Petrol piyasalarında 'yeni dönemin' şifreleri
Onlarca yıldır petrol piyasalarındaki en büyük endişe arz odaklıydı. Ancak savaş ve çatışmalarda girilen yeni dönemeçte bugün enerji ve jeopolitik arasındaki bağ net bir şekilde değişti. Savaşlarda her türlü senaryoya karşın petrol piyasaları büyük ölçüde sakin. Ancak uzmanlara göre bu, enerji piyasalarında ana etkinin arz değil, talep olacağı yeni bir aşamanın habercisi. Ve bu değişim derin jeopolitik sonuçları da beraberinde getirebilir.
Rusya-Ukrayna Savaşı ABD'den Avrupa'ya Çin'den İran'a hemen hemen her ülkeyi etkileyen bir sürecin habercisiydi. Tüm bu ülkeleri etkileyen ana nokta ise kuşkusuz enerji piyasalarıydı...
ARZ DEĞİL TALEP
Dünyanın her yerindeki hükümetler, halen hem kendi çıkarları hem de iklim değişikliğiyle mücadele etmek için petrol talebini azaltacak ve alternatif enerji kaynaklarını artıracak politikalar planladı, planlamaya da devam ediyor. Küresel petrol talebinin yaklaşmakta olan zirve noktası ve bunu takip eden düşüşü ise, önümüzdeki on yıllarda fiyatları ve üretimi belirleyecek. Enerji piyasalarında ana etki ise arz değil, talep olacak.
PAZAR DARALDIKÇA PASTADA PAYI ARTACAKLAR...
Açık ara en büyük ve en ucuz petrol rezervleri Suudi Arabistan ve onun Basra Körfezi'ndeki OPEC üyesi komşularında bulunmaktadır. Ancak petrol pazarı daraldıkça, üretimdeki payları da artacak.
BP'ye göre, enerji dönüşümünün hızına bağlı olarak, Suudi Arabistan 2050 yılına kadar küresel üretimin yarısına, hatta üçte ikisine ulaşan bir pazar payına sahip olabilir. Kuveyt, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler şimdiden dünyanın en büyük varlık fonlarından bazılarına ev sahipliği yapmakla birlikte nüfuzlarını yoğun bir şekilde kullanmaktadırlar. Bu ülkelerin sermaye yığınları ve güçlerini yurt dışına yansıtma arzuları daha da artabilir.
Bu ülkelerde yükseliş trendi oluşurken diğer petrol güçleri ise geride kalabilir. Bugün Afrika, Latin Amerika ve Asya'daki birçok ülkedenin ulusal petrol şirketleri, Körfez'deki petrolden daha yüksek maliyetli ve daha karbon yoğun petrol pompalıyor.
ÇEMBERİN DIŞINDA KALANLARA NE OLACAK?
The Economist'in araştırmasına göre ulusal petrol şirketleri tarafından önümüzdeki on yıl için planlanan 1.8 trilyon dolarlık yatırımın yaklaşık 1.2 trilyon doları, ülkelerin 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma yönündeki resmi taahhütlerini yerine getirmeleri halinde kârsız hale gelebilir. Nijerya'nın NNPC'si, Meksika'nın Pemex'i ve Endonezya'nın Pertamina'sı riski en yüksek olanlar arasında yer alıyor. Birçok üretici ülkede hükümetler genellikle emtia gelirlerine bağımlı olduklarından, bu ulusal petrol şirketlerinin başarısızlığı borç krizlerine, iflaslara ve on yıllık bir kalkınma kaybına yol açabilir. Bu durum da 1980'lerde Latin Amerika'yı saran borç krizlerinin bir yansıması olabilir.
NELER YAPILABİLİR?
Peki bu süreç nasıl yönetilmeli? İklim değişikliğiyle mücadele etmek için enerji dönüşümünü hızlandırmak gerekiyor ancak geçiş ne kadar hızlı olursa yüksek maliyetli üreticiler için şok o kadar büyük olur. Bu süreçte hükümetlerin stratejik çabaları petrol tüketicileri için dalgalanmayı azaltmaya yardımcı olabilir.
Uluslararası Enerji Ajansı halihazırda gelişmiş ekonomiler tarafından tutulan stratejik süreçleri koordine ediyor. The Economist'e göre Hindistan ile yapılan yeni müzakereler diğer büyük gelişmekte olan ekonomileri de kapsayacak şekilde genişletilmeli. Aynı zamanda petrol fiyatları nispeten yüksek ve talep hala güçlüyken çeşitlendirmeye gitmek de şart. Kolombiya'nın Ecopetrol'ünden Malezya'nın Petronas'ına kadar birçok firma, sermaye bütçelerinin büyük bir kısmını; yenilenebilir enerji, hidrojen ve karbon yakalama gibi düşük karbonlu teknolojilere harcıyor. Ancak ortalama olarak, ulusal petrol şirketleri sermaye harcamalarının ancak %5'ini çeşitlendirmeye ayırırken, Batı'nın petrol devleri bunun aksine %15'ini harcıyor.
Yeni aşamaya doğru ilerlerken, petrol için yeni dönem giderek netleşiyor: daha sürdürülebilir ve jeopolitik olarak karmaşık bir enerji ortamına doğru kademeli ancak bir o kadar da kesin bir geçiş. Ancak bu değişikliklere uyum sağlamak ve ortaya çıkan yeni enerji çağında başarılı olmak için tek başına şirketlerin değil hükümetlerin de stratejilerini yeniden ayarlaması gerekiyor. Yeni dönemin 'son' olup olmayacağı ise şimdilik belirsiz.
* Haberin görselleri Shutterstock'tan servis edilmiştir.
