Mezhep nedir? İtikadi mezhep nedir? İşte merak edilen soruların cevabı
Ramazan Ayı'nın yaklaşmasıyla birlikte dini konularla ilgili sorular merak edilip araştırılmaya başladı. Bu sorulardan biri de mezhepler ve "itikadi mezhep" kavramı... Peki, mezhep nedir? İtikadi mezhep nedir? İşte Diyanet Dergisi'nde yer alan makaleden merak edilen sorularla iligli cevaplar...
Diyanet Dergsi'nde Prof. Dr. Abdulkadir Şener tarafından yazılan makale "Mezhep nedir?" ve "İtikadi mezhep nedir?" sorularına cevap getiriyor. İşte mezhep tanımı ve itilkadi İslam mezheperi...
MEZHEP NEDİR?
Arapça bir sözcük olan "mezheb" gidilen yol, çığır ve benimsenen görüş anlamlarına gelir. Bilginlerin kendi anlayış, görüş, yorum ve ictihadlarına uygun olarak benimsedikleri yola mezheb adı verilmektedir. Bu terim, genellikle dinî, felsefî ve siyasî anlamlarda kullanılmaktadır. Türkçemizde bugün mezhep anlamında "ekol” sözcüğünün kullanıldığı da görülmektedir.
İTİKADİ MEZHEP NEDİR?
Islâmda itikad (inanç) esasları ile ilgili anlayış, düşünce ve yorumların meydana getirdiği sisteme itikadî (kelâmî) mezhepler denilmektedir.
İtikadı mezheplerin başlıcaları şunlardır:
1- Selefiyye (Eseriyye): Bunlar, selef-i sâlihin, yani geçmiş sa- habî, tâbiî ve teba-i tâbiîlerin yolunu izleyen kimselerdir. Bu mezhep belli bir imam adıyla anılmaz. Selefîler, Allah’ın sıfatlarını nass’larda nasıl geçmişse öylece kabul ederler ve te’vil cihetine gitmezler. Günümüzde de bu mezhebi benimseyen Müslümanlar vardır ve özellikle Han- belîler (Vahhabîler) selefiyecidir- ler.
2- Eş’ariyye: Bu mezhep, Ebu’l-Hasan el-Eş’arî (ö. 324 H t 937 M.) nin adıyla anılmaktadır. el-Eş’arî, Mu’tezile bilginlerinden Ebu Ali el-Cubbaî ö. 303 H./915
M.)nin öğrencisi olup Mu’tezile görüşlerini savunurken 40 yaşlarında hocasıyla bazı meselelerde anlaşmazlığa düşmüş ve kendi kelâmî görüşlerini savunmaya başlamıştır. Eş’arîlik, kısa zamanda daha ziyade Şafiîler arasında yayılmıştır.
3- Matürîdiyye: Bu mezhebin imamı Ebu Mansur Muhammed el-Matürîdî (ö. 333H./984 M.), İmam A’zam Ebu Hanife’nin "el- Fıkhu’l-Ekber” adlı eserindeki kelâmî esaslar üzerinde itikadî sistemini geliştirmiştir. Bu mezhep, Eş’arîlikle Mu’tezilîlik arasında ılımlı bir çizgide yer almış olup Hanefîler tarafından benimsenmiştir.
4- Mu’tezile: Bu mezhebin kurucusu, Vâsıl b. Atâ’ (ö. 131 H./748 M.)dır. Pek çok kolları vardır. İnsan aklına fazla önem veren bu mezhebe mensup bilginlerin felsefî cereyanlara karşı İslâmî savunmada önemli katkıları olmuştur. Mu’tezilîlerin kendilerine özgü bir fıkhî mezhepleri yoktur. Ekserisi Hanefîdir.
5- Şî’a: Hz. Ali ile Muaviye arasındaki siyasî çekişmelerde, Hz. Ali tarafını tutanlar, zamanla bu adla anılmışlardır. Şi’anın pek çok kolları vardır. Bunların bir kısmı ılımlı, bir kısmı da aşırı (gulat)dırlar. Günümüzde taraftarları bulunan başlıca Şiî mezhepler şunlardır: a) Zeydiyye, b) Imamiyye-lsnâaşeriyye, c) Is- mailiyye-Bâtınıyye. Bu fırkaların aynı zamanda kendi adlarıyla anılan fıkıh mezhepleri de vardır.
6- Hâricîler: Bunlar, Hz. Osman’ın şehit edilmesinden sonra Hz. Ali’yi destekleyen ve Sıffin savaşında hakem olayından sonra da Hz. Ali’ye karşı çıkan kimselerdir. Hâricîler de pek çok kollara ayrılmıştır. Günümüzde Ibâziye koluna mensup Hârîcîler, küçük cemaatler halinde Libya, Cezayir, Zengibar ve Umman’da mevcuttur.
