon 68 bin 627’si geçerli sayılmıştı. Bir başka deyişle 1 milyondan fazla oy geçersiz sayılmıştı. Adayların oy oranları da geçerli oylar üzerinden hesaplanmıştı. Seçimlerin az bir farkla sonuçlanması durumunda geçersiz sayılmayan oyların etkisinin büyük olacağı değerlendiriliyor. Zira adaylıktan çekilen bir adaya verilen oyların yurt dışı ya da içi geçerli sayılması halinde geçerli oy paydası büyüyor ve diğer adaylar daha düşük oranlarda seçimi tamamlıyor. Tamamen söz konusu oyların geçersiz olması halinde ise oylar diğer adayların hanelerine pozitif olarak yansıyor.
