Patron, tatilde çalışan işçiden izin ücretini geri alabilir
Okulların tatil olmasıyla yıllık izin kullanımları da başladı. Yıllık izin kimileri için ikinci bir iş anlamına geliyor. Paraya ihtiyacı olan bazı işçiler, yıllık izin döneminde inşaatlarda veya tatil yörelerinde çalışabiliyorlar. İşverene yakalanmadıkları sürece bir sorun yok. Ancak, işveren işçisinin yıllık izin süresinde çalıştığını öğrendiğinde, isterse izin günlerinin ücretini işçisinin ücretinden kesebilir. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, yıllık izin hakkına ilişkin merak edilenleri yazdı.
Dinlenme hakkı işçilerin en temel haklarından biridir. Dinlenme süresinin ücreti de işveren tarafından ödeniyor. Bu nedenle yasaya göre, işçi yıllık izin hakkından feragat edemez. Fakat, ekonomik nedenlerle birçok işçi yıllık izne ayrıldığı dönemde de ek gelir sağlamak için başka işlerde çalışabiliyor.
İş Kanunu’nun 58. maddesine göre, izinde çalışmak yasak. Kanuna göre, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
İşçilerin yıllık izin döneminde çalıştığının işveren tarafından kanıtlanması eskiden daha zordu. Sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle yıllık izinde çalışanlar kendi kendilerini ele vermeye başladılar. İzinli olduğu günlerde çalışırken çektirdiği fotoğrafını sosyal medyadan paylaşanlar, işveren tarafından tespit edildiğinde, işverene kanunun 58. maddesini uygulama hakkı doğuyor. Örneğin 14 gün izne ayrılan ve aylık net ücreti 2 bin 20 lira olan işçi, izinde çalışırken yakalanırsa, işveren 14 güne karşılık gelen 943 liralık net ücretin yanı sıra, sosyal güvenlik primi işçi ve işveren hissesi ile işsizlik sigortası priminin 14 güne isabet eden kısmını işçisinin ücretinden kesebilir.
İZİN SÜRELERİ NASIL HESAPLANIR?
Yıllık izne hak kazanabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak gerekiyor. Yıllık izin süresi, aynı işyerindeki toplam çalışma süresine göre belirleniyor. Çalışması bir yıldan beş yıla kadar olanlara 14 gün; 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün; çalışması 15 yıl ve daha fazla olanlara 26 gün yıllık ücretli izin verilir. İzin süreleri yasayla belirlenen günlerin altında olamaz ama toplu iş sözleşmesiyle veya işverenle işçi arasında imzalanan iş sözleşmesiyle artırılabilir.
İşçinin daha önce aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerinde geçen hizmetlerinin, yıllık izne hak kazanma ve izin süreleri hesabı yönünden dikkate alınması gerekir.
Bir işverene bağlı çalışırken işten ayrılan işçi, ayrılırken kullanmamış olduğu izinlerinin parasını alırsa, hemen veya bir iki yıl sonra yeniden aynı işverene bağlı olarak çalıştığında izin hesabında önceki çalışma dikkate alınmaz. Buna karşılık, örneğin 15 yıllık çalışmanın ardından izin parasını almadan ayrılır ve iki yıl sonra aynı işverenin işyerine dönerse, hiç ayrılmamış gibi yılda 26 gün izin kullanmaya devam eder. İşten ayrıldığında ise hem önceki 15 yılın, hem de sonraki çalıştığı dönemin izin parasını alır.
İşveren, 15 yılın sonunda işten ayrılırken kıdem tazminatı ödemiş ama izin parasını vermemişse, tekrar aynı işverene bağlı işyerinde çalışmaya başladığında izin süreleri konusunda kazanılmış hakları korunur. Yıllık izin süresinin hesabında önceki çalışma süreleri de dikkate alınır.
MEMURLARIN İZİN SÜRESİ 20 GÜNDEN BAŞLIYOR
İşçilerden farklı olarak devlet memurlarının yıllık izin süresi 20 günden başlıyor. Hizmeti 1 yıldan on yıla kadar olan memurlar 20 gün; hizmeti on yıldan fazla olanlar ise yılda 30 gün izin hakkına sahip. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüşte ikişer gün eklenebiliyor.
Bir memur yıllık iznini amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanabilir.
Çalışırken radyasyona maruz kalan işlerde çalışan devlet memurları yıllık izinlerine ilaveten ayrıca bir ay süreyle sağlık izni hakkına sahip.
ÜCRETSİZ YOL HAKKI
Yıllık iznini işyerinin bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara, talepte bulunmaları ve bu durumu belgelendirmeleri koşuluyla gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından dört güne kadar “ücretsiz” izin verilmesi mümkün. Ücretsiz yol izni kullanılması durumunda, işçinin ücretinden kesinti yapılır.
İZİN PARASI PEŞİN VEYA AVANS OLARAK ÖDENİR
İşçilerin, yıllık ücretli izinlerde pek kullanılmayan bir hakkı bulunuyor. Kanuna göre, işveren izin dönemine ilişkin ücreti işçiye, izne çıkmadan önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorunda. Örneğin, normalde ücretini her ayın sonunda alan işçi, ayın 1'i ile 15'i arasında izne çıkacaksa, o sürenin parasını avans veya peşin olarak alma hakkına sahip.
HAFTA SONU TATİLİ İZİN GÜNÜNDEN SAYILMAZ
Kanuna göre, yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmıyor. Haftada 6 gün çalışıp bir gün hafta tatili yapan işçinin iki haftalık izin süresinden iki günlük hafta tatilinin düşülmesi gerekiyor.
İŞÇİLERİN YILLIK İZİN SÜRESİ NASIL HESAPLANIR?
İş yerindeki hizmet süresi:
- Bir yıldan beş yıla (dahil) kadar olanlar: 14 gün,
- Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlar: 20 gün
- Onbeş yıl ve daha fazla olanlar: 26 gün.
- Hizmet süresi ne olursa olsun 18 yaşından küçük, 50 yaşından büyük işçiler: 20 gün
Not: Madencilerde bu sürelere 4'er gün ilave ediliyor.
