Haftada 4 gün, günde 4 saat çalışma

Dünyada çalışma biçimleri hızla değişiyor. Birçok meslekte uzaktan çalışma yaygınlaşıyor. Şirketi başka ülkede veya şehirde olup evinden ya da sahil kasabasındaki yazlığından çalışanların sayısı hızla artıyor. Koç Grubu’nda hayata geçirilen “Office Free” uygulaması ile gruba bağlı 40 şirketteki büro çalışanları ofise gelmeden diledikleri yerden çalışma seçeneğine sahip.

Yeni çalışma biçimlerinden biri de işyerinde çalışma gün ve saatlerinin kısaltılması. Sanayi devrimi sonrası günde 16 saate kadar varan fabrikalardaki çalışma sürelerinin azaltılması, uzun yıllar boyunca dünyada işçi sendikalarının en önemli mücadele konusu oldu. Henry Ford, günde 8 saat çalışma ve hafta sonu tatili uygulamasının üretkenliği artırdığını keşfederek, 1926 yılında haftada 5 gün, günde 8 saat çalışma uygulamasını başlattı.

Dünyada bir süredir çalışma saatlerinin azaltılmasıyla aynı işin daha kısa zamanda yapılabileceği, çalışanların kendilerine daha fazla zaman ayırmasının motivasyonlarını artıracağı tartışılıyor. Dünyada hızla yaygınlaştı. Arkadaşımız İrem Kuşoğlu Görgü, hazırladığı kapsamlı dosyada dünyadaki uygulamaları derledi.

TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA SAATLERİ NE DURUMDA?

İş Kanunu’na göre Türkiye’de haftalık normal çalışma süresi 45 saat. Bu süre, haftanın çalışma günlerine bölünüyor. Bazı işletmelerde haftada 5 gün olmakla birlikte, özel sektörde genellikle haftada 6 gün, günde 7.5 saat mesai sistemi uygulanıyor. Kamuda haftalık çalışma süresi ise 40 saat.

Özel sektörde her ne kadar haftalık normal çalışma süresi 45 saat ise de fiili çalışma süresi çok daha fazla. OECD verilerine göre, ana işinde haftada 60 saatten fazla çalışan işçilerin oranı bakımından Türkiye 38 ülke içinde ilk sırada yer alıyor. OECD ortalaması yüzde 4.4 iken, Türkiye’de bu oran yüzde 15.1 seviyesinde bulunuyor. Türkiye’ye en yakın olanlar Kolombiya (%14.2) , Meksika (13.4) ve Kosta Rika (%10.9) gibi Latin Amerika ülkeleri.

TÜRKİYE’DE 2020’DEN BERİ UYGULANIYOR

İşyerinde çalışma gün ve saatlerini azaltma uygulamasının bizdeki öncüsü Türkiye İsrafı Önleme Vakfı oldu. Vakıf, israfı önlemeye yönelik faaliyetlerin yanı sıra Nobel ödüllü Muhammed Yunus’un kurucusu olduğu Grameen Bank’ın Türkiye partneri olarak yoksul kadınları mikro kredi ile finanse ederek ailelerinin geçimine katkıda bulunmalarını sağlıyor. 2003 yılından bu yana kadın girişimcilere sağlanan mikro kredi tutarı 1.4 milyar liraya ulaştı. Kredinin kadınlara ulaşması, dağıtılan kredilerin daha sonra tahsil edilmesi ve kadınlara sosyal destek sağlanması için kurulan 2 iktisadi işletmede ve vakıf merkezinde toplam 252 personel çalışıyor.

Pandemi henüz başlamadan önce, 1 Şubat 2020’de vakıf merkezinde ve vakfa bağlı iktisadi işletmelerde çalışanlar haftada 4 gün mesai yapmaya başladı, daha sonra günlük çalışma süresi 7 saate indirildi. Bu yıl ekim ayında üç şubede haftada 4 gün, günde 6 saat çalışma sistemine geçildi. Yılbaşından itibaren 4 gün 6 saat uygulaması tüm şubelerde yaygınlaştırılacak. Haftada 4 gün, günde 7 saat çalışma sistemi sayesinde yıllık 590 bin 516 TL tasarruf edildi. Tasarruf edilen parayla 295 mikro girişimciye 2000’er TL tutarında mikro kredi dağıtıldı.

HEDEF 4 GÜN x 4 SAAT

Vakıf Başkanı Prof. Dr. Aziz Akgül, hedeflerinin haftada 4 gün, günde 4 saat çalışma sistemine geçmek olduğunu söyledi. İngiltere’de yapılan bir araştırmada haftada 5 gün, günde 8 saat çalışılan bir işyerinde verimli ve etkin çalışma süresinin günde yaklaşık 2.5 saat olduğunun ortaya çıktığını belirten Akgül, insanların daha verimli ve mutlu çalışmalarına ortam sağlamak gerektiğini söyledi. Küçücük organizasyonda dahi ofis giderleri, yakıt gibi harcamalarda bir yılda 590 bin lira tasarruf sağladıklarını belirten Akgül, şöyle devam etti:

“Tasarruf sağlamamızın yanında çalışanlarımız inanılmaz mutlu. Hiçbir şekilde maaşlarına, izinlerine dokunmadım. Çalışma süresini azaltmak suretiyle motivasyon oldu. Sahiplenme ortaya çıktı. Kurumsal olarak sahiplendiler. Daha mutlu oldular, daha huzurlu bir atmosferde çalışıyorlar. Yapmamız gereken bütün işleri çok daha verimli ve etkin yapıyorlar.”

“BU ÇALIŞMA DÜZENİ İNSANIN FITRATINA AYKIRI”

Çalışma gün ve saatleri azalan çalışanların çocuklarına, ailelerine daha çok zaman ayırabildiklerini, arkadaşları ile daha çok görüşebildiklerini kaydeden Akgül, uygulamaya koydukları yeni çalışma düzenini aileyi ve toplumu mutlu etmenin bir parçası olarak gördüğünü söyledi. Akgül, şöyle konuştu:

“Toplumda çok yanlış bir düşünce var, ‘çok çalışmak lazım’ diye. Hayır, verimli ve etkin çalışmak lazım. Avare kasnak gibi çalışmak değil. Sanayi devriminde birileri çıkmış günde şu kadar saat çalışılacak. Altı gün 8 saat çalışılıyor. Ben de ‘hayır kardeşim, haftada 4 gün çalışacaksın daha verimli olacaksın’ diyorum. İnsanların devlette yapacakları işleri var, bankada işleri var. Aileleri ile vakit geçirecekler. İşverenler, bilerek bilmeyerek çalışanların zamanını gaspediyorlar. Böyle bir çalışma düzeni insanın fıtratına aykırı. Ömür o kadar kısa ki. İnsanların iş dışında oturup hobileriyle, aileleriyle, arkadaşlarıyla beraber olabilmeleri lazım. Bir iş insanı olarak konuşuyorum, akademisyen olarak konuşmuyorum. Daha verimli, daha etkin ve daha kısa çalışmak suretiyle hem gelirimizi temin edebiliriz hem de daha mutlu yaşayabiliriz. Biz bunu kendi işyerlerimizde gördük.”

Çalışma gün ve saatlerinin azaltılması konusunun işçi sendikalarının gündemine girmesi de kaçınılmaz görünüyor. Nitekim yeni kurulan Birleşik Tekstil, Dokuma ve Deri İşçileri Sendikası (BİRTEK-SEN), düzenlediği ilk kongrede, işçilerin önerisiyle uzun çalışma saatlerine karşı günde 7 saat haftada 5 gün çalışma kararını hedefleri arasına koydu.