Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi konu anlatımı ve özeti!

Osmanlı Devleti gerileme dönemi; 1699 Karlofça Antlaşması ile 1792 tarihinde imzalanan Yaş Antlaşması arasında geçen 92 yıllık döneme verilen isimdir. Yıkıcı sonuçlar barındıran ve devleti dağılma sürecine doğru götüren Osmanlı Devleti gerileme dönemi savaşları nelerdir? Osmanlı Devleti gerileme dönemi kaçıncı yüzyıla denk gelmektedir? Sancağa gönderilmemeleri nedeniyle, askeri ve siyasi açıdan tecrübe eksiklikleri yaşayan Osmanlı Devleti gerileme dönemi padişahları kimlerdir? Osmanlı Devleti gerileme döneminde ele geçirilen yerler nereleridir? Ayrıntılar yazımızın devamında…

Giriş: 14.03.2023 - 14:58 Güncelleme: 14.03.2023 - 14:58

Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi konu anlatımı ve özeti!

Dünyada meydana gelen askeri gelişmelerin çok uzağında kalan ve bu durumdan kaynaklanan sıkıntıları da savaş meydanlarında yaşamış olan Osmanlı Devleti gerileme döneminde en çok hangi devletle savaştı? Birden fazla devletle mücadele etmek zorunda kalmış olan Osmanlı Devleti gerileme döneminde nereleri ele geçirmiştir?

Öğrencilerin, Sosyal Bilgiler ve Tarih dersleri için yaptıkları araştırmaları da dikkate alarak, Osmanlı Devleti gerileme dönemi özeti başlığı altında, Osmanlı Devleti gerileme dönemi konu anlatımı formatına uygun olarak derlediğimiz içeriğimizi siz değerli okuyucularımız için hazırladık...

REKLAM

İşte, Osmanlı Devleti gerileme dönemine dair tüm detaylar…

Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi Padişahları

Osmanlı Devleti’nin Gerileme Dönemi’ne Girmesinin Sebepleri

Osmanlı Devleti gerileme dönemi özeti ve bu dönemde yaşanan askeri, siyasal ve toplumsal gelişmelere geçmeden önce; Osmanlı Devleti’nin gerileme dönemine girmesine neden olan etmenleri incelemek yerinde olacaktır.

Şimdi gelin; iç ve dış etkenler olarak iki ayrı başlıkta değerlendirdiğimiz bu sebepleri hep birlikte inceleyelim.

İç Etkenler

Dış Etkenler

REKLAM

Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi Özeti

3. Ahmed (1603 – 1730)

Osmanlı Devleti gerileme dönemi padişahlarının ilki olan III. Ahmed; Osmanlı Devleti’nin 23. padişahıdır. Necip mahlasıyla şiirler yazan ve musikiyle ilgilenen III. Ahmed, 3 Ekim 1736’da, 62 yaşında hayatını kaybetmiştir.

3. Ahmed döneminin öne çıkan siyasi ve askeri gelişmeleri ise şu şekilde sıralanabilir:

Rusya ile İsveç arasında gerçekleşen Poltova Savaşı’nda mağlup olan İsveç kralı XII. Karl Osmanlılara sığınmıştı. Bunun üzerine Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne akınlar gerçekleştirmesi sonucu III. Ahmed, Rusya’ya savaş ilan etti. 1711 yılında gerçekleşen Prut Savaşı’nı Osmanlı Devleti kazandı ve Azak Kalesi Osmanlılara geri verildi. Bu antlaşma ile Karadeniz yeniden Türk gölü haline geldi.
1714 ile 1718 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı – Avusturya – Venedik Savaşları Osmanlıların mağlubiyetiyle sonuçlandı. Savaş sonunda imzalanan 1718 Pasarofça Antlaşması ile Belgrad ve Sırbistan Avusturya’ya; Dalmaçya kıyıları ise Venedik’ e bırakıldı. Mora Yarımadası ise Osmanlı Devleti idaresinde kaldı.
1724 yılında İran’da gerçekleşen taht kavgaları üzerine Rusya harekete geçti. Bu bölgeyi Ruslara kaptırmak istemeyen Osmanlı Devleti İran’a bir sefer düzenledi ve Rusya ile Osmanlılar arasında 1724 İstanbul Antlaşması imzalandı.
1718 ile 1730 tarihleri arasında sanat, edebiyat ve kültür alanında gelişmelerin olduğu Lale Devri yaşanmıştır. Bu dönemde Avrupa’ya ilk defa geçici elçiler gönderilmiştir. İlk Osmanlı elçisi Paris’e gönderilen Yirmisekiz Mehmet Çelebi’dir.
1727 yılında İbrahim Müteferrika tarafından ilk matbaa kurulmuştur.
Yalova’da kâğıt fabrikası kurulmuştur.
Doğu’nun klasik sayılan eserleri Türkçe’ye çevrilmiştir.
Yeniçeri ocağının içinden bir itfaiye teşkilatı kurulmuştur.
3. Ahmed; 1730 yılında gerçekleşen Patrona Halil İsyanı ile tahttan çekilmek zorunda kalmış ve yerini I. Mahmud’a bırakmıştır.

1. Mahmud (1730 – 1754)

REKLAM

Patrona Halil İsyanı sonucunda III. Ahmed’in yerine tahta geçen I. Mahmud, Osmanlı Devleti’nin 24. padişahıdır. Osmanlı Devleti’nin gerileme sürecini bir nebze de olsa yavaşlatmayı başaran bir padişah olarak ön plana çıkan I. Mahmud döneminin icraatları şu şekildedir:

1730 yılında Patrona Halil İsyanı bastırıldı.
1730 ile 1732 yılları arasında Osmanlı Devleti – İran Savaşı yaşandı. Savaşın sonunda imzalanan Ahmet Paşa Antlaşması ile Aras Nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi.
1735 yılında, Osmanlı Devleti ile İran bir kez daha karşı karşıya geldi. Yaşanan bu savaşı kazanan İran; Revan, Gence ve Tiflis’i Osmanlıların elinden aldı.
1735 ile 1739 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı – Avusturya – Rusya Savaşları, Osmanlı Devleti üstünlüğüyle sonuçlandı ve bu üç devlet arasında 1739 yılında Belgrad Antlaşması imzalandı. Pasarofça Antlaşması ile kaybedilen Belgrad da dâhil olmak üzere Kuzey Sırbistan geri alındı.
1729’da Humbaracı Ahmet Paşa önderliğinde, Humbaracı Ocağı kuruldu.
1736 yılında orduya subay yetiştirmek için Hendesehane (Kara Mühendishanesi) kurulmuştur.
Osmanlı ordusu; bölük, tabur ve alay sistemine göre düzenlenmiştir.
1536 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar, 1740’da sürekli hale getirildi.
Ayasofya Kütüphanesi kuruldu.
1748 tarihinde Nur-u Osmaniye Camii inşasına başlanmıştır. Ayrıca bu camii, Barok mimariye uygun olarak yapılan ilk eser olması açısından büyük önem taşımaktadır.

3. Osman (1454 – 1457)

REKLAM

Osmanlı Devleti’nin 25. padişahı olan III. Osman yaklaşık 3 sene tahtta kalmasına rağmen 7 tane vezir-i azam değiştirmesiyle dikkat çekmektedir. III. Osman döneminin öne çıkan olayları ise şu şekildedir:

3. Mustafa (1757 – 1774)

III. Mustafa, Osmanlı Devleti’nin 26. padişahıdır. Babası III. Ahmed’in 1730 yılında tahttan çekilmesinin ardından yaklaşık 27 yıl kafes hayatı geçirmiştir. Amcasının oğlu olan III. Osman’ın vefat etmesi üzerine tahta geçmiştir. III. Mustafa döneminin dikkat çeken gelişmeleri şu şekildedir:

Mali tabloyu düzeltmek için saray giderlerini kısmıştır.
Baron de Tott’u görevlendirerek Sürat Topçuları adı altında askeri bir birlik kurmuştur.
Donanmaya subay yetiştirilmesi için 1773 yılında Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi) kurulmuştur.
1768 – 1774 Osmanlı Rus Savaşı’nda; Çeşme’de bulunan Osmanlı donanması, Rusya tarafından yakıldı. Tarihimizde bu olay Çeşme Deniz Muharebesi ya da Çeşme Vakası olarak kendine yer bulmaktadır.

1. Abdülhamid (1774 – 1789)

REKLAM

Osmanlı Devleti’nin 27. padişahı olan I. Abdülhamid döneminde, hem askeri hem de siyasi alanda ıslahat hareketlerine girişilmiştir. İran, Avusturya ve Rusya ile de mücadeleye girişilen bu dönemin siyasi ve askeri gelişmeleri şunlardır:

1768 – 1774 Osmanlı Rus Savaşı’nın neticesinde Küçük Kaynarca Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmanın sonunda Kırım bağımsız olmuştur. Bu antlaşmaya göre Rusya, Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiş ve Karadeniz’de donanma bulundurma hakkına sahip olmuştur.
1774 ile 1779 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı – İran savaşı ile Basra, 1776 yılında İran’ın eline geçmiş ve ancak 3 yıl sonra geri alınabilmiştir.
Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız olan Kırım; 1783’de Rusya tarafından işgal edilmiştir.
Osmanlı Devleti, 1787 ile 1792 yılları arasında Rusya ve Avusturya ile büyük bir savaşa girmiştir. Rusya ve Avusturya karşısında iki ayrı kola bölünmek zorunda kalan Osmanlı ordusu bu savaşta güç bir durumda kalmıştır. Özü Kalesi Ruslar tarafından kuşatılmıştır.
3 büyük İstanbul yangını yaşanmıştır. 1780 İstanbul yangını yaklaşık 50 saat sürmüş ve 20 bin bina kül olmuştur.
Askeri ıslahatlara önem verilen I. Abdülhamid döneminde; Sürat Topçuları birliği genişletilmiş ve İstihkâm Okulu açılmıştır. Ayrıca Yeniçerilerin ulufe alıp satmaları yasaklanmıştır.

3. Selim (1789 – 1807)

REKLAM

Osmanlı Devleti’nin 28. padişahıdır. Henüz daha padişah olmadan, köklü değişimlere duyulan ihtiyacın farkında olan III. Selim; hükümdarlığı sırasında, özellikle de askeri alanda bir dizi ıslahata girişmiştir. 18 yıl süren III. Selim döneminin öne çıkan gelişmeleri ise şu şekilde sıralanabilir:

1787 – 1791 Osmanlı – Avusturya Savaşı devam ederken hükümdar olan III. Selim; 1791 yılında Avusturya ile Ziştovi Antlaşmasını imzalamıştır. Bu antlaşmanın hükümlerine göre Avusturya ele geçirdiği toprakları Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir. Ayrıca 1787 – 1791 Osmanlı Avusturya Savaşı bu iki devlet arasındaki son savaştır. Bu özelliğiyle Osmanlı Devleti gerileme dönemi savaşları arasında öne çıkmaktadır.
1787 ile 1792 arasında süren Rusya Osmanlı Savaşı’nın sonunda Yaş Antlaşması imzalanmıştır ve Osmanlılar, Kırım’ın Rus hâkimiyetine girdiğini kabul etmişlerdir.
1798’de İskenderiye ve Kahire’nin Fransızlar tarafından işgal edilmesi üzerine Osmanlı Devleti Fransa’ya savaş ilan etti. Gerçekleşen savaşın sonunda istediğini alamayan Fransa geri çekilmek zorunda kaldı. İki devlet arasında 1801 yılında Paris Antlaşması imzalandı ve Mısır yeniden Osmanlı idaresine geçti.
1805 yılında Osmanlı Devleti’nin, Rus yanlısı olan Eflak ve Boğdan beylerini görevden alması sonucu 1806 – 1812 Osmanlı Rus Savaşı başladı.

1789 ile 1807 tarihleri arasında Osmanlı Devleti hükümdarı olan III. Selim; gerçekleştirdiği ıslahatlarla Osmanlı Devleti gerileme dönemi padişahları arasında öne çıkmaktadır. Şimdi gelin, III. Selim döneminin ıslahat hareketlerine birlikte göz atalım.

Nizam-ı Cedid adında yeni bir ordu kurulmuş ve bu ordunun masraflarını karşılamak için İrade-i Cedid hazinesi oluşturulmuştur.
Askeri okullarda Fransızca eğitimi başlamıştır.
Osmanlı ordusu için subay ve topçu yetiştirmek için Mühendishane-i Berri Hümayun kurulmuştur.
İlk devlet matbaası oluşturulmuştur.
Islahatların sürekli ve kalıcı olabilmesi için Meşveret Meclisi kurulmuştur.
Paris, Londra, Viyana ve Berlin’de kalıcı elçilikler açılmıştır.

Yeniçeriler arasında, yeni kurulan orduya karşı duyulan rahatsızlığın artması sonucu 1807 yılında Kabakçı Mustafa İsyanı başlamıştır. Gerçekleşen isyanın sonunda Nizam-ı Cedid ordusu dağıtılmış ve III. Selim tahttan çekilmek zorunda kalmıştır.

Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi Savaşları

Prut Savaşı (1711)
Osmanlı – Venedik – Avusturya Savaşları (1714 – 1718)
Osmanlı – Safevi Savaşı (1723 – 1727)
Osmanlı – Safevi Savaşı (1730 – 1732)
Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşı (1735 – 1739)
Osmanlı – İran Savaşı (1742 – 1746)
Osmanlı - Rus Savaşı (1768 – 1774)
Osmanlı – İran Savaşı (1775 – 1779)
Osmanlı – Avusturya Savaşı (1787 – 1791)
Osmanlı – Rusya (1787 – 1792)

Yukarıdaki listeye bakıldığında görülecektir ki; Osmanlı Devleti gerileme döneminde en çok hangi devletle savaştı? sorusunun cevabı, İran başta olmak üzere Rusya ve Avusturya olacaktır.

Haberi Hazırlayan: Kubilay Kos

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ