Bordroyu imzalarken fazla çalışma ücretine dikkat!
İşçi işveren arasındaki alacak davalarının başında fazla çalışma ücretleri geliyor. İşçiler açısından en önemli sorunu fazla mesai yapıldığının kanıtlanması oluşturuyor. Peki çalışanlar fazla mesai yaptığını nasıl kanıtlayabilir? Yargıtay'ın bu konudaki içtihatları nedir? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, fazla mesai ücretleri ile ilgili merak edilenleri yazdı
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Haftada 6 gün çalışılan işyerleri için günlük çalışma süresi 7.5 saat, haftada 5 gün çalışılan işyerleri için ise 9 saat olarak uygulanır. Fazla çalışma süresi hesabında yarım saate kadar olan çalışmalar 30 dakika, 30 – 60 dakika arasındaki süreler ise bir saat kabul edilir. Normal çalışma süresinin üzerine 35 dakika çalışan işçinin o günkü fazla mesaisi 1 saat üzerinden değerlendirilir.
Kanuna göre, fazla çalışma yaptırmak için işçinin onayının alınması gerekir. Ancak, iş sözleşmelerinde genel olarak, gerektiğinde fazla mesai yaptırılabileceğine ilişkin hüküm bulunuyor. İşçi işe girerken bu yönde sözleşme imzalamış olsa bile bir ay önceden haber vererek fazla çalışma yapmak istemediğini bildirebilir.
Bazı işyerlerinde iş sözleşmesi imzalanırken, günlük belli bir saate kadar fazla mesai parasının ücrete dahil olduğuna dair hüküm yer alabiliyor. Bazı işyerlerinde ise bordroda fazla mesai ücreti görünebiliyor. Bordronun imzalanıp imzalanmaması veya şerh konulması iş hukuku bakımından önem taşıyor.
İş sözleşmesinde fazla mesai parasının ücrete dahil edildiğine dair hüküm bulunsa bile günlük 3 saati, yıllık 270 saati aşan fazla çalışmalar için ayrıca ücret ödenmesi gerekiyor.
İŞÇİ FAZLA MESAİ YAPTIĞINI KANITLAMAK ZORUNDA
Yargıtay içtihatlarına göre, fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi, iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. İşçinin imzalamış olduğu bordro, sahteliği kanıtlanıncaya kadar kesin delil niteliğindedir. Bordronun sahteliği ileri sürülüp ispatlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılıyor.
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları kanıt olarak gösterilebilir. Fazla çalışmanın bu tür yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık gösterilebilir.
BORDROYU İMZALARKEN DİKKAT!
İşçi tarafından imzalanan ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği yazıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. İşçi, fazla çalışma alacağının daha fazla olduğuna dair bordroya şerh koymuşsa, fazla çalışma yaptığını her türlü delil ile ispatlayabilir.
İşçi bordroyu imzalamış ve şerh de koymamış olsa bile geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalışma yaptığını tanık ile değil ama yazılı belge ile kanıtlayabilir.
Bordroda fazla çalışma ücreti ödendiği belirtilmesine karşın işçi bordroyu imzalamamış ise işveren fazla çalışma parasını ödediğini banka dekontu ve ödeme kayıtları ile ispatlamak zorunda.
Fazla çalışmanın yazılı belge ile kanıtlanamadığı durumlarda tanık göstermek mümkün olmakla birlikte, tanığın işyerinde çalışma düzenini bilen birisi olmasına dikkat edilmelidir.
İŞÇİ FAZLA ÇALIŞMA PARASI YERİNE İZİN İSTEYEBİLİR
Fazla çalışma ücreti, normal çalışma ücretinin yüzde 50 fazlası olarak ödenir. Bunun için önce saatlik normal ücret tutarı belirlenir. Aylık brüt ücret 180 saate bölünerek saatlik ücret hesaplanır. Örneğin, aylık brüt ücreti 4 bin lira olan bir işçinin saatlik ücreti 22.22 TL’dir. Bir saatlik fazla çalışma için ise brüt 33.33 TL ödenir.
İşçiler, isterlerse, fazla çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi, hak ettiği serbest zamanı altı ay içerisinde, ücretinde bir kesinti olmadan, çalışma süreleri içinde kullanma hakkına sahiptir.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE ZAMAN AŞIMI
İşçilerin her türlü ücret alacaklarında 5 yıllık zaman aşımı uygulanıyor. İşten ayrıldığında fazla mesai davası açan işçi, sadece son 5 yıla ait fazla mesailerin parasını talep edebilir. Bu nedenle, fazla mesai iddiasında bulunan kişinin davayı gecikmeden açması gerekir.
